عبادت و ویژگی‌های اخلاقی امام رضا(ع)
قَالَ الرضا(ع):احْتَفِظْ بِهَذَا الْقَمِیصِ فَقَدْصَلَّیتُ فِیهِ أَلْفَ لَیلَهٍ أَلْفَ رَکْعَةٍ وَخَتَمْتُ فِیهِ الْقُرْآنَ أَلْفَ خَتمه
یکی از چیزهایی که در سیره امام رضا(ع) به‌چشم می‌خورد عبادت و ویژگی‌های فردی و اخلاقی آن حضرت است که ما در اینجا به‌عنوان نمونه به برخی از آنها اشاره می‌کنیم. از شخصی که مأمون او را از مدینه تا مرو، ملازم و همراه امام رضا(ع) کرده و به او دستور داده بود، که اعمال امام رضا را به‌دقت زیر نظر بگیرد، نقل شده که:
«فَکُنْتُ مَعَهُ مِنَ الْمَدِینَهِ إِلَى مَرْوَ فَوَ اللَّهِ مَا رَأَیتُ رَجُلا کَانَ أَتْقَى لِلَّهِ تَعَالَى مِنْهُ وَ لا أَکْثَرَ ذِکْراً لِلَّهِ فِی جَمِیعِ أَوقَاتِهِ مِنْهُ وَ لا أَشَدَّ خَوْفاً لِلَّهِ عَزَّوَجَلَّ مِنْهُ»[1]
از مدینه تا مرو همراه او [امام رضا] بودم، به خدا قسم کسی را پرهیزگارتر از او ندیدم، در همه اوقات به یاد خدا بود و هیچ کس را به اندازه او، خدا ترس ندیدم.
در روایت دیگری نقل شده که:
«کَانَ الرِّضَا(ع) یخْتِمُ الْقُرْآنَ فِی کُلِّ ثَلاثٍ وَ یقُولُ لَوْ أَرَدْتُ أَنْ أَخْتِمَهُ فِی أَقَلَّ مِنْ ثَلاثٍ لَخَتَمْتُهُ وَ لَکِنْ مَا مَرَرْتُ بِآیةٍ قَطُّ إِلاّ فَکَّرْتُ فِیهَا وَ فِی أَیّ شَی‌ءٍ أُنْزِلَتْ وَ فِی أَی وَقْتٍ فَلِذَلِکَ صِرْتُ أَخْتِمُ ثَلاثَةَ أَیامٍ»[2]
امام رضا(ع) قرآن را هر سه روز یک بار ختم می‌کرد و می‌فرمود: اگر می‌خواستم، می‌توانستم قرآن را در کمتر از سه روز ختم کنم؛ ولی از هیچ آیه‌ای عبور نمی‌کنم مگر اینکه در آن آیه و در اینکه در چه موردی و در چه وقتی نازل شده، فکر می‌کنم و به‌همین دلیل اصرار دارم که قرآن را در سه روز ختم کنم.
راوی در توصیف ویژگی‌های اخلاقی امام رضا(ع) روایت کرده که هرگز ندیدم امام رضا(ع) با سخن خود، کسی را ناراحت نموده و برنجاند.
هرگز ندیدم که سخن کسی را قطع نماید؛ بلکه صبر می‌کرد تا صحبت خود را تمام می‌کرد.
هرگز ندیدم نیازمندی را ردّ کند بلکه به اندازه‌ای که توان داشت او را یاری می‌کرد.
هرگز پاهای خود را در برابر همنشین خود، دراز نمی‌کرد و هرگز در برابر همنشین خود تکیه نمی‌داد.
هرگز ندیدم کسی از غلامان و کنیزان خود را دشنام دهد.
هرگز ندیدم (در برابر کسی) آب دهان بیندازد.
هرگز ندیدم در موقع خنده، قهقهه نماید، بلکه خنده آن حضرت تبسّم و لبخند بود.
وقتی محفل خلوت می‌شد و سفره غذا را می‌گستردند همه غلامان خود را بر سر سفره خود فرا می‌خواند.
امام رضا (ع) شبها کم می‌خوابید و بسیار بیداری می‌کشید، بیشتر شبها از اول شب تا بامداد شب زنده‌داری می‌کرد.
آن حضرت زیاد روزه می‌گرفت و هیچ وقت روزه سه روز از هر ماه را ترک نمی‌کرد و می‌فرمود:«ذلک صوم الدهر»
روزه این سه روز، مانند روزه تمام عمر است.
آن حضرت زیاد کارهای خیر انجام می‌داد، پنهانی صدقه می‌داد و بیشتر این کارهای خیر را در شب‌های تاریک انجام می‌داد.[3]