كلمات كليدي : رجعت، شيعه ، اهل بيت، قرآن، روايات
نویسنده : كاظم احمدزاده
در لغت به معنای بازگشت است[1] و در اصطلاح عبارت است از این که خدای متعال هنگام ظهور امام مهدی (عج) برخی از شیعیان و دوستاران آن حضرت را که قبل از ظهور از دنیا رفته‌اند، را زنده می‌کند و به دنیا بازمی‌گرداند. تا به ثواب یاری حضرت ولیعصر (عج) و مشاهده دولت کریمه‌اش مشرف شوند. و همچنین بعضی از دشمنان ایشان را جهت گرفتن انتقام برمی‌گرداند تا عذاب دنیا را بچشند. و به قدرت و شوکت حضرت مهدی (عج) پی ببرند.[2]
رجعت در تعلیمات اهل بیت (ع)
رجعت از موضوعاتی است که امامان بزرگوار شیعه همواره بر آن به عنوان یک اعتقاد اصیل تأکید می‌کرده اند. در حدیثی امام صادق (ع) رجعت را از شرائط ایمان شمرده است.[3] مأمون عباسی از امام رضا (ع) پرسید،دربارۀ رجعت چه می‌گوئید، فرمود:رجعت حق است؛ در امتهای گذشته بوده و قرآن از آن یاد کرده است. پیغمبر اکرم (ص) فرمودند: هر آنچه در امتهای پیشین واقع شده نظیر آن در این امّت نیز واقع می‌شود.[4]در ادعیه و زیارات وارد شده از معصومین (ع) بارها به مسأله رجعت اشاره شده است.[5] ناگفته نماند رجعت همگانی نیست؛ بلکه خاص است و فقط کسانی به دنیا بازمی‌گردند که مؤمن خالص یا مشرک محض باشند.[6]
رجعت در نزد شیعه و سنّی
علّامه طباطبائی (ره)[7] در المیزان می‌نویسد: فرقه‌های غیرشیعی – عامه مسلمین- هر چند ظهور مهدی (عج) را قبول دارند و روایاتش را به طور متواتر از رسول خدا (ص) نقل کرده‌اند، ولی مسأله رجعت را انکار و آن را از ویژگیهای اعتقادی شیعه دانسته‌اند، در ادامه می‌افزاید : روایات اهل بیت (ع) نسبت به اهل رجعت تواتر معنوی دارد افزون بر این که تعدادی از آیات و روایات که در باب رجعت وارد شده دلالتش تام و قابل اعتماد است.علامه مجلسی (ره) می‌فرماید،چگونه ممکن است شخص باایمانی که حقانیّت اهل بیت (ع) را باور دارد در مورد رجعت، تردید به خود راه دهد در حالی که نزدیک به دویست حدیث صریح از معصومین (ع) به طور متواتر به ما رسیده، و بیش از چهل تن از بزرگان شیعه مانند شیخ طوسی، شیخ مفید و دیگران و بیش از پنجاه کتاب معتبر این احادیث را جمع‌آوری نموده‌اند. و اگر بنا باشد احادیث مربوط به رجعت – با این کثرتی که یاد شد- متواتر نباشد دیگر در هیچ موردی نمی‌توان ادعای تواتر نمود.[8]
رجعت در قرآن و روایات
قطعی ترین دلیل و راهنمای مسلمانان – قرآن- نه تنها رجعت را امری محال و ناشدنی نمی‌داند؛ بلکه آن را ممکن و به وقوع آن در امتهای گذشته در چندین جای قرآن اشاره کرده است.[9] از جمله آیاتی که بر اصل مسأله رجعت دلالت دارد آیه:
«ویومَ نَحْشُرُ من کلِّ امّةٍ فوجاٌ ممن یکذّب بآیاتنا فهم یُوزعون»[10]
«روزی را که ما از هر امتی، گروهی را از کسانی که آیات ما را تکذیب می‌کردند محشور می‌کنیم و آنها را نگه می‌داریم تا به یکدیگر ملحق شوند».
باید توجه داشت مقصود از این آیه « قیامت» نیست چون با کلمۀ «من»[11] تبعیضیّه می‌فرماید: «من کلّ امةٍ فوجاٌ»یعنی از هر امتی گروهی را محشور می‌کنیم.
در حالی که قرآن کریم درباره حشر روز قیامت می‌فرماید:
«وحشرناهم فلم نغادر منهم احداٌ»[12]
«همه آنان [انسانها] را برمی‌انگیزانیم و احدی از ایشان را فرو گذار نخواهیم کرد»
در روایات معصومین (ع) برای اثبات رجعت به این آیه استناد شده است[13] لازم به ذکر است؛ رجعت جلوه‌ای کوچک از رستاخیز و قیامت بزرگ است و همان دلیلی که معاد جسمانی را ثابت می‌کند رجعت را نیز ثابت می‌کند تنها تفاوت بین رجعت و معاد در این است که زمان رجعت در دنیاست ولی زمان معاد آخرت است.
برخی از علل و فلسفه رجعت از دیدگاه روایات:
الف) نشان دادن شکوه و عزت مؤمنان، ذلت کافران
ب) استقرار حکومت صالحان
ج) انتقام از ستمگران و پدیدآورندگان حادثه عاشورا
د) مشارکت در حکومت عدل حضرت مهدی (عج)[14]