24 آبان 1393, 14:3
كلمات كليدي : اوليات، موضوع محمول، نسبت
نویسنده : مهدي افضلي
اولیات از جمله قضایایی است که کمتر کسی در بداهت و مبدا برهان بودن آن تردید کرده است. منطق‌دانان و فیلسوفان متقدم اولیات را در زمره بدیهیات و دارای ارزش معرفتی بالا می‌دانستند، برخی از معاصران نیز که در بداهت برخی از مبادی که نزد گذشتگان بدیهی انگاشته می‌شد تردید کرده‌اند در خصوص اولیات آنرا دارای ارزش معرفتی‌ای می‌داند که گذشتگان از اینگونه مبادی انتظار داشتند.
در تعریف اولیات گفته‌اند: قضایایی است که عقل بدون در نظرداشت سبب خارجی، صرفا با تصور طرفین قضیه (موضوع و محمول) و تصور نسبت میان‌آندو، آنرا تصدیق می‌کند. از باب نمونه وقتی گفته می‌شود "کل بزرک‌تر از جزء است"، در این‌صورت برای تصدیق آن نیاز به چیز دیگر بیرون از خود قضیه نیست، صرف تصور "کل"، "جزء" و مفاهیم "کوچک‌تر" و "بزرک‌تر"، برای تصدیق به این‌که کل بزرگتر از جزء است کفایت می‌کند. چنان‌که در قضیه "اجتماع نقیضین ممکن نیست" نیز همین حکم صادق است. اینگونه قضایا افزون بر کلیت‌شان ضرورت نیز دارند، لذا در میان مبادی برهان از جایگاه خاصی برخوردارند. اساس و زیر بنای تفکر آدمی همین اولیات است. ممکن است گفته شود مواردی‌که به عنوان قضایای اولی از آن یاد شد، از سوی برخی از اندیشوران مورد انکار قرار گرفته است. ولی باید دانست که اگر آن‌ها به چنین حکمی تصریح نکرده‌اند یا به دلیل آن بوده که معنای موضوع و محمول درست فهمیده نشده است یا این‌که از موضوع و محمول معنای دیگری را اراده کرده‌اند. و گرنه اگر کسی درک درستی از "اجتماع نقیضین" و "امکان" داشته باشد، بی‌درنگ به عدم امکان اجتماع نقیضین حکم خواهد کرد.
کتابخانه هادی
پژوهه تبلیغ
ارتباطات دینی
اطلاع رسانی
فرهیختگان