25 مهر 1396, 2:8
خودآگاهی هسته اصلی دین و خداآگاهی
روزنامه ابتکار
چهارشنبه 22 شهریور ماه 1396
آگاهی نسبت به متعلق آگاهی در مورد اشیاء محسوس به خوبی از خود این آگاهی قابل تمیز است. اما در مورد متعلق دین، آگاهی به گونه ای بی واسطه با خودآگاهی یکی می شود. شیئ محسوس خارج از انسان موجود است، حال آنکه متعلق دین در خود اوست، موضوعی درونی است و به همین دلیل موضوعی است که از او جدا نمی شود، همچنان که خودآگاهی و وجدانش او را ترک نمی گوید.
متعلق دین، موضوعی خودی بلکه خودی ترین موضع است. آوگوستین، به عنوان نمونه، میگوید: «خدا به ما نزدیکتر است و با ما قرابت بیشتری دارد و به همین سبب از همه اشیاء محسوس جسمانی آسانتر می توان او را شناخت.» شیء محسوس فی حد نفسه برای ما موضوعی بی تفاوت است و مستقل از نیت و قوه حکم ماست، در حالی که متعلق دین، موضوعی ممتاز است؛ ممتازترین، نخستین و برترین ذات است. لازمه فرض آن حکمی نقادانه است، یعنی همان تمایز میان موجود الهی و غیر الهی، میان آن که شایسته پرستش است و آن که شایسته پرستش نیست. لذا در اینجا بدون هیچ گونه قید و شرطی این جمله صادق است که: متعلق نشاخت انسان چیزی جز ذات خود او نیست که موضوع شناسایی او واقع شده است. خدای انسان همان گونه است که انسان او را می اندیشد و مراد می کند.
البته اگر دید و خداآگاهی را به خودآگاهی انسان تعبیر کنیم نباید چنین پنداشت که انسان دیندار نیز مستقیما از خویش آگاه است و آگاهی او بر خداوند همان آگاهی اش بر ذات خود اوست، چرا که ماهیت خاص دین بر همین ناآگاهی استوار است. برای رفع سوء تفاهم بهتر است این گونه بگوییم: دین نخستین آگاهی، آن هم آگاهی غیر مستقیم انسان نسبت به خویش است. به همین سبب دین همواره پیش قراول فلسفه است، چه در تاریخ بشریت و چه در تاریخچه زندگی فرد انسانی. انسان، ابتدا ماهیت خود را بیرون از خود قرار می دهد، پیش از آنکه آن را در خودش بیابد. ماهیت انسان، نخست در قالب موجود دیگری موضوع شناخت او قرار می گیرد. دین، بدون کودکانه بشریت است. کودک، بودن خودش یعنی بودن انسان را بیرون از خودش می بیند به همین سبب، روند تاریخی در ادیان چنین است که آنچه برای ادیان اولیه امری عینی و بیرونی بود، اینک به امری ذهنی و درونی مبدل می شود، یعنی آنچه به عنوان خدا تصور و پرستیده می شد اینک به عنوان امری انسانی تلقی می شود.
کتابخانه هادی
پژوهه تبلیغ
ارتباطات دینی
اطلاع رسانی
فرهیختگان