جايگاه مباهله و آثار آن

پرسش و پاسخ

پرسش:

مفهوم مباهله چيست و جايگاه و اهميت آن نزد شيعه و سني چگونه است و چه نتايجي را مي توان از آن به دست آورد؟

مفهوم مباهله

مباهله در لغت به معناي رها کردن و قيدوبندي را از چيزي برداشتن است. يکي از معاني آن به حال خود گذاشتن حيوان ماده و نبستن پستان اوست تا بدين وسيله نوزادش بتواند به راحتي شير بنوشد. در زبان عربي به اين حيوان ماده «باهل» گفته مي شود. همچنين در لغت اين کلمه به معناي لعنت کردن نيز آمده است. (مفردات راغب، ماده بهل) اما مباهله در اصطلاح به معناي نفرين کردن دو نفر يا دوگروه به يکديگر است، به گونه اي که افرادي که با هم درباره يک مسئله مهم ديني و مذهبي و ... مشاجره و اختلاف دارند، در يک جا جمع شوند و به درگاه الهي تضرع کنند و از خداوند بخواهند که فرد دروغگو يا ظالم را رسوا سازد و يا بر او عذابي نازل فرمايد.

جايگاه حديث مباهله ميان شيعه و سنی

مرحوم علامه طباطبايي(ره) مي نويسد: «مباهله يکي از معجزات باقي اسلام است و هر فرد باايماني به پيروي از نخستين پيشواي اسلام مي تواند در راه اثبات حقيقتي از حقايق اسلام با مخالفان خود به مباهله بپردازد و از خداوند درخواست کند که طرف مقابل را کيفر بدهد و محکوم سازد.» (کشف الاسرار، امام ميبدي، علي اصغر حکمت، ج 2، ص 147)

امام صادق(ع) مي فرمايد: نصاراي نجران به همراه رئيس و نائب و ... نزد پيامبر اکرم(ص) آمدند و عرض کردند: ما را به چه دعوت مي کني؟ حضرت فرمود: به اينکه شهادت دهيد که خدايي جز الله نيست و من فرستاده خدايم و عيسي بنده اي مخلوق است که مي خورد و مي آشامد و صحبت مي کند ...

پيامبر گرامي(ص) فرمود: پس با من مباهله کنيد. اگر من راستگو باشم لعن و نفرين، شما را مي گيرد، و اگر دروغگو باشم لعن و نفرين مرا مي گيرد. گفتند: منصفانه است. آنگاه وعده مباهله گذاشتند. وقتي به خانه هاي خود برگشتند بزرگانشان گفتند: اگر با قوم خود به مباهله آمد با او مباهله مي کنيم، زيرا در اين صورت او پيامبر نيست. اما اگر فقط با خانواده اش براي مباهله آمد با او مباهله نمي کنيم. چون اگر خانوده اش را به خطر انداخت حتماً راست می‌گويد. صبح که شد نزد پيامبر خدا آمدند، ديدند آن حضرت اميرالمؤمنين و فاطمه و حسن و حسين (عليهم السلام) را همراه خود آورده است. آنان متوجه شدند و به رسول خدا گفتند: با تو توافق مي کنيم، ما را از مباهله معاف بدار.

پس رسول خدا بر گرفتن جزيه از آنها مصالحه کرد و آنان پراکنده شدند و رفتند. (ميزان الحکمه، ري شهري، ج 2، کلمه مباهله).

بسياري از دانشمندان اهل سنت نيز اين حديث مباهله را نقل کرده اند.

جلال الدين سيوطي در تفسير الدرالمنثور، ج 2، ص 69 اين گونه مي نويسد: ابن ابي شيبه، سعيدبن منصور، عبدبن حميد، ابن جرير و ابونعيم نقل کرده اند که شعبي مي گويد: اعتقاد مسيحيان نجران درباره حضرت عيسي(ع) از گفته ديگر مسيحيان مبالغه آميزتر بود. آنان همواره با پيامبر خدا(ص) درباره او مجادله مي کردند، از اين رو خداوند اين آيات را در سوره آل عمران نازل فرمود: (ان مثل عيسي عندالله ... فنجعل لعنت الله علي الکاذبين) پس از اين رسول خدا(ص) آنها را به مباهله و ملاعنه فراخواند. آنها بر اين کار فرداي آن روز را وعده کردند. بامداد فردا پيامبر خدا(ص) به همراه علي و فاطمه و حسن و حسين (عليهم السلام) به سوي وعدگاه رهسپار شدند. پيامبراکرم(ص) فرمود: بشارت دهنده اي نزد من آمد و اعلام کرد: اگر نجرانيان به ملاعنه مبادرت مي کردند، همه آنها حتي پرندگان روي درختان نابود مي شدند. سيوطي در ادامه مي نويسد: مسلم، ترمذي، ابن منذر، حاکم نيشابوري و بيهقي در السنن الکبري نقل کرده اند که سعدبن ابي وقاص مي گويد: هنگامي که آيه «قل تعالوا ندع انباءنا و ابناءکم) نازل شد، پيامبر خدا(ص) علي و فاطمه و حسن و حسين (عليهم السلام) را فراخواند و فرمود: «اللهم هولاء اهلي» بارالها! اينان خاندان من هستند. (همان، ص 70)

بنابراين از اين واقعه تاريخي مباهله سه نکته کليدي و برجسته را مي توان استنباط نمود: 1- ظهور حقانيت اسلام در برابر مسيحيت 2- اثبات فضيلت اهل بيت طاهرين پيامبر اکرم(ص) 3- دلالت آيه مباهله بر امامت علي(ع) 4- امضاي صلح نامه ميان پيامبر اسلام(ص) و مسيحيان نجران.

روزنامه كيهان، شماره 21723 به تاريخ 25/6/96، صفحه 8 (معارف)