كلمات كليدي : تيندل، ترجمه كتاب مقدس، سوختن در آتش
نویسنده : محمد صادق احمدي
یکی از مسائلی که هر خواننده نهضت اصلاح دینی با آن مواجه می‌شود این نکته است که نهضت اصلاح که توسط یک فرد یا یک‌گروه در منطقه‌ای خاص شکل‌گرفت چگونه شد که مرزهای زمان و مکان را درنوردید و به سراسر اروپا انتقال یافت؟
یکی از کلیدی‌ترین پاسخ‌ها به سوال فوق (که استفاده از زبان محلی است) با دقت در رویه برخورد اصلاح‌گران روشن می‌شود. زیرا یکی از موضوعاتی که نهضت اصلاح دینی بر آن تاکید داشت استفاده از زبان ملی بود.
زبان ملی گسترش دهنده نهضت اصلاح
این مساله بوضوح در رفتار رهبران اصلاح‌گر مشاهده می‌شود. مارتین لوتر مهم‌ترین رساله‌های اصلاحی خود را در سال 1520 به زبان آلمانی نوشت تا مخاطبان بسیاری برای اندیشه‌های خود پیدا کند. به همین شکل تسوینگلی نسبت به انتشار اندیشه‌های خود در سرزمین مادری‌اش آلمان- سوئیس و کالون نسبت به انتشار اندیشه‌هایش در سرزمین مادری‌اش فرانسه آسوده خاطر بودند.
نتیجه این فرایند تنها دسترسی روزافزون به اندیشه‌ها و آداب نهضت اصلاح دینی نبود. زیرا آثار نوشتاری اصلاح‌گران بویژه در قالب انتشار کتاب مقدس به زبان‌های ملی، بیشتر زبان‌های امروزی غرب اروپا را به شکل سرنوشت سازی تغییر داد.
از این رو همان طور که روشن شد اصلاح‌گران از همان ابتدا به اهمیت سخن گفتن و نوشتن به زبان ملی مخاطبان آگاه بودند. یکی از شخصیت‌هایی که در زمره اولین اصلاح طلبان بوده و در کشور انگلستان به نشر آثاری به زبان ملی اقدام کرد ویلیام تیندل است.
آغاز به کار معلم خانگی
ویلیام تیندل در سال 1494 در مرز ولز(Welsh) دیده به جهان گشود. در جوانی برای تحصیل وارد دانشگاه آکسفورد شد اما مدت زیادی آنجا دوام نیاورد و راهی کمبریج شد.
پس از اینکه مدتی را در کمبریج مشغول به تحصیل بود به عنوان معلم خانگی جان والش(John Walsh) پذیرفته شد و در همان مکان سکونت گزید. هنگامی‌که تیندل در منزل والش ساکن بود جهالت و ناآگاهی روحانیون منطقه‌ای که در آن زندگی می‌کرد او را رنج می‌داد.
به همین منظور برای اصلاح یک روحانی و در پاسخ به کارهای او چنین نوشت: «اگر عمرم کفاف دهد کتاب مقدس را بیشتر از میزانی که تو به آن آشنایی داری به برزگر جوانی که زمین را شخم می‌زند خواهم شناساند.»[1]
بنابر‌این تیندل مصمم شد که کتاب مقدس را به انگلیسی ترجمه کند تا عموم مردم بتوانند از آن استفاده کنند. زیرا در این زمان تنها ترجمه انگلیسی کتاب مقدس که در انگلیس وجود داشت ترجمه جان ویکلیف بود و این ترجمه دو مشکل اساسی داشت. یکی اینکه از زمان خود جان که توسط پیروانش (لولارد‌ها) این ترجمه توزیع می‌شد تا زمان تیندل از طرف کلیسای انگلستان استفاده از آن ممنوع شده بود.
مشکل دیگر این ترجمه این بود که از روی ترجمه لاتینی ولگات که ترجمه دقیقی نبود صورت‌گرفته بود.[2]
ترجمه انگلیسی در انگلیس ممنوع!
هدف تیندل این بود که به شکلی دقیق و از زبان‌های اصلی کتاب مقدس یعنی عبری و یونانی، آن را به انگلیسی ترجمه کند. ولی اسقف لندن که کوتبرت تانسال (Cuthbert Tunstall) نام داشت و از دوستان اراسموس بود از گسترش افکار لوتر در انگلیس نگران بود -از طرفی تیندل نیز شاگرد لوتر بود[3]- از حمایت او سرباز زد. در نتیجه تیندل به دنبال حامی مالی جدیدی گشت تا اینکه در نهایت توانست تاجران لندن را با خود همراه سازد.
اما تیندل بخوبی دریافته بود که انگلستان برای ترجمه کتاب مقدس جای امنی نیست. بنابر‌این راهی آلمان شد که بخاطر گسترش الهیات اصلاح‌گران از آزادی و امنیت بالایی برخوردار بود.
مخالفان به دنبال نابودی ترجمه‌ها
تیندل در سال 1525 اولین سری از ترجمه‌ها را آماده چاپ کرد و آنها را به شهر کولونی برای چاپ برد اما مقامات شهر احساس خطر کرده و برای نابود ساختن ترجمه‌ها به چاپخانه یورش بردند. تیندل فقط توانست جان خود و تعدادی از ترجمه‌ها را نجات دهد و به طرف ورمس فرار کرد.[4]
در نهایت و با تلاش‌های بی وقفه تیندل نسخه کامل ترجمه شده عهد جدید منتشر شد و پنج سال بعد یعنی در سال 1530 تورات را نیز به انگلیسی ترجمه کرده و در آنتورپ(Antwerp) که به تازگی در آن ساکن شده بود به چاپ رساند.
پدر کتاب مقدس انگلیسی
عهد جدیدی که تیندل ترجمه کرده بود به انگلستان قاچاق شد اما تعدادی از نسخ آن به دست تانستال رسید. تانستال علیه این ترجمه‌ها موعظه کرد و آنها را در آتش سوزاند.
یک سال پس از آن یکی دیگر از مخالفین به خرید کلی تعداد زیادی از این ترجمه‌ها اقدام کرد و با‌این کار عملا به چاپ سری بعدی کمک مالی شایانی نمود.
ترجمه تیندل به قدری در دنیای انگلیسی زبان موثر واقع شد که او را پدر کتاب مقدس انگلیسی لقب دادند. تمام ترجمه‌های انگلیسی تاکنون نیز در واقع نسخه‌های ویرایش شده ترجمه تیندل هستند و تنها در ترجمه معروف و مورد اعتماد کینگ جیمز نود درصد کلمات به کار رفته و در نسخه ویرایش شده آن 75 درصد واژه‌ها در واقع همان واژگان تیندل هستند.
مثلا واژه انگلیسی atonement که به معنای رهایی و بازخرید است اولین بار توسط او بجای واژه لاتینی reconciliation به کار‌گرفته شد و در معنای کار مسیح و فواید رستاخیز مسیح برای مومنان بکار رفت. [5]
قدرت پادشاه در کلیسای انگلستان
با بررسی سرگذشت به چاپ رساندن ترجمه‌ها و فرار تیندل از انگلیس به روشنی می‌توان دریافت که چه فضای بسته‌ای در کلیسای انگلیس حاکم بوده و این بدان سبب بوده که نفر اول تصمیم‌گیری برای کلیسای انگلیس کسی نبود جز پادشاه که هیچ‌گونه سابقه دینی در هیچ کلیسایی نداشته است.
ماجرای ریاست پادشاه از اینجا شروع شد که در سال 1532 در انگلستان اصلاحی آغاز شد و در سال 1534 مجلس لایحه‌ای را گذراند که پادشاه را رئیس عالی کلیسای انگلستان می‌ساخت. مجلس در حکمی بیان داشت:
«... برای زیاد کردن فضیلت در دین مسیح درون قلمرو انگلستان و برای جلوگیری و برانداختن همه خطاها... به وسیله اقتدار مجلس حاضر! مقرر می‌شود که پادشاه، وارثان و جانشینان وی یگانه رئیس عالی کلیسای انگلستان که کلیسای انگلیکن نام دارد پذیرفته شده و شناخته خواهند شد... »[6]
این قدرت که به صورت قانونی به هنری و جانشینانش عطا شده بود عملا حکومت را در اختیار کلیسای کاتولیک در آورد.
سرانجام مخالفت با کلیسا؛ سوخته شدن
در آخر تیندل که متهم به مخالفت با کلیسای انگلیکن شده بود در سال 18535 در آنتورپ دستگیر شد و در نهایت در نتیجه بغض مقامات کلیسا جسدش پس از اینکه سال‌ها قبل روی چوبه دار مرده بود در آتش سوزانده شد. [7]
گفته می‌شود آخرین دعای تیندل این بوده که خدا چشمان هنری را بگشاید و شاید بتوان گفت که دعای او به ثمر رسید؛ زیرا در همان سالی که او سوزانده شد اجازه انتشار کتاب مقدس انگلیسی صادر شد تا زمینه برای گسترش دیدگاه‌های تیندل در انگلیس مهیا شود.[8]
اندیشه‌های مترجم
با توجه به اینکه تیندل در عِداد پیشگامان نهضت اصلاح به شمار می‌رود اندیشه‌های او اهمیتی دوچندان می‌یابد. زیرا در فضایی که تحمل چنین اعتراضاتی را نداشته صادر شده‌اند. برخی از نظریات او از این قرارند:
1- ظلمت طرفداران پاپ:
تیندل در‌این مورد می‌گوید: «طرفداران پاپ را چنان ظلمت و تاریکی فرا‌گرفته که نمی‌توانند حقیقت کتاب مقدس را درک کنند. همان‌گونه که در انجیل یوحنا باب اول آمده است: نور در تاریکی می‌درخشد اما تاریکی آن را در نیافت». آنها کتاب مقدس را به معماهای کور تبدیل می‌کنند... [9]
2- اطاعت از مقام‌ها حکومتی:
گرچه همین مقام‌های حکومت او را دستگیر کردند و بنام کلیسا با او در افتادند اما تیندل اطاعت از ایشان را مشروط به تضاد نداشتن با قوانین خدا توصیه می‌کند: «... درست است که ما حکمرانان را بخاطر منافعی که به ما می‌رسانند دوست داریم و به خاطر قدرتی که بر ما دارند از آنها می‌ترسیم... تا جایی باید از قدرت‌ها و حاکمان دنیوی اطاعت شود که فرمان‌های ایشان با فرمان‌های خدا ناسازگار نباشد... »[10]
3-عادل شمردگی:
تیندل مانند استادش مارتین لوتر معتقد بود که برای عادل شمردگی صرف‌ایمان کفایت می‌کند. [11]
4- عدم تفاوت میان امور دنیوی و معنوی:
از نظر تیندل امور دنیوی با امور معنوی تفاوت اصیلی ندارند و هرچند ظرف‌شویی و موعظه کردن دو فعالیت متفاوت بشری هستند اما در جلب رضایت خدا هیچ تفاوتی با هم ندارند. [12]
آثار تیندل
با توجه به‌اینکه تیندل ادیب قابلی بود و در نوشتن دست توانمندی داشت اما ترجمه کتاب مقدس تمام وقت او را گرفته بود و از او جز چند مورد اثر شایانی بجا نمانده که به برخی از آنها اشاره می‌شود:
1- پول شریر:
او در این اثر به آموزه عادل شمردگی بر اساس ایمان اشاره می‌کند و در واقع بیشتر بخش‌های آن ترجمه مستقیم آثار لوتر در مورد این آموزه است.
2- اطاعت یک مسیحی:
در این کتاب تیندل اطاعت از زمامداران و چگونگی این اطاعت را توضیح می‌دهد.
کلیسای مسیح و تیندل
در مورد نوع برخورد مسیحیان با تیندل دو رویکرد وجود دارد. رویکرد اول بیشتر به پیش از مرگ او اختصاص دارد و در مورد او بسیار بدبین است تا جایی‌که او را در چند مرحله وادار به فرار و ترک خانه و کاشانه می‌کند و در نهایت پس از دستگیری او را در آتش می‌سوزاند. یکی از شاخص‌های این برخورد توماس مور است که تیندل را فرمانده بدعت‌کاران انگلیس می‌دانست و به او حمله‌های تندی می‌کرد.
رویکرد دوم که هم زمان با مرگ او شروع شد برخورد همراه با احترام بود که تا به امروز ادامه دارد و از او با عنوان پدر کتاب مقدس انگلیسی یاد می‌کند.