امام
باقر(ع) فرمود: احب الاعمال الي الله تعالي ماداوم عليه العبد و ان قل.
محبوب ترين کارها پيش خداي متعال کاري است که
بنده، آن را مداومت بخشد، هر چند آن کار کم باشد. (اصول کافي ص 129 ج 3)
اگر نگوئيم همه کارها، قدر مسلم بسياري از
آنها با استمرار و مداومت به نتيجه مي رسد. اين مسئله از يک طرف به ويژگي انسان
برمي گردد که استعدادهاي بالقوه او به تدريج شکوفا شده و به فعليت مي رسد و از سوي
ديگر به محدوديت اثربخشي امکانات و نقص پديده هاي مادي مربوط مي شود. مثلاً: فرد
بيمار در طول درمان خاصي بهبود پيدا مي کند. يا قهرماني در رشته هاي ورزشي در
درازمدت حاصل مي شود. تخصص در رشته هاي علمي و به طور کلي جريان آموزش، فرآيندي
است که بعد از ساليان متمادي بدست مي آيد.
امور معنوي مانند تربيت انسانها براساس
تعاليم الهي نيز از اين قاعده مستثني نيست. در زبان عربي فعل مضارع به همراه
مشتقات «کان» مفهوم استمرار و مداومت را مي رساند. مثلا«کانوا يتقون» به اين
معناست که مومنان چون در دنيا پيوسته با ايمان زندگي کرده اند، در آخرت به برترين
پاداش دست مي يابند. (يوسف/57) در مقابل، اهل جهنم نيز چون پيوسته در کفر و عناد و
تکذيب، زندگي نموده اند، در آخرت به عذاب دردناک دچار خواهند شد. ولهم عذاب اليم
بما کانوا يکذبون (بقره/10) فرمايش امام(ع) از دو جنبه قابل تامل است: اول تصور
نشود که کمالات يک دفعه بدست مي آيد.
شايد بسياري توهم کنند يک شبه مي توانند ره
صد ساله را طي کنند. لذا خود و اطرافيان را گرفتار مي کنند.
ثانياً: مداومت و پشتکار در پيشگاه خدا از
محبو ب ترين امور مي باشد. در واقع حضرت با يک بينش واقع گرايانه و با يک تشويق
معنوي که رضايت خدا را به همراه دارد، به پيروان خود مي آموزد که موفقيت در تمام
عرصه هاي دنيايي و آخرتي به پشتوانه صبر و تلاش مستمر و مداوم ميسر مي شود.
ضرورت
استفاده از فرصتها
البته لازمه فرمايش امام(ع) در اختيار گرفتن
«زمان» و به اصطلاح مديريت زمان است. فرصت ها سريع از دست مي روند. نبايد منتظر
ماند تا حوادث روزگار فراغتي به ما بدهد، بلکه بايد فعالانه فرصت سازي کنيم.
بخش پاياني سخن امام (ع) ناظر به همين نکته
است که مهم نيست فرصت ها زياد باشد يا کم بلکه مهم تنظيم و مديريت صحيح آنهاست. به
عنوان مثال: چنانچه در طول 24 ساعت شبانه روز فقط 1 ساعت را براي خود منظور کنيم،
در پايان سال 365 ساعت و در اصطلاح دانشگاهي بيش از 21 واحد درسي فرصت ايجاد کرده
ايم.
به بيان ديگر براي خودسازي يا مطالعه يا هر
کار مفيد ديگري چيزي معادل يک ترم تحصيلي مفيد (حدود 4 ماه) زمان، ذخيره نموده
ايم. مثلااگر يک کتاب 1465 صفحه داشته باشد و روزي 4 صفحه از آن را بخوانيم در
پايان سال کل کتاب تمام مي شود. علي(ع) فرمود: چه سزاوار است که انسان ساعتي و
لحظاتي براي خودش داشته باشد که هيچ بازدارنده و مانعي او را از آن لحظه ها
بازندارد. (ميزان الحکمه ج 2 ص 801)
امام صادق(ع) مي فرمايد: هرگاه کاري را شروع
مي کنيد، آن را تا يک سال ادامه دهيد. سپس اگر خواستيد، به کار ديگري مشغول شويد.
زيرا که به شب قدر مصادف مي شود که در آن خيرات و برکات است. (اصول کافي ج 3 ص
129)
نتيجه مداومت سکاکی
«سکاکي» با سابقه صنعتگري و در حدود 40 سالگي
در پي تحصيل علم مي رود. اما به دليل کندذهني پيشرفت چنداني حاصل نمي کند. وي در
جلسه امتحان به جاي گفتن «پوست سگ با دباغي پاک مي شود» مي گويد: «پوست استاد با
دباغي پاک مي شود.» حاضران مي خندند. او مدرسه را ترک کرده و به دامنه کوهي مي رود
در آنجا مشاهده مي کند، قطره هاي آب از بلندي بر روي تخته سنگي مي چکد و بر اثر
ريزش مداوم خود، سوراخي در دل سنگ پديد آورده است. با خود گفت: دل تو از اين سنگ
سخت تر نيست.
برگشت و آن قدر زحمت کشيد و مداومت کرد تا
يکي از دانشمندان کم نظير ادبيات شد. (داستان راستان ص 185)
توجه
از عارف بزرگ ابوالحجاج اقصري پرسيدند: استاد
شما کيست؟ گفت: جُعَل (حشره اي سياه مانند سوسک) زيرا شبي شمرديم تا 700 مرتبه از
پايه صاف چراغ بالارفت و افتاد. و بعد از خواندن نماز صبح برگشتم و ديدم، خود را
به بالاي پايه چراع رسانده است. آموختم که کوشش و مداومت رمز موفقيت است. (هزار و
يک حکايت اخلاقي ص 272)
روزنامه كيهان، شماره 21037 به
تاريخ 30/1/94، صفحه 6 (معارف)