دانشنامه پژوهه بزرگترین بانک مقالات علوم انسانی و اسلامی

اصول قرآنی همدلی و همزبانی

No image
اصول قرآنی همدلی و همزبانی

همدلی در وحدت عقيده و هدف

    آموزه هاي قرآني ساختار امت را بر وحدت عقيده و هدف دانسته است و گاه فراتر از امت اسلام از همه معتقدان به شرايع اسلامي از يهود و نصاري مي خواهد تا بر محور عقيده و هدف مشترک گرد آيند و همدل و همزبان در مسير گسترش آئين توحيدي همکاري داشته باشند. خداوند در آيه 64 سوره آل عمران مي فرمايد: قل يا اهل الکتاب تعالوا الي کلمهًْ سواء بيننا و بينکم الانعبد الاالله و لانشرک به شيئا و لايتخذ بعضنا بعضا اربابا من دون الله فان تولوا فقولو اشهدوا بانا مسلمون؛ بگو: «اي اهل کتاب، بياييد بر سر سخني که ميان ما و شما يکسان است بايستيم که: جز خدا را نپرستيم و چيزي را شريک او نگردانيم و بعضي از ما بعضي ديگر را به جاي خدا به خدايي نگيرد.» پس اگر از اين پيشنهاد اعراض کردند، بگوئيد: «شاهد باشيد که ما مسلمانيم نه شما.»

    امت، مشتق از ام (مادر) در مفهوم قرآني به گروهي اطلاق مي شود که وجه مشترکي مانند دين، زمان يا مکان واحد داشته باشند؛ خواه اين اشتراک اختياري يا غير اختياري باشد (مفردات الفاظ قرآن کريم، راغب اصفهاني، ذيل واژه ام) بنابراين امت اسلام به گروهي اطلاق مي شود که از نظر مشترکات ديني، هم عقيده هستند. البته هر چه بيشتر مشترکات، بيشتر و قوي تر باشد به همان ميزان مي توان گفت که امت بودن آن مردم نيز قوي تر و شديدتر خواهد بود؛ پس شدت و ضعف امتي نسبت به امت ديگر به همان دامنه مشترکات و قوت آنها بستگي دارد.

    براساس آموزه هاي قرآني تحقق امت همدل و همزبان زماني شکل مي گيرد که اصولي در بخش علمي و عملي مراعات شود.

        الف: اصول علمی همدلی و همزبانی عبارتند از:

    1. عقيده واحد: از مهمترين عوامل همدلي، عقيده واحد است. هر گاه قلب و دل دو نفر به امري گرايش يافت، به هم نزديک مي شوند و تقرب معنوي مي يابند. تقرب معنوي افراد غير متجانس را گرد هم مي آورد. قرآن بارها بيان کرده که پيوند برادري که براساس معنويت و عقيده شکل مي گيرد بسيار قوي تر و ريشه دارتر از برادري خوني و نسبي است. امت اسلام که از نژادها، قبايل و اقوام و گروه هاي انساني در عرض و طول جغرافيايي زمين شکل گرفته، خودگواهي روشن بر اين مدعاست که عقيده، مهمترين امري است که افراد گوناگون از نظر نژاد، خون، رنگ و جنس و مانند آنها را گرد هم آورده و يک امت را تشکيل مي دهد. انس و الفتي که از راه عقيده ميان افراد انساني پديد مي آيد را نمي توان با هيچ امر ديگري ايجاد کرد. خداوند در اين باره مي فرمايد: و الف بين قلوبهم لو انفقت ما في الارض جميعاً ما الفت بين قلوبهم و لکن الله الف بينهم انه عزيز حکيم؛ و ميان دلهايشان الفت انداخت، که اگر آنچه در روي زمين است همه را خرج مي کردي نمي توانستي ميان دلهايشان الفت برقرار کني، ولي خدا بود که ميان آنان الفت انداخت، چرا که او تواناي حکيم است. (انفال، آيه 63).

    2. هدف واحد: از مهمترين عوامل پيدايش همدلي، اشتراک در هدف است. همان طوري که عقيده واحد در حوزه بينش ها موجب مي شود تا انسان ها با همه اختلافات ظاهري، غريزي، طبيعي و مانند آنها گرد هم آيند، همچنين هدف مشترک عامل مهمي در همدلي افراد است. اين که همه يک هدف و مقصد را بپذيرند و به سمت آن حرکت کنند، موجب مي شود، همدلي و پيوندي مستحکم و استوار ميان افراد گوناگون از همه جناح ها پديد آيد. هدف مشترک، سبب مي شود تا اختلافات کنار نهاده شود و به جاي آن صلح و صفا و صميميت ميان افراد هم هدف پديد آيد.

    3. روش واحد: روش واحد يکي ديگر از عوامل تحقق همدلي است. البته عامل عقيده و هدف واحد نقش اساسي تر و بنيادي تري نسبت به روش واحد دارد؛ زيرا آنچه اصل است اشتراک در عقيده و هدف است؛ اما اگر روش نيز مشترک باشد، به طور طبيعي موجبات همدلي بيشتر و شديدتري را فراهم مي آورد. در آيات قرآن از جمله آيه 213 سوره بقره به نقش اشتراک روش نيز اشاره شده است.

        ب: اصول عملی همدلی و همزبانی عبارتند از:

    1. نيت خير و حسن فاعلی: براي اينکه همدلي از دايره ذهني و عملي به حوزه عزم و اراده و عمل درآيد، بايد اموري از جمله نيت خير و حسن فاعلي تحقق يابد. به اين معنا که شخص در مقام عمل نيز نيت خير داشته باشد و آنچه را باور دارد در مقام عمل براساس آن، رفتار کند. فاعل و کننده کار خير بايد نيت خير و نيک داشته باشد تا همدلي واقعي تحقق يابد. در آيات قرآن از جمله آيه 10 سوره فاطر به آن اشاره شده است.

    2. عمل خير و حسن فعلی: چنانکه گفته شد عمل نيک يا همان حسن فعلي موجب افزايش همدلي است. اگر افراد جامعه کار خيري انجام دهند، با هم نزديک مي شوند و دل هاي آنان با هم پيوند مي خورد؛ البته چنانکه از آيه 10 سوره فاطر بر مي آيد بايد حسن فعل و کار خير با حسن فاعلي و نيت خوب فاعل آن همراه شود تا تاثير بيشتري داشته باشد.

    3. حسن ظن و پرهيز از بدگمانی: بدگماني عامل تشديد اختلاف است؛ براي آنکه همدلي ميان افراد جامعه پديد آيد و تقويت شود بايد به جاي بدگماني حسن ظن و خوش گماني جايگزين شود. در آيات قرآن بر اين مطلب تاکيد شده است که از هرگونه بدگماني نسبت به يکديگر پرهيز کنيد و اعمال و رفتار يکديگر را بر وجه نيک و درست آن حمل کنيد و تا مي توانيد تفسير صحيح و مشروعي براي رفتار و اعمال ديگران ارائه دهيد. (حجرات، آيه 12)

    4. حسن خلق: خوشخويي و حسن خلق از ديگر عوامل همدلي است. انسان هايي که داراي حسن خلق هستند مردم را به سوي خويش جلب مي کنند.

    5. عدل و انصاف: از ديگر اموري که همدلي را موجب مي شود، مراعات عدل و انصاف است. انصاف که نوعي اکرام است ناديده گرفتن برخي از حقوق خويش و ايثار براي جلب رضايت ديگران است. اگر افراد جامعه فراتر از عدل، با انصاف با ديگران رفتار کنند، جامعه اي همدل ايجاد مي شود و انسانها به يکديگر گرايش بيشتري مي يابند. عدالت و انصاف از نظر آموزه هاي قرآني موجب قوام جامعه و پرهيز از هرگونه عوامل تنش زا و اختلاف برانگيز است. (مائده، آيه 8؛ انعام، آيه 152؛ نحل، آيه 90؛ حديد، آيه 25).

    6- تعاون: خداوند در آياتي از جمله آيه 2سوره مائده بر تعاون و همکاري بويژه در حوزه نيکي و تقوا تاکيد مي کند. اصولاکساني که همدل هستند بر آن هستند تا در يک چارچوب همکاري، اهداف مشترک را برآورده سازند و موفقيت جمعي را براي هم رقم زنند.

    7- تفاهم بيانی و زبانی: تفاهم بياني به معناي درک مشترک از امور است. برخي از افراد واژگان مشترکي را به کار مي برند در حالي که تنها اشتراک لفظي وجود دارد؛ به عنوان نمونه هر دو از حقوق بشر و آزادي سخن مي گويند، ولي درک مشترکي از مفهوم آنها ندارند؛ زيرا يکي آزادي را به معناي بي مبالاتي و برآوردن نياز هاي شهواني و طبيعي و غريزي و هواهاي نفساني مي داند و آن ديگري از آن، مفهوم والاتري در نظر دارد که رهايي انسان از هر گونه عامل بازدارنده و مقيدکننده انسانيت است.

    از نظر چنين شخصي رهايي از هواهاي نفساني و مديريت آن عين آزادي است. بنابر اين تفاهم بياني و سپس زباني نقش مهمي در همدلي افراد خواهد داشت. تفاهم در مفاهيم و سپس ارائه آن در قالب مشترک زباني و واژ گاني مي تواند همدلي را افزايش دهد. در قرآن به اشکال مختلف از تحريف معنوي و تغيير کلمات سخن به ميان آمده است، رويه اي که برخي براي ايجاد اختلاف و يا تحقق اهداف شوم خود بهره مي گيرند. (نساء، آيه 64؛ مائده، آيات 13 و 41) اختلاف زباني مي تواند آثار بدي را به دنبال داشته باشد و موجب درگيري و خصومت بي معنا شود؛ از همين رو از کاربرد هر گونه واژگان و اصطلاحاتي که سبب تضعيف يا نابودي همدلي شود پرهيز داده شده است. (بقره، آيه 104)

 

 

        همزبانی اوج همدلی

    هر چند که همدلي به معناي وحدت در عقيده و هدف در ميان گروه هاي مختلف انساني است و اين به تنهايي مي تواند افراد غير متجانس و متضاد و متناقض را در کنار هم گرد آورد و پيوند زند، اما بايد توجه داشت که امت اگر فراتر از همدلي بتواند همزبان نيز باشد به همان ميزان نيز همدلي او افزايش مي يابد.

    اگر اتفاق و اتحاد و همدلي باطني بخواهد باقي و برقرار باشد بايد اين همدلي به همزباني تبديل شود و همه کساني که عقيده و هدف مشترکي دارند يک زبان براي بيان عقيده و هدف خويش برگزينند.

    البته همدلي اساس است و همزباني فرع؛ چرا که ممکن است که برخي همزباني ظاهري داشته باشند. ولي همدلي نداشته باشند. کساني که همدل هستند در نهايت به زبان مشترک دست خواهند يافت، ولي کساني که همزبان هستند کمتر اتفاق مي افتد که به همدلي دست يابند؛ زيرا همدلي در حوزه عقيده و ايمان و امور باطني و اساسي است در حالي همزباني در حقيقت در حوزه ظاهر و روش و اجرا است.

    مولوي همزباني ظاهري را ارزش اساسي نمي داند و اساس و پايه را برهمدلي مي گذارد و مي سرايد:

    چون سليمان را سراپرده زدند

    جمله مرغانش به خدمت آمدند

    هم زبان و محرم خود يافتند

    پيش او يک يک به جان بشتافتند

    جمله مرغان ترک کرده چيک چيک

    با سليمان گشته افصح من اخيک

    همزباني خويشي و پيوندي است

    مرد با نامحرمان چون بندي است

    اي بسا هندو و ترک همزبان

    اي بسا دو ترک چون بيگانگان

    پس زبان محرمي خود ديگرست

    همدلي از همزباني بهترست

    پس اصل آن است که اين همدلي با همزباني همراه شود؛ زيرا در اين صورت است که هر گونه اختلاف و جنگ و جدل از ميان مي رود و به جاي آن صلح و صفا مي آيد و اميد دشمنان به نوميدي بدل مي شود؛ زيرا در جايي که همدلي و همزباني باشد، دشمن راهي براي رخنه نمي يابد تا پيوندها را بشکند و گسست ميان انسانها پديد آورد. بنابر اين همدلي بايد به همزباني تبديل شود و اينکه همزباني اوج همدلي و تقويت کننده آن است.

   

              روزنامه كيهان، شماره 21035 به تاريخ 27/1/94، صفحه 6 (معارف)

مقاله

نویسنده علی جواهردهی
جمع آوری و تدوین رسول غفارپور

این موضوعات را نیز بررسی کنید:

جدیدترین ها در این موضوع

سینمای پناهنده ; به بهانه اکران فیلم سینمایی تگزاس

سینمای پناهنده ; به بهانه اکران فیلم سینمایی تگزاس

نمایش فیلم تگزاس در روزهای اخیر نشان می دهد که مسعود اطیابی تغییر بزرگی در رویه فیلمسازی خود داده است. او که پیش از این با فیلمی درباره حوادث هشتاد و هشت نشان داده بود که در فکر پرداختن به مسائل جدی و حرکت در راستای سینمای اجتماعی است، حالا با تگزاس به جریان فیلم های پرفروشی پیوسته که اتفاقا بر خلاف فیلم قبلی اش دچار موانع ممیزی و عدم مجوز اکران نشده و با توجه به فضای سینمای ایران، سود قابل توجه‌ی را به جیب تهیه کننده واریز می کند.
مصادره و ماجرای غم انگیز زن در سینما

مصادره و ماجرای غم انگیز زن در سینما

هنوز و بعد از گذشت حدود سه ماه از جشنواره فیلم فجر(سی و ششم) و دیدن فیلم سینمایی مصادره ، طعم تلخ تماشای آن هم زمان با اکران های نوروزی و فروش بالای این فیلم ذایقه ام را می آزارد. مصادره را شاید بتوان اروتیک ترین فیلم سینمای ایران پس از انقلاب برشمرد. این فیلم به شدت بیمار است و گویا به جز شوخی های سخیف جنسی حتی با دستمایه کردن یک کودک یا نوجوان راهی برای خندان و شادکردن مخاطبانش ندارد.
گل دادن درخت پیر ; نگاهی به فیلم خجالت نکش

گل دادن درخت پیر ; نگاهی به فیلم خجالت نکش

خجالت نکش، یک فیلم مفرح است. فرحبخشی این فیلم نه از شوخی ها و تکه کلام ها، بلکه به جهت دنیای درونی فیلم است. دنیایی که در آن کودکی متولد می شود و پیری و گذر سن، مانعی برای زایش نیست. در روستای کوچک و کم جمعیت مهمت اباد، 231 نفر زندگی می کنند و این فیلم به ما می گوید که این جمعیت چگونه به اندازه یک نفر بیشتر می شود.
خوک های آوازه خوان ; نگاهی به فیلم خوک

خوک های آوازه خوان ; نگاهی به فیلم خوک

اگر تلاش فیلم خوک در این است که یک کمدی متفاوت در سینمای ایران باشد، باید گفت که در این کار موفق شده است. این فیلم توجهی به شوخی ها کلامی و متدوال در سینمای طنز ندارد. تا حد زیادی می کوشد که از مزیت های واقعیت استفاده کند و در مناسبات انسانی و روابط فردی آدم ها دخل و تصرفی نکند و همزمان از سوی دیگر پیروزمندانه از میدان واقعیت بیرون بیاید بدون آنکه هیچ باج و امتیازی به آنچه که ما واقعیت صدایش می کنیم داده باشد؛ خوک خود را در واقعیت محدود نمی کند.
فیلشاه، آغاز راهی جریان‌ساز در انیمیشن بومی

فیلشاه، آغاز راهی جریان‌ساز در انیمیشن بومی

صحبت از انیمیشنی سینمایی است که در فرم، تکنیک و ارائه مفاهیم به استاندارهای جهانی نزدیک شده و سعی دارد به‌دور از شعار و کلیشه به یک مقطع تاریخی با رگه‌های دینی بپردازد و آغازکننده راهی جریان‌ساز برای صنعت سینمایی انیمیشن در ایران باشد.

پر بازدیدترین ها

شهرزاد در کشاکش سنت و مدرنیسم

شهرزاد در کشاکش سنت و مدرنیسم

این سریال ساخته فیلمساز موفق ایرانی حسن فتحی است که سریال های جذاب وموفقی چون پهلوانان نمی میرند، شب دهم، مدار صفر درجه و میوه ممنوعه را در کارنامۀ خود دارد. همگی این سریال های تلویزیونی مخاطبان بیشماری را به خود اختصاص دادند و این همه ناشی از توانایی او در نوشتن فیلمنامه و کارگردانی است.
خوک های آوازه خوان ; نگاهی به فیلم خوک

خوک های آوازه خوان ; نگاهی به فیلم خوک

اگر تلاش فیلم خوک در این است که یک کمدی متفاوت در سینمای ایران باشد، باید گفت که در این کار موفق شده است. این فیلم توجهی به شوخی ها کلامی و متدوال در سینمای طنز ندارد. تا حد زیادی می کوشد که از مزیت های واقعیت استفاده کند و در مناسبات انسانی و روابط فردی آدم ها دخل و تصرفی نکند و همزمان از سوی دیگر پیروزمندانه از میدان واقعیت بیرون بیاید بدون آنکه هیچ باج و امتیازی به آنچه که ما واقعیت صدایش می کنیم داده باشد؛ خوک خود را در واقعیت محدود نمی کند.
مصادره و ماجرای غم انگیز زن در سینما

مصادره و ماجرای غم انگیز زن در سینما

هنوز و بعد از گذشت حدود سه ماه از جشنواره فیلم فجر(سی و ششم) و دیدن فیلم سینمایی مصادره ، طعم تلخ تماشای آن هم زمان با اکران های نوروزی و فروش بالای این فیلم ذایقه ام را می آزارد. مصادره را شاید بتوان اروتیک ترین فیلم سینمای ایران پس از انقلاب برشمرد. این فیلم به شدت بیمار است و گویا به جز شوخی های سخیف جنسی حتی با دستمایه کردن یک کودک یا نوجوان راهی برای خندان و شادکردن مخاطبانش ندارد.
فیلشاه، آغاز راهی جریان‌ساز در انیمیشن بومی

فیلشاه، آغاز راهی جریان‌ساز در انیمیشن بومی

صحبت از انیمیشنی سینمایی است که در فرم، تکنیک و ارائه مفاهیم به استاندارهای جهانی نزدیک شده و سعی دارد به‌دور از شعار و کلیشه به یک مقطع تاریخی با رگه‌های دینی بپردازد و آغازکننده راهی جریان‌ساز برای صنعت سینمایی انیمیشن در ایران باشد.
خانواده ابد و یک روز و مشکلاتش | توان یک خانواده تا کجاست؟

خانواده ابد و یک روز و مشکلاتش | توان یک خانواده تا کجاست؟

فیلم ابد و یک روز نه تنها نحوه‌ی زیست یک خانواده‌ی گرفتار اعتیاد را با دقت توصیف می‌کند بلکه پا را از آن فراتر می‌گذارد و به ذکر دلایل به وجود امدن این خانواده می‌پردازد.
Powered by TayaCMS