محمد جواد طبسی
در مطلب حاضر نويسنده با انتقاد از به کار بردن تعبير امام شيعيان براي امام علي(ع)، به احاديثي اشاره مي کند که در آنها تأکيد شده که امام علي(ع) و فرزندان ايشان امام همه مسلمانان هستند و نه فقط شيعيان، لذا جا دارد در رسانه ها و سخنراني ها اين نکته مورد توجه قرار گيرد.
***
يکي از مسائل مهم و مغفول مانده در حوزه فرهنگ شيعي- اسلامي، بي توجهي محافل و رسانه ها و احياناً خطباي محترم کشور از عناويني است که پيغمبر به اميرمؤمنان و اهل بيت عصمت و طهارت عليهم السلام تخصيص داده است. يکي از آنها مسئله عنوان امام المسلمين است که پيغمبر نسبت به اميرمؤمنان و اهل بيت(ع) به کار برده است و ما بر اثر غفلت کلمه «امام المسلمين» را برداشته و «امام شيعه» به آنها خطاب مي کنيم. در حالي که اين تعبير صحيح نبوده و بر خلاف روش و سيره و سنت پيغمبر اسلام است.
روشن نيست که اين تعبير از کجا آمده و در بين ما شيعيان رسوخ پيدا کرده است. ما وقتي که به روايات مراجعه مي کنيم در هيچ کجا اين تعبير را از رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم و يا يکي از ائمه هدي(ع) مشاهده نمي کنيم، بلکه از همان نخست پيامبر صلي الله عليه و آله تعبير «امام المسلمين» را براي اميرمؤمنان و امامان هدايت داده است که در ده ها روايت به اين مسئله اشاره شده و ما به جهت روشنگري و ظلم آشکاري که نسبت به اميرمؤمنان و ساير ائمه طاهرين شده، احاديثي را که در منابع اوليه و اصلي به دستمان رسيده از نظر مي گذرانيم، در اين احاديث عبارت امام مسلمين با تعابير مشابه به هم بيان شده است:
1- تعبير «انت إمام المسلمين»
در يک دسته از روايات آمده است که پيغمبر(ص) به اميرمؤمنان(ع) فرمود: «يا علي انت إمام المسلمين» و اين تعبير در ده ها روايت آمده که از باب نمونه به دو روايت اشاره مي کنيم:
شيخ صدوق به سند خود از ابن عباس روايت کرده که پيامبر خدا به علي(ع) فرمود: «يا علي انت إمام المسلمين و اميرالمؤمنين و حجه الله بعدي علي الخلق اجمعين»، علي جان تو امام مسلمانان و اميرمؤمنان و حجت خدا پس از من بر تمام خلق هستي.(1)
همچنين صدوق در عيون از امام رضا(ع)از پدرانش از امام حسين(ع) از پيامبر(ص) روايت کرده که به علي(ع) فرمود: «يا علي انت إمام المسلمين و اميرالمؤمنين»، يا علي تو امام مسلمانان و اميرمؤمنان مي باشي.(2)
صراحت اين دو روايت به حدي است که جاي هيچگونه شبهه اي باقي نمي گذارد که اميرمؤمنان امام مسلمانان است نه طايفه خاصي. چرا که در اين دو روايت هيچ نمي بينيم که پيامبر به او فرموده باشد اي علي تو امام شيعيان مي باشي و تأکيد پيامبر در اين روايات به «يا علي انت امام المسلمين» بهترين دليل بر همين معنا است.
خوانندگان محترم مي توانند براي مطالعه بيشتر به کتاب هاي «بشاره المصطفي» و «التحصين» و «اثباه الهداه» و «البرهان» و «بحارالانوار» مراجعه کنند.
2- تعبير «امام المسلمين» نسبت به هر يک از ائمه
فقها و محدثان و بزرگان در کتاب هاي خود از زبان معصومان نسبت به اميرمؤمنان و ساير امامان تعبير«امام المسلمين» را آورده اند. از جمله شيخ مفيد در کتاب فقهي خود به نام «المقنعه» در صلوات روز جمعه چنين فرموده: «اللهم صل علي الحسن و الحسين امامي المسلمين» خداوندا بر حسن و حسين دو امام مسلمانان درود بفرست و در همان صلوات نسبت به هر يک از امامان همين جمله امام المسلمين را تکرار فرموده و چنين گويد: «اللهم صل علي علي بن الحسين امام المسلمين» خداوندا بر علي بن الحسين امام مسلمانان درود بفرست.(3)
3- تعبير «و هو امام المسلمين»
شيخ صدوق و ابن ادريس و ابن شاذان در فضائل از پيامبر درباره شخصيت اميرمؤمنان ضمن حديثي از سعيد بن جبير از عايشه از رسول خدا نقل کرده که فرمود: «انا سيد الاولين و الآخرين و علي بن ابي طالب سيد الوصيين... و هو إمام المسلمين و مولي المؤمنين و اميرهم بعدي» من سيد اولين و آخرين هستم و علي بن ابيطالب سيد جانشينان است و اوست امام مسلمانان و سرپرست مؤمنان و امير آنها پس از من است. همو در حديثي مفصل از ابن عباس از رسول خدا روايت کرده که روزي پيامبر خدا نشسته بود، امام حسن(ع) وارد شد. پيامبر با ديدن او گريه اش گرفت. سپس امام حسين(ع) وارد شد و تا او را ديد گريه اش گرفت. به خود نزديک کرد و در ادامه حديث مي گويد: پيامبر درباره امام حسين فرمود: «و اما الحسين فإنه مني و هو إبني و ولدي و خيرالخلق بعد اخيه و هو إمام المسلمين و مولي المومنين و خليفه رب العالمين؛ امام حسين از من و فرزند من است و بهترين خلق خدا پس از برادرش امام حسن، و اوست امام مسلمانان و سرپرست مؤمنان و خليفه پروردگار عالميان.(4)
4- تعبير «ائمه المسلمين»
چهارمين تعبيري که در بسياري از روايات به چشم مي خورد، تعبير رسول خدا از ائمه هدي(ع) به «ائمه مسلمين» است که شامل تمام امامان مي شود.
محمد بن علي خزاز قمي در کتاب نفيس خود به نام کفايه الاثر به سند خود از جابر بن عبد الله از رسول خدا(ص) درباره همه معصومين نقل کرده فرمود: هم خلفائي يا جابر و ائمه المسلمين من بعدي اولهم علي بن ابي طالب ثم الحسن ثم الحسين ثم.....؛ آنان جانشينان من و امام مسلمانان پس از من هستند که اولشان علي ابن ابيطالب سپس حسن، سپس حسين و.. است(5)
امام سجاد(ع) فرمود: نحن ائمه المسلمين و حجج الله علي رب العالمين، ما امامان مسلمانان و حجت هاي پروردگار بر عالميان هستيم.)(6)
اميرمؤمنان، علي(ع) در حديثي فرمود: انا و الحسن و الحسين و تسعه من ولد الحسين خلفاء الله في ارضه و امنائه علي خلقه و ائمه المسلمين بعد نبيهم؛ من و حسن و حسين و نه نفر از فرزندان حسين جانشينان خداوند روي زمين و امين هاي او بر بندگانش و امامان مسلمانان پس از پيامبرشان هستيم.(7)
5 . تعبير پنجم: امام امت پيامبر
اين تعبير را خوارزمي در کتاب مناقب به سند خود از رسول خدا(ص) چنين نقل کرده است:
پيامبر فرمود: روزي جبرئيل شادمان بر من نازل شد، به او عرض کردم: حبيب من چگونه است که من تو را بسيار خوشحال مي بينم.
جبرئيل گفت: اي محمد؛ چگونه خوشحال نباشم در حالي که چشمم به آنچه که خداوند به برادرت و وصيت و امام امتت، علي بن ابي طالب داده روشن شد .
گفتم به خاطر چه چيزي چنين افتخاري به امام امت داده شده است؟
جبرئيل گفت: خداوند ديشب به عبادت علي با فرشتگان خود فخر و مباهات کرد.(8)
آنچه بيان شد خلاصه بر گرفته از ده ها منبع از منابع اسلامي بود که بر اين مطلب دلالت دارند.
در پايان جا دارد تمامي روزنامه ها و مجلات و رسانه هاي ديداري و شنيداري و خصوصاً صدا و سيما و اصحاب تريبونها و منابر و خطبا با توجه به آنچه گفته شد، به فرموده پيامبرعمل کرده از اين پس به جاي به کار بردن عبارت مثلاً امام اول شيعيان جمله امام اول مسلمانان به کار ببرند.
- امالی صدوق، ص200.
- عيون اخبارالرضا، ج2، ص6.
- المقنعه، ص333؛ روضه المتقين، محمد تقي مجلسی، ج2، ص 324.
- امالي صدوق، ص115.
- کفايه الاثر، ص5.
- امالي صدوق، ص186.
- اثبات الهداه، ج4، ص250.
- مناقب خوارزمی، ص319، ح322.
روزنامه كيهان، شماره 21713 به تاريخ 12/6/96، صفحه 6 (معارف)