مرگ رهبر اصلاحات در شوروی

روزنامه دنیای اقتصاد

تاریخ: 20/6/1396

نيكيتا سرگئي يوويچ خروشچف، رهبر پيشين اتحاد جماهير شوروي سابق و پدر اصلاحات سياسي و اقتصادي اين كشور، 11 سپتامبر 1971 در 77 سالگي درگذشت. خروشچف زاده اوكراين بود. وي پس از طي تحصيلات خود، در جريان انقلاب اكتبر 1917م در كنار لنين و يارانش قرار گرفت و از 1929م دبير حزب كمونيست در مسكو شد. خروشچف در سال‌های بعد، مدارج ترقي در حزب كمونيست را پيمود و پس از مرگ استالين، در سال 1953م به مقام دبير اولي حزب كمونيست شوروي سابق و در واقع رهبري اين كشور نائل آمد، مقامي كه استالين، 30 سال در اختيار داشت.

شهرت خروشچف در تاريخ شوروي، بيشتر به سبب افشاگري مهمي بود كه پس از مرگ استالين عليه او در اين كشور كرد و پرده از جنايات بي‌رحمانه‌اش برداشت. خروشچف در كنگره بيستم حزب كمونيست به تشريح جزئيات وحشتناك شكنجه و قتل عام مردم بي‌گناه در دوران استالين پرداخت و قساوت‌هايى را كه استالين سال‌ها در انكار آن كوشيده بود مطرح كرد. او در ادامه سياست استالين‌زدايى، بسياري از اردوگاه‌هاي كار اجباري را تعطيل كرد و صدها هزار زنداني دوران استالين را گروه گروه آزاد ساخت. در آن نشست هیات‌های نمایندگی احزاب کمونیست و کارگری از ۵۵ کشور خارجی و در مجموع ۱۴۳۶ نفر حضور داشتند. حزب توده هم «احمد قاسمی»، «غلامحسین فروتن» و «رضا رادمنش» را به کنگره بیستم فرستاده بود. خروشچف در دوران زمامداری خود بودجه نظامي را كاهش داد و به تأمين رفاه و آسايش سياسي و اجتماعي مردم پرداخت. همچنين به مطبوعات نيز آزادي نسبي اعطا كرد و به آنان اجازه داد تا از دولت انتقاد كنند. در ادامه سياست استالين‌زدايى، خروشچف بيش از نيمي از دبيران اول حزب كمونيست شوروي را از كار بركنار كرد.

او با طرح دكترين هم‌زيستي مسالمت‌آميز با غرب، جنگ سرد را تخفيف داد ولي مخالفت چين را برانگيخت كه به‌ ويژه با ممانعت صدور تكنولوژي هسته‌اي شوروي به چين، دامنه آن بالا گرفت. ادامه اختلافات خروشچف با حاكميت چين، ضربه بزرگي بر اقتدار وي وارد آورد. همچنين سازش خروشچف با آمريكا بر سر بحران موشكي كوبا و نيز شكست برنامه‌هاي توسعه كشاورزي او، موقعيت وي را بيش از پيش تضعيف كرد. با تضعيف موقعيت داخلي و بين‌المللي خروشچف و تشديد حملات چيني‌ها به رهبر شوروي كه ديگر علناً او را به تجديدنظرطلبي و خيانت به آرمان كمونيسم متهم مي‌ساختند، از اواسط سال 1964م، توطئه‌اي عليه خروشچف در كميته مركزي حزب كمونيست شوروي شكل گرفت و هنگامي كه خروشچف در اكتبر 1964م براي استراحت به سواحل كريمه رفته بود در 15 اكتبر 1964م در جريان جلسه حزب كمونيست شوروي از همه مشاغل حزبي و دولتي‌اش بر كنار شد و پس از وي لئونيد برژنف كه تمام نفوذ و قدرت خود را مرهون حمايت‌هاي ويژه خروشچف بود، به دبير كلي حزب كمونيست شوروي و رهبري اين كشور منصوب شد. به این ترتیب خروشچف تا پایان عمر از سیاست رسمی برکنار ماند.