حکمت 427 نهج البلاغه : ارزش های والای اخلاقی

متن اصلی حکمت 427 نهج البلاغه

427 وَ قَالَ عليه السلام مَا كَانَ اللَّهُ لِيَفْتَحَ عَلَى عَبْدٍ بَابَ الشُّكْرِ وَ يُغْلِقَ عَنْهُ بَابَ الزِّيَادَةِ وَ لَا لِيَفْتَحَ عَلَى عَبْدٍ بَابَ الدُّعَاءِ وَ يُغْلِقَ عَنْهُ بَابَ الْإِجَابَةِ وَ لَا لِيَفْتَحَ لِعَبْدٍ بَابَ التَّوْبَةِ وَ يُغْلِقَ عَنْهُ بَابَ الْمَغْفِرَةِ

موضوع حکمت 427 نهج البلاغه

ارزش هاى والاى اخلاقى

(اخلاقى، اعتقادى)

ترجمه مرحوم فیض

427- امام عليه السّلام (در باره شكرگزارى و دعاء و توبه) فرموده است 1 نمى شود كه خدا بر بنده در سپاسگزارى را بگشايد (امر بشكر فرمايد) و در افزونى را به رويش ببندد (بر نعمت نيافزايد) 2 و در دعاء و درخواست را بگشايد (دستور دهد كه از او بخواهند) و در روا شدن را به رويش ببندد (درخواست او را نپذيرد) 3 و در توبه را بگشايد و در آمرزش را به رويش ببندد (گناهش را نيامرزد).

( . ترجمه وشرح نهج البلاغه(فیض الاسلام)، ج 6 ، صفحه ی 1290)

ترجمه مرحوم شهیدی

435 [و فرمود:] خدا در سپاس گفتن را بر بنده اى نمى گشايد حالى كه در نعمت را به روى او ببندد، و در دعا را بر روى او باز نمى كند و در پذيرفتن را بر وى فراز. و در توبه را به روى بنده نمى گشايد و در آمرزش را بر وى ببندد- و استوار نمايد.

( . ترجمه نهج البلاغه شهیدی، ص 439)

شرح ابن میثم

410- و قال عليه السّلام:

مَا كَانَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِيَفْتَحَ عَلَى عَبْدٍ بَابَ الشُّكْرِ- وَ يُغْلِقَ عَنْهُ بَابَ الزِّيَادَةِ- وَ لَا لِيَفْتَحَ عَلَى عَبْدٍ بَابَ الدُّعَاءِ وَ يُغْلِقَ عَنْهُ بَابَ الْإِجَابَةِ- وَ لَا لِيَفْتَحَ عَلَيْهِ لِعَبْدٍ بَابَ التَّوْبَةِ وَ يُغْلِقَ عَنْهُ بَابَ الْمَغْفِرَةِ

المعنى

أشار إلى استلزام امور ثلاثة و هى الشكر للمزيد و الدعاء للإجابة و التوبة للمغفرة. فمن فتح اللّه له باب إحدى هذه الملزومات فأعدّه له و ألهمه إيّاه وجب في جوده أن يفتح له باب لازمه و يفيضه عليه. إذ لا بخل في وجوده و لا منع في سلطانه.

و وصف فتح الباب مستعار لتيسير اللّه تعالى العبد لذلك و إعداده له.

( . شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج 5، ص 452 و 453)

ترجمه شرح ابن میثم

410- امام (ع) فرمود:

مَا كَانَ اللَّهُ لِيَفْتَحَ عَلَى عَبْدٍ بَابَ الشُّكْرِ- وَ يُغْلِقَ عَنْهُ بَابَ الزِّيَادَةِ- وَ لَا لِيَفْتَحَ عَلَى عَبْدٍ بَابَ الدُّعَاءِ وَ يُغْلِقَ عَنْهُ بَابَ الْإِجَابَةِ- وَ لَا لِيَفْتَحَ لِعَبْدٍ بَابَ التَّوْبَةِ وَ يُغْلِقَ عَنْهُ بَابَ الْمَغْفِرَةِ

ترجمه

«نمى شود كه خداوند به روى بنده اى در شكر بگشايد و در زيادت روزى را ببندد، و در دعا و خواستن را بگشايد، و در اجابت را ببندد، و در توبه را باز كند امّا در بخشش را ببندد.»

شرح

امام (ع) به سه چيز اشاره فرموده است: سپاسگزارى براى فزونى نعمت، درخواست براى رواى حاجت، و توبه براى آمرزش و رحمت پس به روى هر كس كه خداوند در يكى از اين ملزومات را بگشايد و او را آماده و مهيّا سازد و آن را بر وى الهام كند، سزاى مقام بخشندگى اوست كه در لازم را نيز به روى او بگشايد و او را از فيض خويش بهره مند سازد زيرا كه در وجود خدا بخلى نيست و در سلطنت او منعى وجود ندارد. و صفت گشودن در، استعاره براى موفق ساختن و آماده كردن بنده است توسط خداوند، براى چنان مرحمتى.

( . ترجمه شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج 5، ص 765 و 766)

شرح مرحوم مغنیه

429- ما كان اللّه ليفتح على عبد باب الشّكر و يغلق عنه باب الزّيادة. و لا ليفتح على عبد باب الدّعاء و يغلق عنه باب الإجابة. و لا ليفتح لعبد باب التّوبة و يغلق عنه باب المغفرة.

المعنى

الشكر أن ترى ما بك من نعمة فمن اللّه، و أن لا تعصيه في أمر و نهي، و هذا الشكر سبب لزيادة النعمة، لأن الذي وهبها كتب ذلك على نفسه حيث قال: وَ إِذْ تَأَذَّنَ رَبُّكُمْ لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ- 7 ابراهيم. و قوله تعالى الصدق، و وعده الحق. و الدعاء مع العمل بطاعة اللّه سبب للهداية الى طريق الفوز و النجاح. أما التوبة فهي أنجح الوسائل لعفو اللّه و كرمه. و تقدم الكلام عن ذلك كله مرارا.

( . فی ضلال نهج البلاغه، ج 4، ص 468)

شرح شیخ عباس قمی

336- ما كان اللّه ليفتح على عبد باب الشّكر و يغلق عنه باب الزّيادة، و لا ليفتح على عبد باب الدّعاء و يغلق عنه باب الإجابة، و لا ليفتح عليه«» باب التّوبة و يغلق عنه باب المغفرة.«» فتح اللّه هذه الأبواب بقوله: لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ«» و ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ.«»

( . شرح حکم نهج البلاغه، ص245)

شرح منهاج البراعة خویی

(414) و قال عليه السّلام: ما كان اللَّه ليفتح على عبد باب الشّكر و يغلق عنه باب الزّيادة، و لا ليفتح على عبد باب الدّعاء و يغلق عنه باب الإجابة، و لا ليفتح على عبد باب التّوبة و يغلق عنه باب المغفرة.

المعنى

من أهمّ وسائل السعادية المعنوية و ألطاف اللَّه الخفيّة للانسان بشارات توحى إليه باثارة همّته نحو الطاعة و الانابة إلى اللَّه، و قد بيّن عليه السّلام في هذه الحكمة ثلاث بشارات فيها إشارات: 1- توجيه اللَّه، قلب عبده نحو شكر نعمته بصرفه في رضا اللَّه و فيما ينبغي صرفها فيه من الانفاق في سبيل الخيرات، فانه يؤذن بمزيد النعم و دوامه كما تقدّم.

2- إقبال القلب إلى الدّعاء و طلب الحاجة من اللَّه، فانه يؤذن بالاجابة و قضاء الحاجة.

3- التنبّه للانابة إلى اللَّه و التوبة عن المعاصي، فانّه يؤذن بالمغفرة و البراءة من الذّنوب.

الترجمة

فرمود: نباشد كه خدا در شكرگزارى را بر بنده بگشايد و در مزيد نعمت را بر او ببندد، و نه اين كه در دعا و نياز را برويش بگشايد و در اجابت را بروى ببندد، و نه اين كه در توبه را برويش بگشايد و در آمرزش را بر وى ببندد.

( . منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج 21، ص 511 و 512)

شرح لاهیجی

(464) و قال (- ع- ) ما كان اللّه ليفتح على عبد

( . شرح نهج البلاغه نواب لاهیجی، ص 330)

(465) باب الشّكر و يغلق عنه باب الزّيادة و لا ليفتح على عبد باب الدّعاء و يغلق عنه باب الاجابة و لا ليفتح على عبد باب التّوبة و يغلق عنه باب المغفرة يعنى و گفت (- ع- ) كه نبوده است خدا كه بگشايد بر بنده در شكر كردن را و به بندد از او در زياد كردن نعمت را و نبوده است كه بگشايد بر بنده در دعا كردن را او به بندد از او در اجابت كردن را و نبوده است كه بگشايد بر بنده در توبه كردن را و به بندد از او در بخشيدن گناه را

( . شرح نهج البلاغه نواب لاهیجی، ص 331)

شرح ابن ابی الحدید

444 وَ قَالَ ع : مَا كَانَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِيَفْتَحَ عَلَى عَبْدٍ بَابَ الشُّكْرِ- وَ يُغْلِقَ عَنْهُ بَابَ الزِّيَادَةِ- وَ لَا لِيَفْتَحَ عَلَى عَبْدٍ بَابَ الدُّعَاءِ وَ يُغْلِقَ عَنْهُ بَابَ الْإِجَابَةِ- وَ لَا لِيَفْتَحَ عَلَيْهِ بَابَ التَّوْبَةِ وَ يُغْلِقَ عَنْهُ بَابَ الْمَغْفِرَةِ قد تقدم القول في الشكر و اقتضائه الزيادة- و اقتضاء الدعاء الإجابة و التوبة المغفرة- على وجه الاستقصاء في الجميع

( . شرح نهج البلاغه (ابن ابی الحدید) ج 20، ص 82)

شرح نهج البلاغه منظوم

[426] و قال عليه السّلام:

ما كان اللّه ليفتح على عبد باب الشّكر، و يغلق عنه باب الزّيادة، و لا ليفتح على عبد باب الدّعاء و يغلق عنه باب الإجابة، و لا ليفتح على عبد باب التّوبة و يغلق عنه باب المغفرة.

ترجمه

چنين نيست كه خدا بر بنده اش درگاه شكر را بگشايد، و زيادتى را برويش باب بربندد، و نه اين كه درگاه دعا را باز دارد، و درب اجابت را مسدود نمايد، و نه اين كه باب توبه را بگشايد، و در آمرزش را سدّ سازد (زيرا كه شكر و دعا و توبه سبب افزونى و اجابت و آمرزش اند)

نظم

• در شكر ار خدا بر بنده بگشادفزون از پيش نعمتهاى بوى داد
• چو او را بر دعا دارد موفّقروا سازد دعايش را محقّق
• نمودش باز تا باب انابتبيامرزد مر او را گاه توبت
• خلاصه هر درى بر بنده باز استز حق زان در شما را چاره ساز است
• خدا را از همان درها بخوانيداجابت مى شود اين را بدانيد

( . شرح نهج البلاغه منظوم، ج 10، صفحه ی 211 و 212)