رفتار و منش امام خمینی (ره) با دختران

در همۀ جوامع بشری، تربیت فرزندان، به ویژه فرزند دختر ارزش و اهمیت زیادی دارد. ارزش‌های اسلامی و زوایای زندگی ائمه معصومین علیهم‌السلام و بزرگان، جایگاه تربیتی پدر در قبال دختران مورد تأکید قرار گرفته است. از آنجا که دشمنان فرهنگ اسلامی به این امر واقف شده‌اند با تلاش‌های خود سعی بر بی‌ارزش نمودن جایگاه پدر داشته واز سویی با استحاله اعتقادی و فرهنگی دختران و زنان (به عنوان ارکان اصلی خانواده اسلامی) به اهداف شوم خود که نابودی اسلام است دست یابند.

بر همین اساس لازم است با تأسی از بزرگان، در نظر و عمل الگوی مناسبی در قبال تربیت دختران خود داشته باشیم چرا که جایگاه و ارزش دختران به عنوان همسران و مادران می‌تواند نقش بسزایی در جامعه اسلامی ایفا نماید. در این میان امام خمینی (ره) به عنوان الگویی تمام عیار می‌تواند نکات و اصول مهمی را با سیره و سبک زندگی خویش به ما نشان دهد؛ ایشان نه تنها به عنوان رهبری سیاسی بلکه در تمام ابعاد انسانی، الگوی شایسته‌ای برای تمامی افراد محسوب می‌شوند.

لذا در نظر داریم که رفتار و سلوک امام را در مواجه با زنان که در نقش‌های متفاوت دختری، همسری و مادری به ایفای نقش می‌پردازند مورد توجه قرار داده و بتوانیم با بررسی آنان به اصول و قواعد تربیتی نسبت به این قشر دست یابیم که بتواند پشتیبان تربیتی پدر الگویی برای آنان باشد تا بتوان یک خانواده‌ی سالم، پویا، با نشاط، صمیمی، معنوی و اخلاقی ساخت.

در خاطرات یکی از اعضای خانواده (1) امام خمینی(ره) آمده است که ایشان معتقد بود کسی که می‌تواند مورد علاقه قرار بگیرد دختر است. کسی که دختر ندارد یعنی اولاد ندارد. برخورد امام راحل با دختران برخوردی همراه با اکرام و احترام بوده است که پرداختن به آن خود کتابی مستقل می‌طلبد. به عنوان نمونه مورادی ذکر می‌گردد:

اگرچه رفتار امام با همه یکسان بود. البته‏‎ ‎‏ظاهراً نسبت به اولاد دختر اظهار محبت بیشتر می‌کردند. حضرت امام (ره) همیشه‏‎ ‎‏محبت و لطف خاصی نسبت به فرزندان دختر خود داشتند. این امر شاید به‏‎ ‎‏خاطر آن باشد که می‌دانستند جامعه آنطور که شایسته است به طبقۀ بانوان‏‎ ‎‏توجه ندارد و ما همیشه مورد محبت ایشان بودیم. ‏(2)

امام به علایق و مقتضیات سنی فرزندان به ویژه دختران توجه می‌نمود و با توجه به سن آنها نوع برخورد و توجه ایشان هم متفاوت بود. به نظر ایشان فضای خانواده می‌بایست به گونه‌ای باشد تا فضای سالم و خالی از آلودگی، دختران را به رشد و تعالی برساند. به عنوان نمونه یکی از راهکارهای عملی امام برای تقویت این روند، تکریم و احترام به فرزندان و افکار و خواسته‌های آن‌ها بود. در برخورد باید اقتضائات و نیازهای سنی آنان مورد توجه قرارگیرد و با توجه به آن‌ها رفتار منطبق داشت. زمانی نیازهای دختران در حدود بازی‌های بچه‌گانه برطرف می‌گردد. (3) زمانی نیز دختران به سنینی می‌رسند که جایگاه مشاور را خواهند داشت. به همه این نکات مهم باید توجه داشت تا بتوان در سنین متفاوت بهترین شیوه برخورد را با فرزندان داشت.

رفتار ایشان با دختران جوان به‌صورت شوخی برخورد می‌کردند‌ (4) چه بسا تأثیر کلام  لطیف و منعطف از کلام خشن و خشک بیشتر است. لذا در نوع برخورد و رفتار با دختران نیز می‌بایست به دلیل لطافت و حساسیت وجودی آنان از رفتاری نرم و مهربان مدد گرفت.

در مسائل شرعی، در رفتار امام خمینی (ره) با دخترانشان نکتۀ قابل تأمل وجود خط قرمز احکام شرعی است. به این معنی که ایشان در ابعاد مختلف به فرزندان و به ویژه دختران خود آزادی می‌داد و این آزادی در چارچوب شرع بود. برای دخترانی که به سن بلوغ نرسیده بودند را سخت‌گیری نمی‌کرد. با این‌که نحوۀ رفتار ایشان با دخترانشان در چارچوب شرع بود؛ اما از سخت‌گیری‌های زیاد نیز امتناع می‌کردند. (5) به نظر ایشان نباید چهره شیرین اسلام به مذاق بچه‌ها تلخ شود. (6) می‌توان این امر مهم را بیان نمود که وجود سخت‌گیری‌های بیش از حد می‌تواند تأثیر نامطلوبی داشته باشد و از سوی دیگر اعطای آزادی‌های بی‌حد و خارج از شرع خود نیز آسیب‌زا می‌باشد. باید حد شرعی و مطلوب از اعمال شرعی را در قبال دختران رعایت کرد.

در دیگر مسائل موجود نیز امام خمینی (ره) دختران خود را آزاد می‌گذاشتند اما نظارت را بر اعمال وکارهای دختران خویش داشتند. (7) نکته مهمی که در اصول تربیتی پدر از اهمیت خاصی بر خوردار می‌باشد همین نظارت در کنار آزادی عمل است که می‌تواند حافظ اعتماد به نفس و عزت نفس در دختران باشد.
امام در مواجهه با دیگر دختران نیز وصایایی دارند. به عنوان نمونه، امام خمینی (ره) در پندی که به دختر آلمانی (8) داشتند، می‌فرمایند: سعی کنید برای جامعه فرد مفید باشید. سعی کنید تحت تأثیر‏‎ ‎‏قدرت‌های شیطانی واقع نشوید. سعی کنید انسان متعهد باشید.‏‎ ‎(9) و به کرات دختران و پسران را نیز به حفظ استقلال و آزادی و ارزش‌های انسانی ولو با تحمل رنج و سختی توصیه می‌کردند. (10) این امر نشان از اهتمام امام به نقش اجتماعی دختران در جامعه اسلامی دارد و این امر را نیز در پندهای خویش خاطرنشان می‌نمودند.

در یک نتیجه‌گیری نقش‌های تربیتی پدر را می‌توان در سه مقوله (اخلاقی، رفتاری و اجتماعی) از سلوک و رفتار امام خمینی (ره) برداشت نمود و با توجه اقتضائات رفتار و عملکرد مناسب در هر دوره را اتخاذ کرد.

منابع:
1. فاطمه طباطبایی عروس امام.
2. خانم فریده مصطفوی.
3. همگان عکس معروف بازی امام را با نوه دختر خود دیده‌اند.
4. سبک زندگی امام (ره) به روایت دخترشان زهرا مصطفوی (https://www.isna.ir/news/1400031410774sf)
5. پرتال امام خمینی (ره): یادداشت۱۵۸/ محمد رجائی نژاد.
6. سبک زندگی امام به روایت دخترشان زهرا مصطفوی (https://www.isna.ir/news/1400031410774sf)
7. مصاحبه با خانم زهرا مصطفوی.
8. ‏یک دختر خانم آلمانی طی نامه‌ای، از محضر امام (ره) تقاضا کرده بود که ایشان چند‏‎ ‎‏جملۀ پندآمیز روی کارتی که در پشت نامه فرستاده بود، برای او بنویسند.
9. نامه امام به دختر آلمانی.
10. وصیت‌نامه امام خمینی (ره).