كلمات كليدي : شین‌تو، ادیان شرقی، آماتراسو، کامی، وطن‌پرستی، کوجی‌کی، ینهون‌جی
نویسنده : سید جواد میرخلیلی
کلمه شین‌تو که از لغت چینی شین دائو گرفته شده، به معنای طریق خدایان می‌باشد.[1]
شین‌تو، دین بومی مردم ژاپن و در میان دین‌های جهان به نسبت ناشناخته است. این واژه در زمان‌های بسیار آغازین، رایج نبوده؛ اما با این همه، نسبتاً کهن است.
شین‌تو برخلاف آیین‌های دیگر، بنیا‌ن‌گذار خاصی ندارد؛[2] بنابراین، تعیین زمان شکل‌گیری آن مشکل است. این آیین، آمیزه‌ای از اندیشه‌های ادیان ابتدایی، قومیت و وطن‌پرستی است که در طول تاریخ، تا حدی تحت تأثیر آیین‌های کنفوسیوس و بودا متحول گشته است.
کامی
کامی‌ها، پرسته شین‌تو هستد؛ یعنی اشیاء مورد پرستش و نیروهای درون دین شین‌توی ژاپنی. این اصطلاح(کامی)، عنوان محترمانه‌ای برای ارواح شریف و مقدس است که متضمن حس ستایش فضایل و اقتدار آنهاست. تمام موجودات را می‌توان کامی نامید، اما چون این اصطلاح، عنوان محترمانه‌ای است؛ مرسوم نیست که آن را برای اشخاص یا موجودات عادی به کار برند. در شین‌تو، خدای مطلقی که خالق و فرمانروای همه باشد، وجود ندارد.[3]
سیر تاریخی شین‌تو
تاریخ آیین شین‌تو، مشتمل بر پنج دوره است که در هر دوره، تحولاتی روی داده است.
1. دوره اول(سده هفت ق.م تا سده ششم میلادی)؛ آیین شین‌تو، تنها دین ژاپن به شمار می‌رفته است؛
2. دوره دوم(سده ششم تا هشتم میلادی)؛ ادیان کنفوسیوس، بودا و دائو در کنار شین‌تو، مورد توجه قرار گرفتند، اما آیین شین‌تو از قدرت بیشتری نسبت به آنها برخوردار بود؛
3. دوره سوم(ابتدای سده نهم تا انتهای سده هفدهم)؛ شین‌تو با ادیان دیگر؛ به ویژه آیین بودا، درهم می‌آمیزد و شکل خاصی به خود می‌گیرد؛
4. دوره چهارم(سده‌های هجده و نوزده)؛ شین‌توی آغازین، احیا می‌شود و بر آموزه‌های اصلی آن تأکید می‌گردد؛
5. دوره پنجم(سال 1882)؛ مقامات رسمی دولت، این آیین را بر دو بخش شین‌توی حکومتی و شین‌توی فرقه‌ای تقسیم نمودند. شین‌توی فرقه‌ای، به عنوان دینی در کنار سایر ادیان بود، اما شین‌توی حکومتی، دین نیست؛ بلکه مراسمی ملی است که همه ژاپنی‌ها از هر دینی که باشند در آن شرکت می‌کنند.
بعد از پایان جنگ جهانی اول و پیروزی ژاپن، اعتقادات کهن شین‌تویی، بیشتر مطرح شد؛ اعتقاداتی از قبیل: برگزیدگی ملت ژاپن، الوهیت امپراتور و موقعیت ویژه سرزمین ژاپن. با شکست این کشور در جنگ جهانی دوم وضع به گونه‌ای دیگر شد.
بعد از پایان جنگ جهانی دوم، شین‌توی حکومتی از میان رفت و حکومت از مذهب، جدا شد؛ اما شین‌توی فرقه‌ای به حیات خود، ادامه داد و به فرقه‌های بسیاری تقسیم گشت که گاه، شمار آنها را تا حدود 800 فرقه، ذکر کرده‌اند. این فرقه‌ها عقاید و رسوم گوناگونی دارند، اما همه در چارچوب آیین شین‌تو هستند.[4]
اعمال عبادی و دستورات اخلاقی
این آیین، الهه خورشید به نام آماتراسو(Amaterasu) را نگهبان سرزمین اجدادی می‌داند و خاندان سلطنتی را از نسل این خدا و تجسم وی می‌شمارد. پرستش رب النوع خورشید، رواج زیادی دارد.[5] مردم ژاپن، در اثر عشق مفرط به سرزمین و موطن خود، برای خود فریضه دانسته‌اند که هر چه امپراتور از ایشان بخواهد به جا آورند. عاطفه، احترام و تقدیس، نسبت به کشور، به طور عمومی و به هر جزء و قسمتی از آن به طور خصوصی، نزد ایشان امری ثابت و استوار است. هر کوه، دره، رودخانه و دریاچه، نزد آنها عزیز و محبوب می‌باشد و روح ایشان چنان بدان پیوسته است که انفصال و جدایی از آن را نمی‌توان تصور کرد.[6]
پرستش در شین‌تو، شامل چهار رکن است؛ تطهیر، پیشکش، دعا و یک ضیافت نمادین.[7]
آیین‌ها و مراسم شین‌تو، در بزرگداشت زندگی برپا می‌شوند: زندگی عادی روزمره و نیز رویدادهای مهم در زندگی فرد، اجتماع و ملت. در چنین مناسبت‌هایی، ممکن است مراسم را در خانه یا در محلی عمومی به جا آورد، اما در اصل، آنها را در ایزدکده‌ها به جا می‌آورند.
اعمال دینی، عموماً جنبه فردی دارد و بیشتر به صورت خم کردن سر است و حالتی تواضع گونه دارد. در آیین شین‌تو، روحانیون مانند دیگر مردم، زندگی می‌کنند؛ ازدواج می‌کنند و مشاغل دیگری نیز بر عهده می‌گیرند.
در آیین شین‌تو، دستورات و احکام کاملاً مذهبی، زیاد نیست، اما برجسته‌ترین اصول اخلاقی آنها را می‌توان اینها دانست:
1. اخلاق خانوادگی؛ براساس اعتقادات شین‌تو، «خانواده، خود مذهب است».
2. اهمیت فوقالعاده مردگان؛ به نظر ژاپنی‌ها، مردگان، نماینده تجربیات معنوی گذشته و ترجمان قوانین تحریر نیافته‌اند و تقدیس خاطره نیاکان، منشأ و منبع هر گونه فضیلت و تقواست. هم‌چنین در آیین شین‌تو، تطهیر نفس و بدن، اهمیت خاصی دارد.[8]
متون مقدس
قدیمی‌ترین متون مقدس این آیین، دو کتاب به نام‌های کوجی‌کی(یادداشت‌های موضوعات باستانی) و ینهون‌جی(وقایع ژاپن)، است که به ترتیب در سال‌های 712 و 720 میلادی نوشته شده است.
بعدها دو اثر دیگر در این آیین به وجود آمد که یکی مشتمل بر نیایش‌های مواقع مختلف است که در سده دهم نوشته شده و دیگری مجموعه‌ای از اشعار می‌باشد که در سده‌های پنجم تا هشتم میلادی سروده شده است.