رابطه حفص با عایشه

كلمات كليدي : عايشه، حفصه، پيامبر(ص)، ارث

نویسنده : قدسيه خدامي

حفصه در طول زندگی همراه و پشتیبان عایشه بود. چنان‌چه پیامبر از همان ابتدا و در روز اخوت، بین او و عایشه عقد اخوت جاری ساخت. بین خانۀ حفصه و عایشه راهی بود که از طریق آن در خانۀ خود سخنانشان را با هم رد و بدل می‌کردند. و همراه هم برای سایر زنان توطئه می‌چیدند. چنان‌چه در مورد ماریه آنقدر به دست و پای حضرت پیچیدند تا پیامبر او را بر خود حرام کرد. طی این جریان پیامبر رازی را با حفصه در میان گذاشت که حفصه آن را برای عایشه بازگو کرد. خداوند پیامبر را از این قضیه آگاه می‌کند و آیات اول سورۀ تحریم نازل می‌شود.

در آیه اول و دوم، خداوند در خطاب آمیخته با عتاب به پیامبر – که در واقع متوجه زنان اوست – به جهت تحریم ماریه، از وی ‌می‌خواهد که با شکستن قسم خود به ماریه بازگردد. آیه سوم به جریان افشای سر حفصه می‌پردازد و آیۀ چهارم و پنجم که تمامی روایات [حتی اهل سنت] مصداق آن را عایشه و حفصه می‌داند،صراحتا به انحراف قلب آن دو اشاره می‌کند.

«اِن تَتوبا الی الله فَقد صَغَت قُلوبکما و إن تظاهراً علیه فإنّ الله هو مولاه و جبریلُ و صالحُ المؤمنینَ و الملائکةُ بعدُ ذلک ظهیرً،عسی ربه اِن طلََََََّقَکُنَّ أن یبدّله ازواجاً ّخیراً منکنّ مسلمات مؤمنات قانتات تائبات عابدات سائحات ثیبّات و ابکاراً» (تحریم/4و5)

«اگر شما (همسران پیامبر) از کار خود توبه کنید ( به نفع شماست زیرا) دلهایتان از حق منحرف گشته و اگر بر ضد او دست به دست هم دهید ( کاری از پیش نخواهید برد) زیرا خداوند یاور اوست. و هم چنین جبرئیل و مؤمنان صالح و فرشتگان بعد از آنان پشتیبان اویند. امید است که اگر او شما را طلاق دهد. پروردگارش به جای شما همسرانی بهتر برای او قرار دهد. همسرانی مسلمان، مؤمن، متواضع، توبه کار، عابد، هجرت کننده، زنانی غیرباکره و باکره».

آیات آخر این سوره همسر نوح و لوط را به عنوان الگوی کفار معرفی می‌کند که اهل سنت نیز این آیه را کنایه ای به این دو زن دانسته‌اند. در این تمثیل، تعریض سختی به دو همسر رسول خدا شده که آن دو نیز به آن جناب خیانت کردند و سرّ او را فاش ساخته علیه او دست به دست هم دادند و اذیتش کردند. مخصوصاً وقتی می‌بینیم سخن از کفر و خیانت و فرمانِ (داخل دوزخ شوید) دارد می‌فهمیم که تعریض چقدر شدید است.

در دورۀ بیماری پیامبر (ص) وی و عایشه هر کدام برای جانشینی پدر خود زمینه چینی می‌کردند.

پس از وفات پیامبر و با خلافت ابوبکر را ه برای توطئه و انحراف وی بیشتر شد. به طوری که هنوز چیزی از وفات رسول خدا نگذشته بود که با شهادت، علیه فاطمه زهرا (س) وی را از میراث خود محروم ساختند. عایشه و حفصه شهادت دادند که رسول خدا فرمود: «ما گروه انبیاء چیزی به ارث نمی‌گذاریم. ترکۀ ما صدقه است» در حالی که در دورۀ عمر بخشی از خیبر بین آنها تقسیم شد، و از بیت المال دوازده هزار درهم دریافت کردند. البته در دورۀ زمام داری عثمان که رابطۀ خوبی بین آنها نبود، زمانی که حفصه و عایشه برای طلب میراثشان از پیامبر که دست عثمان بود نزد او رفتند، عثمان شهادت آنها و دروغی را که به پیامبر نسبت داده بودند یاد آور شد، به شکلی که آن دو با گریه بازگشتند.

حفصه در دورۀ خلافت امیرالمؤمنین به پیروی از عایشه به مخالفت با حضرت پرداخت و در جریان خروج عایشه و واقعۀ جمل نظر خود را تابع رأی عایشه اعلام نمود. و در حرکت به سمت بصره با وی هم نظر شد.

اما برادرش عبدا...بن عمر مانع او شد. ولی با این حال از طریق نامه در جریان اخبار جمل قرار می‌گرفت. عایشه طی نامه‌ای به حفصه چنین می‌نویسد: اما بعد خبرت دهم که علی در «ذوقار» فرو آمده و زمانی که از عِده و عُدۀ ما آگاه شد در همانجا وحشت‌زده و ترسان مستقر شد. او به منزلۀ اسب سُرخ مویی است که اگر جلو آید زخمی می‌شود و اگر بازگردد ذبح می‌گردد. حفصه با شنیدن این خبر همسایگانش را دعوت کرد که بخوانند و دف بزنند و در شعرشان چینین بخوانند:

«ما الخبر ماالخبر، علی فی السفر، کالسّفر الاشقر ، اِن تَقدّمَ عُقِر، و اِن تأخّر نَحر» دختران آزادشدگان (طلقاء) با شنیدن این آواز در خانۀ حفصه جمع شدند. ام کلثوم دختر علی (ع) از جریان با خبر شد و در لباس ناشناس وارد مجلس شد سپس چهرۀ خود را نمایاند. حفصه با شناختن او خجالت کشید و استرجاع گفت. ام کلثوم گفت:«اگر شما دو نفر امروز علیه علی یکدیگر را یاری می‌دهید قبل از آن علیه برادرش چنین کردید و خداوند دربارۀ شما آنچه را نازل نمود، که می‌دانیدم». حفصه گفت:«خدا خیرت دهد بس است».