نظرى بر کلیات قانون اساسى جمهورى اسلامى ایران

محمد برزگر خسروی
فصل اول قانون اساسى جمهورى اسلامى ایران در زمینه اصول کلى که به منظور ارائه پایه‌ها وکلیات وضوابط فصول دیگرى که هر کدام در مورد مسائل خاصى است تنظیم شده است . کلیاتى که در این نوشتار به آ‌ن مى‌پردازیم عبارت از اصولى است که هر کدام مبنایى براى اصول مستقل واختصاصى بعدى مى‌باشد. در واقع اصول فصل‌هاى آ‌ینده قانون اساسى فروع و شاخه‌ها و تفصیلات کلیات فصل اول و مبتنى بر آ‌نها خواهد بود. به همین دلیل طرح مسائلى به‌طور کلى و پایه‌اى در فصل اول قانون اساسى و سپس طرح فروع ومصادیق وموارد وتفصیلات آن در فصول دیگر نباید نوعى تکرار تلقى شود زیرا کلیات فصل اول خود به خود گویاى اصول دیگر قانون اساسى نیست و باید کلیه فروع و جزئیات و تفاصیل متفرع از آن کلیات و مبتنى بر آن پایه‌ها و با حفظ کلیت نسبى که در تدوین قانون اساسى لازم المراعات مى‌باشد طى فصول دیگر ذکر گردد.
از سویى دیگر کلیات فصل اول قانون اساسى به منزله تصویرى کلى است از ممیزات و ویژگى‌هاى حکومت اسلامى و نظام و تشکیلات سیاسى آ‌ن که به صورت فشرده یک جا آمده است.
در این مقاله ضمن آشنایى با کلیات و مبانى قانون اساسى جمهورى اسلامى با خصایص این نظام نیز آشنا مى‌شویم . به همین دلیل است که این مباحث از اهمیت و ظرافت خاصى برخوردار مى‌باشد.
-1 مشروعیت جمهورى اسلامى
قانون اساسى نوع حکومت ایران را جمهورى اسلامى و مشروعیت آن را مبتنى بر دو اصل: مکتب(حق و عدل) و انتخاب اکثریت قریب به اتفاق ملت ایران معرفى مى‌کند. در توضیح این مطلب باید چهار موضوع را مورد بررسى قرار داد و به سوالات زیر پاسخ گفت: الف ) مقصود از جمهورى چیست؟ ب )اسلامى بودن مبین چه حقیقتى است؟ ج)آیا حکومتى مى‌تواند اسلامى باشد؟ د)مشروعیت نظام جمهورى اسلامى مبتنى بر چه دلایلى است؟
الف - نام جمهورى مبین شکل حکومت است:
دموکراسى کلمه‌اى است یونانى به معنى حکومت مستقیم و بدون واسطه مردم. حکومت دموکراسى به این معنا صرفا جنبه فرضى و نظرى دارد زیرا حکومت مستقیم یا به تعبیرى دیگر” دموکراسى محض” از پدیده‌هاى نادرى است که حتى در دولتهاى شهرى نیز کم دیده مى‌شود.( جامعه و حکومت،ص 187) اما آنچه که امروزه به دموکراسى مشهور شده است نوع خاصى از حکومت است که افراد واجد شرایط جامعه اعضاى قوه مقننه را آزادانه انتخاب مى‌کنند( حقوق اساسی، دکتر بوشهری، ص 102) آ‌نچه که حکومت دموکراسى را متمایز مى‌کند این است که تشخیص مصالح جامعه و عدالت و امنیت منحصرا با انتخاب مردم است.
ب- کلمه اسلامى نشانگر نوع محتواى جمهورى است:
حکومت جمهورى ایران با اصول و مقررات اسلامى اداره مى‌شود و بر محور اسلام حرکت و جهت مى‌گیرد. این یک اشتباه بزرگ است که برخى مسائل مربوط به خوراک و آ‌زادى در انتخاب و معیشت مادى را از حقوق انسان مى‌شمارندولى وابستگى به عقیده و ایمان به مکتب و داشتن آرمان‌هاى توحیدى را در قلمرو حقوق انسان به حساب نمى‌آورند. مردم همان طور که به دلایل سیاسى واجتماعى شکل حکومت را انتخاب مى‌کنند حق آ‌ن را دارند که به دلیل اعتقادشان محتواى حکومتشان را انتخاب کنند. اسلام براى ملت ایران تجلیلگاه ایمان و آ‌رمان بوده که آن را محتواى نوع حکومت خود انتخاب کرده و پذیرفته‌اند.
ج- آیا جمهورى مى‌تواند اسلامى باشد؟
معناى اسلامى بودن جمهورى استقرار حاکمیت خدا و تحکیم “ ما انزل الله”و اطاعت از خدا و رسول و اولى‌الامر است که قرآن طى آیات متعددى در مضامین مختلف بیان نموده است. تردید در اسلامى شدن جمهورى با استناد به اینکه هیچ حکومتى چه جمهورى و چه غیر آن به جز حکومت معصوم نمى‌تواند اسلامى باشد فاقد منطق قرآنى و اسلامى وعقلى است. چرا که با نظر به جاودانگى و خاتمیت دین اسلام تشکیل حکومت امرى ضرورى است. نفى چنین ضرورتى انکار ضرورت اجراى احکام اسلام وجامعیت و جاودانگى دین مبین اسلام تلقى مى‌شود وانکار آن به معنى ترجیح حکومت طاغوت یا هرج ومرج است.
آرى حکومتى که بنابر ضرورت عقلى و تکلیف شرعى تشکیل مى‌شود الزاما باید اسلامى باشد. و به همین سبب در حکومت اسلامى به جاى مجلس قانونگذاری، مجلس برنامه‌ریزى وجود دارد که براى سازمان‌هاى مختلف در پرتوى احکام اسلام برنامه‌هاى لازم را ارائه مى‌دهد.
مکتبى بودن نظام جمهورى اسلامى (اصول 8، 4، 5، 12، 72، 96، 105، 107 و 170) نشانگر مشروعیت الهى و سند حاکمیت مشروع آن مى‌باشد. در اصل 56 قانون اساسى ضمن تصریح به اینکه حاکمیت مطلق بر جهان وانسان از آن خدا است و هم او انسان را بر سرنوشت خویش حاکم ساخته است .این حاکمیت بر اساس اعتقاد مکتبى به امامت از طریق ولایت فقیه اعمال مى‌گردد. از سوى دیگر اکثریت قریب به اتفاق مردم ایران به دلیل اعتقاد به اسلام با انتخاب جمهورى اسلامى به‌عنوان نظام سیاسى کشور ایران در همه پرسى سال 1358 آن را محقق ساختند . بدین ترتیب نظام جمهورى اسلامى مبتنى بر اصول و موازین مکتبى اسلام نه تنها به‌عنوان یک نظام حق و عدل بلکه به‌عنوان نظام منتخب اکثریت قریب به اتفاق مردم ایران مشروعیت و رسمیت یافته است.

منبع : روزنامه رسالت

جدیدترین ها در این موضوع

رفتار و منش امام خمینی (ره) با دختران

در همۀ جوامع بشری، تربیت فرزندان، به ویژه فرزند دختر ارزش و اهمیت زیادی دارد. ارزش‌های اسلامی و زوایای زندگی ائمه معصومین علیهم‌السلام و بزرگان، جایگاه تربیتی پدر در قبال دختران مورد تأکید قرار گرفته است. از آنجا که دشمنان فرهنگ اسلامی به این امر واقف شده‌اند با تلاش‌های خود سعی بر بی‌ارزش نمودن جایگاه پدر داشته واز سویی با استحاله اعتقادی و فرهنگی دختران و زنان (به عنوان ارکان اصلی خانواده اسلامی) به اهداف شوم خود که نابودی اسلام است دست یابند. 30 خرداد 1403, 15:48

تبیین و ضرورت‌شناسی مساله تعامل مؤثر پدری-دختری

در این نوشتار تلاش شده با تدقیق به اضلاع مسئله، یعنی خانواده، جایگاه پدری و دختری ضمن تبیین و ابهام زدایی از مساله‌ی «تعامل موثر پدری-دختری»، ضرورت آن بیش از پیش هویدا گردد. 30 خرداد 1403, 15:48

فرصت و تهدید رابطه پدر-دختری

در این نوشتار سعی شده است نقش پدر در خانواده به خصوص در رابطه پدری- دختری مورد تدقیق قرار گرفته و راهبردهای موثر عملی پیشنهاد گردد. 30 خرداد 1403, 15:48

دختر در آینه تعامل با پدر

یهود از پیامبری حضرت موسی علیه‌السلام نشأت گرفت... کسی که چگونه دل کندن مادر از او در قرآن آمده است.. مسیحیت بعد از حضرت عیسی علیه‌السلام شکل گرفت که متولد شدن از مادری تنها بدون پدر، در قرآن کریم ذکر شده است. 30 خرداد 1403, 15:47

رابطه پدر - دختری، پرهیز از تحمیل

با اینکه سعی کرده بودم، طوری که پدر دوست دارد لباس بپوشم، اما انگار جلب رضایتش غیر ممکن بود! من فقط سکوت کرده بودم و پدر پشت سر هم شروع کرد به سرزنش و پرخاش به من! تا اینکه به نزدیکی خانه رسیدیم. 30 خرداد 1403, 15:47

پر بازدیدترین ها

ماهیت حاکمیت سیاسی

27 خرداد 1387, 0:0

رابطه ایمان و عمل صالح

در آموزه های قرآنی ایمان و عمل صالح از چنان ارتباطی برخوردارند که فقدان هر یک، کارآیی و تأثیرگذاری دیگری را کم اهمیت و یا بی ارزش می کند. ایمان و عمل صالح دو بال پرواز بشر به مقام انسانیت و درک خلیفه اللهی و وصول به سرمنزل مقصود است. در آموزه های قرآنی، عمل صالح، بازتاب بیرونی ایمان واقعی است. هر کس به ایمان واقعی دست یافته باشد در منش و کنش خویش نیک کردار خواهد بود. این نوشتار تلاشی برای تبیین این همبستگی استوار میان ایمان و عمل صالح است... 13 آذر 1386, 0:0

در حال حاضر هیچ نظری برای این مقاله وجود ندارد.

برای درج نظر خود درباره نظرى بر کلیات قانون اساسى جمهورى اسلامى ایران فیلدهای زیر را پر کنید.