پرسش و پاسخ: گمراه كردن خدا

پرسش:از ظاهر بعضي آيات، گمراه شدن انسان توسط خدا فهميده مي‌شود، آيا چنين برداشتي صحيح است و انسان مي تواند گمراهي و ضلالت خود را به خدا نسبت دهد و خود را تطهير نمايد؟

پاسخ:پاسخ اجمالي منفي است، زيرا مگر مي‌شود خداوند اين همه پيامبر و كتب آسماني را براي هدايت انسان بفرستد؛ آنگاه خودش او را گمراه كند؟!

بنابراين، معناي گمراه كردن خداوند اين است كه انسان با اختيار خودش راه انحرافي را انتخاب مي‌كند و خداوند كيفر او را بستن راه نجات و هدايت قرار مي‌دهد.

به يك مثال توجه كنيد: سارقي وارد منزل مي‌شود و براي سرقت به زير زمين مي‌رود؛ امّا صاحب خانه متوجه شده، در را روي او قفل مي‌كند و به پليس خبر مي‌دهد. در اينجا صاحب خانه دزد را گرفتار و راه را بر او مي‌بندد؛ ولي اين عمل، كيفر حركت آزادانه خود سارق است.

آري، انسان ابتدا خودش راه لجاجت و خلافكاري را پيش مي‌گيرد و خداوند او را در آن راه حبس مي‌كند. «و ما يضلّ به الّا الفاسقين» تنها فاسقان را با آن گمراه مي سازد (بقره - 26)، «کذلک يطبع اللّه علي كلّ قلبٍ متكبّر جبّار» اين گونه خداوند بر دل هر متکبر جباري مُهر مي نهد (غافر - 35)، «طبع اللّه عليها بكفرهم» خداوند به علت کفرشان، بر دل هاي آنها مُهر زده (نساء، - 155)

كساني كه با كمال جسارت به انبيا مي‌گويند: خواه شما موعظه كنيد يا موعظه نكنيد، ما سخن شما را نمي‌پذيريم.

«سواء علينا ا وَعَظت ام لم تكن من الواعظين» (شعراء - 136) در قيامت هم مي‌گويند: «سواء علينا اجزعنا ام صبرنا» چه بي تابي کنيم و چه شکيبايي، تفاوتي براي ما ندارد. (ابراهيم - 21)

مگر مي‌شود باور كرد كه خداوند اين همه پيامبر را با كتب آسماني بفرستد و سرانجام انسان را مجبور به انحراف از راه خودش بکند و به گمراهي و ضلالت بکشاند.

آري، اگر انسان راه ضلالت و گمراهي را انتخاب كرد، بدون شك عواقبي متناسب با آن خواهد داشت. چنانكه منافقان مي‌گويند: «انّما نحن مستهزون» ما فقط (آنها را) مسخره مي کنيم (بقره 14) خداوند مي‌فرمايد: «اللّه يستهزء بهم» خداوند آنان را استهزا مي کند. (بقره 15)

امام رضا (عليه السلام) مي‌فرمايد: خداوند اهل مكر و خدعه و استهزا نيست؛ ليكن جزاي مكر و خدعه و استهزا را مي‌دهد.

كوتاه سخن آنكه هركس راه فسق را پيش گيرد، خداوند او را در مسير انحراف قرار مي‌دهد. «و ما يضلّ به الّا الفاسقين» (بقره 26) و هر كس راه خدا را پيش گيرد، هدايت مي‌شود. «يهدي اليه من اناب» هر کس را که باز گردد، به سوي خودش هدايت مي کند، (رعد 27)، «يهدي به اللّه من اتّبع رضوانه» خداوند به برکت آن، کساني را که از خشنودي او پيروي کنند، به راه هاي سلامت هدايت مي کند (مائده 16)، «و الذين جاهدوا فينا لنهدينّهم سُبُلَنا» و آنها که در راه ما (با خلوص نيت) جهاد کنند، قطعاً به راه هاي خود هدايت شان خواهيم کرد. (عنكبوت- 69)

از طرف ديگر خدايي که مستجمع جميع صفات کماليه است، و هيچ گونه عجز و ضعف و نقصاني در او راه ندارد، چگونه مي تواند بدون هيچ دليلي مخلوقات خودش را به انحراف و تباهي بکشاند و از مسير حق و حقيقت باز دارد. بنابراين هرگونه صفت رذيله و قبيح در ذات پاک حق تعالي راه ندارد و خداوند منزه است از صفات سيئه و سلبيه. همان گونه که خداوند در سوره نساء آيه 79 مي فرمايد: «ما اصابک من حسنه فمن الله و ما اصابک من سيئه فمن نفسک» (آري) آنچه از خوبي ها و نيکي ها به تو مي رسد، از طرف خداست، و آنچه از بدي به تو مي رسد، از سوي خود توست.

روزنامه كيهان، شماره 21083 به تاريخ 26/3/94، صفحه 8 (معارف)