آثار صله رحم

با توجه به آثار و بركات ارزشمند صله رحم بی‌توجهی و كاهلی در انجام اين واجب دينی موجب خسران بزرگی در دنيا و آخرت خواهد بود.

مقدمه

ارتباط با نزديكان و آشنايان و احسان و نيكی به ايشان يكی از مهم‌ترين راه‌های تعالی و تقرب به سوی خداوند متعال است، كه در منابع و آموزه‌های اسلامی بر آن تأكيد و سفارش فراوان شده است. در اين نوشتار سعی داريم به ‌طور اختصار به جايگاه و اهميت ارتباط خويشاوندی و يا همان صله ارحام اشاره كنيم.

جايگاه صله ارحام

در اهميت و ارزش صله رحم و ارتباط با خويشاوند همين بس كه خداوند متعال كسانی كه به اين واجب دينی بی تفاوتی نشان می‌دهند را در در زمره افراد زيانكار واقعی معرفی می‌نمايد: «الّذين ينْقُضُون عهْد ا... مِنْ بعْدِ ميثاقِهِ و يقْطعُون ما امر ا... بِهِ انْ يوصل و يفْسِدُون فِي الْارْضِ اُولئِك هُمُ الْخاسِرُون؛ [بقره/۲۷] فاسقان كسانى هستند كه پيمان خدا را، پس از محكم ساختن آن، می‌شكنند و پيوندهايى را كه خدا دستور داده برقرار سازند، قطع نموده، و در روى زمين فساد می‌كنند اينها زيانكارانند».

نكته بسيار مهم درباره آيه

گرچه بسيارى از مفسران اين آيه را ناظر به ‌ويژه به قطع رحم و بريدن رابطه خويشاوندى دانسته‌‌اند، ولى دقت در مفهوم آيه نشان مى‌دهد كه معنى وسيعتر و عمومى ‌ترى دارد كه مسأله «قطع رحم» يكى از مصداقهاى آن است. زيرا آيه مى‌گويد: فاسقان پيوندهايى را كه خدا دستور داده برقرار بماند قطع مى‌كنند، اين پيوندها شامل پيوند خويشاوندى، پيوند دوستى، پيوندهاى اجتماعى، پيوند و ارتباط با رهبران الهى و پيوند و رابطه با خدا است، و به اين ترتيب نبايد معنى آيه را منحصر به قطع رحم و زير پا گذاشتن رابطه‌‌هاى خويشاوندى دانست. لذا بعضى از مفسران آن را به قطع رابطه با پيامبران و مؤمنان، يا قطع رابطه با پيامبران ديگر و كتب آسمانى آنها كه خدا دستور پيوند با همه آنها را داده است تفسير كرده‌اند كه پيدا است اين تفسيرها نيز بيان‌كننده بخشى از مفهوم كلى آيه است. [۱] در بعضى از روايات جمله «ما امرا... بِهِ انْ يوصل» به رابطه با اميرمؤمنان (ع) و ائمه اهل بيت(ع) تفسير شده است. [۲] در منابع روايی نيز با روايات ارزشمند و زيبايی برخورد می‌نمايم كه به خوبی حاكی از اهميت صله رحم در فرهنگ اسلامی دارد. سفارش و تأكيد بر ارتباط با خويشاوند حتی با تحمل سختی‌های يك سال مسافرت به خوبی حاكی از اهميت اين فريضه دينی و اخلاقی در شريعت اسلامی دارد.

آثار شگفت‌انگيز صله ارحام

در روايتی از امام باقر (ع) نقل شده است كه فرمودند: «صِلهُ الْارْحامِ تُزكِّي الْاعْمال و تُنْمِي الْامْوال و تدْفعُ الْبلْوى و تُيسِّرُ الْحِساب و تُنْسِئُ فِي الْاجلِ؛ [۳]: صله ارحام اعمال را پاك كند و اموال را فزونى دهد و بلا را بگرداند و حساب را آسان كند و اجل را تأخير اندازد».

پاك شدن اعمال: در اين روايت بسيار زيبا پنج اثر شگفت انگيز برای صله ارحام ذكر شده است در فراز ابتدايی روايت موضوع پاك شدن اعمال مطرح شده است نيكی به نزديكان و ديدار با ايشان از آنجا كه مصداق بارز عمل صالح است موجب پاك شدن اعمال از بدی‌هاست كما اينكه در قرآن كريم می‌آموزيم: «إِنّ الْحسناتِ يذْهِبْن السیّئات؛ [هود/۱۱۴] چرا كه حسنات، سيئات (و آثار آنها را) از بين مى‌برند».

فزونی در بركات الهی: دومين و زيباترين اثر صله ارحام مورد اشاره در روايت، بهرمندی از بركات الهی و فزونی در آن است. «و تُنْمِي الْامْوال[۴] و اموال را فزونى دهد».

نجات از بلايای ارضی و آسمانی: «تدْفعُ الْبلْوى؛ [۵] و بلا را بگرداند».

حسابرسی آسان: «تُيسِّرُ الْحِساب؛ [۶] و حساب را آسان كند». در روايت ديگری از رسُولُ‌ا... (ص) نقل شده است. «الْوالِدينِ و صِلهُ الرّحِمِ يهوِّنانِ الْحِساب ثُمّ تلا هذِهِ الْآيه و الّذِين يصِلُون ما امر ا... بِهِ انْ يوصل و يخْشوْن ربّهُمْ و يخافُون سُوء الْحِسابِ؛ [۷] بر والدين و صله رحم حساب را آسان كنند و سپس اين آيه را خواند آنان كه آنچه را خدا به پيوستن آن فرمان داده پيوند مى‌دهند و از پروردگارشان مى‌ترسند و از سختىِ بازخواست خداوند بيمناكند».

طول عمر در سايه صله رحم: «تُنْسِئُ فِي الْاجلِ؛ [۸] و اجل را تأخير اندازد». در روايت ديگری از پيامبر اكرم (ص) نقل شده است: قال رسُولُ‌ا... (ص): صِلهُ الرّحِمِ تزِيدُ فِي الْعُمُرِ[۹].

سخن آخر

با توجه به آثار و بركات ارزشمند صله رحم بی‌توجهی و كاهلی در انجام اين واجب دينی موجب خسران بزرگی در دنيا و آخرت خواهد بود.

زود قضاوت‌کردن

برخی افراد، ظاهربین هستند؛ یعنی به محض مشاهده ظاهر كسی یا چیزی، بلافاصله در مورد خوب یا بد بودن آن قضاوت می‌كنند. قضاوت انسان عاقل باید مبتنی بر تحقیق و دوراندیشی باشد؛ صرف داشتن ظاهر فریبنده و یا یك رفتار خوب یا بد نباید مبنای قضاوت انسان قرار گیرد. اما متأسفانه بسیاری از مردم این گونه هستند؛ یعنی منشأ قضاوت آنها را همین ادراكات سطحی و ابتدایی تشكیل می‌دهد. از این رو، در بسیاری از موارد با قضاوت‌های نادرست، در دام‌های شیطان می‌افتند. ما باید سعی كنیم از قضاوت‌های منفعلانه و سطحی اجتناب ورزیم. اگر انسان از روی تحقیق و دقت قضاوت كند و عقل خود را به كار گیرد، دیگر فریب زرق و برق دنیا را نمی‌خورد. در دنیا چیزهایی وجود دارد كه ممكن است انسان با مشاهده آنها به قضاوت‌های عجولانه‌ای دست بزند و بر این اساس، فریب بخورد. اگر انسان درست بیندیشد، متوجه می‌شود كه بسیاری از چیزها كه ظاهری فریبنده دارند، باطن خوبی ندارند. همچنین با دیدن ظاهر اشخاص نمی‌توان در مورد شخصیت حقیقی آنها قضاوت كرد. ممكن است كسانی ظاهری موجه داشته باشند، اما در باطن افرادی دو رو باشند و به عكس، كسانی ظاهر خوبی نداشته باشند، اما باطن آنها بهتر از ظاهرشان باشد. بنابراین، ما نباید به دیدنی‌های ظاهری اكتفا كنیم و بر آن اساس زود قضاوت نماییم، بلكه باید به دنبال ادراكات حسی، عقل خود را نیز به كار بگیریم.