24 آبان 1393, 13:56
بزرگان اخلاق براى ذکر، مراتب و مراحلى را شمردهاند:
1- «ذکر لفظى»: در این مرحله، انسان نام خدا و اوصاف جلال و جمال او و اسماء حسنایش را بر زبان جارى میکند، بىآن که توجهى به مفاهیم و محتواى آن داشته باشد، مانند بسیارى از نمازگزاران که بىتوجه به معانى نماز، الفاظى را بر زبان جارى مىسازند. درست است که این گونه ذکر، بىاثر نیست، چرا که اولا مقدمهاى استبراى رسیدن به مراحل بالاتر و ثانیا همیشه با یک مفهوم و توجه اجمالى آمیخته است، زیرا شخص نمازگزار اجمالا مىداند رو به خدا ایستاده و براى خدا نماز مىخواند، هرچند مفاهیم آن را به تفصیل نداند، ولى به یقین این ذکر کم ارزش است.
2- «ذکر معنوى»: در این مرتبه،انسان در حالى که مشغول ذکر لفظى است به معانى آن نیز توجه میکند، بدیهى است که توجه به معانى و مفاهیم اذکار بهویژه، اگر متوجه تفاوت این مفاهیم و خصوصیت هر یک از آنها باشد، عمق بیشترى به ذکر مىبخشد و آثار فزونترى در تربیت انسان دارد.
3- «ذکر قلبى»: ذکر قلبى آن است که توجه به پروردگار، نخست از دل بجوشد، و سپس بر زبان جارى گردد؛ برای مثال، هنگام دقت و مطالعه در آثار خداوند در جهان آفرینش و مشاهده نظم عجیب کائنات به یاد عظمت خدا افتد و بگوید: «العظمة لله الواحد القهار، عظمت از آن خداوند یکتا و قاهر است! » این ذکرى است که از درون دل جوشیده و بیانگر حالتى در درون جان انسان است.
ذکر لفظى موانع مهمى برسر راه ندارد، چرا که هر وقت انسان بخواهد مىتواند اذکار مقدسى را بر زبان جارى سازد، مگر اینکه آنقدر غرق دنیا شود که حتى مجال براى ذکر لفظى، باقى نماند.
ذکر قلبى و معنوى موانع زیادى بر سر راه دارد، که مهمترین آنها از سوى خود انسان است، با اینکه خداوند همه جا حاضر و ناظر است، و از ما به ما نزدیکتر مىباشد؛ ولى با این حال، بسیار مىشود که اعمال انسان و صفات شیطانى او، حجابى ضخیم در برابر چشمانش مىشود به گونهاى که هرگز حضور خود را در پیشگاه خدا احساس نمىکند، همانگونه که در دعاى معروف امام سجاد (علیه السلام) (دعاى ابوحمزه ثمالى) مىخوانیم:
«وانک لا تحتجب عن خلقک الا ان تحجبهم الاعمال دونک»
«تو هرگز از مخلوقات خود پنهان نیستى مگر این که اعمال آنها حجابى در برابر تو گردد!»
مهمترین این حجابها، «خودپرستى» است که انسان را از «خداپرستى» باز مىدارد. پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله) در تفسیر آیه شریفه:
«یا ایها الذین آمنوا لا تلهکـــم اموالکـــم و لا اولادکم عن ذکر الله» (منافقون/9)
اى کسانى که ایمان آوردهاید! اموال و فرزندانتان شما را از ذکر خدا غافل نسازد!»
فرمود:
«هم عباد من امتى الصالحون منهم، لا تلهیهم تجارة و لا بیع عن ذکر الله و عن الصلوة المفروضة الخمس»[1]
این مؤمنان، بندگان صالحى از امت من هستند که هیچ تجارت و معاملهاى، آنها را از یاد خدا و نمازهاى فریضه پنجگانه، غافل نمىکند!»
سررشته دولت اى برادر به کـــف آروین عمر گرامى به خسارت مگذار! دائم همهجا، با همهکس، در همهکار مىدار نهفته چشم دل جانـب یـار!
کتابخانه هادی
پژوهه تبلیغ
ارتباطات دینی
اطلاع رسانی
فرهیختگان