25 مهر 1396, 2:11
تاریخ معاصر ایران
با پیروزی نهضت مشروطیت، بیشتر علما، رساله‌هایی در تأیید و مشروعیت این نظام نگاشتند. رسائل این علمای طرفدار مشروطیت، به دو دسته تقسیم می شد: رسائل نگاشته‌شده به قلم علمای مشروعه‌خواه و رسائل نگاشته‌شده به قلم علمای مشروطه‌طلب. به گزارش پایگاه مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، در منظر علمای موسوم به مشروعه‌خواه، در شرایط فقدان عملی حکومت معصوم(ع) در عصر غیبت، حکومت مشروع و مطلوب این دوره، حکومت مشروعه یا نظام دو قطبی است. علمای دسته دوم، یعنی علمای مشروطه‌خواه، با این عقیده موافق نبودند و با مشاهده صدور فتوای تحریم مشروطه و تکفیر مشروطه‌خواهان توسط بعضی از افراد، بر آن شدند که دلایل مشروعیت مشروطه را نشان دهند. به همین دلیل بود که رسائلی عدیده نگاشته شد تا نشان داده شود خاستگاه مشروطه در آموزه‌های اسلام وجود دارد. هدف از چنین کاری این بود که هم مشروعیت مشروطیت تبیین و هم به انتقادات مخالفان پاسخ داده شود. در ادامه، به‌اختصار به دو مورد از معروف‌ترین رسائل آن دوران اشاره می‌شود.
در این رساله، مرحوم محلاتی تلاش کرده است به مخالفان عقلی و شرعی نظام مشروطه، بهترین پاسخ را بدهد. او پس از طرح یک سری از دلایل عقلی ارجحیت نظام مشروطه بر مستبده، این چنین بیان کرده است که با استقرار مشروطیت، هم عموم مردم از ظلم و تعدی دولت جائره مستبده و رجال ظالم مرتبط با آن خلاص می‌شوند و هم حفظ کیان اسلام تحقق می‌یابد و مملکت از وجود بیگانگان و کفار نجات پیدا می‌کند.
دلایل مرحوم نائینی در دفاع از مشروطیت، چه در حوزه دفاع عقلانی و چه از جنبه در تعارض نبودن با اسلام، تقریباً مشابه مرحوم محلاتی است. او نیز در رساله خود، ابتدا یک سلسله دلایل عقلی در برتری مشروطیت بر استبداد می‌آورد و استبداد را سرچشمه همه نابسامانی‌ها، عقب‌ماندگی‌ها و واپس‌گرایی‌های مسلمانان می‌خواند و در ادامه، در جواب مخالفان مبنی بر مشروع نبودن مشروطه، سه دلیل فقهی را به عنوان اساس مشروعیت مشروطه ذکر می‌کند: 1- وجوب امر به معروف و نهی از منکر، 2- نیابت مجتهد جامع‌الشرایط در امور حسبیه و وجوب اقامه نظم ممالک اسلامیه و حفظ کیان اسلام، 3- وجوب تحدید کامل تصرفات عدوانی اشخاص، در صورت امکان یا حداقل تحدید آن تصرفات در برخی جنبه‌های ممکن.
کتابخانه هادی
پژوهه تبلیغ
ارتباطات دینی
اطلاع رسانی
فرهیختگان