پرهيز از تفرقه و اختلاف
علی مهدوی
در بیان ویژگی‌های اهل ایمان
یکی از مصادیق حسن سلوک و خوش رفتاری با مردم، روحیه هماهنگی و همبستگی است، زیرا از جمله حقایق مسلم و انکارناپذیر که هیچ گونه شک و تردیدی در آن راه ندارد لزوم اتحاد و همبستگی در یک اجتماع است. بشر بدون تعاون و همیاری نمی‌تواند به زندگی خود ادامه دهد و تا افراد جامعه با یکدیگر متحد نشوند موفقیتی نصیبشان نخواهد شد. با توجه به اینکه اتحاد و همبستگی و یکپارچگی در تحقق آرمانها و پیشرفت امور اجتماعی نقش سازنده‌ای را ایفا می‌کند، قرآن مجید در موارد مختلف مسلمانان را به اتحاد و اتفاق فراخوانده و از سرانجام شوم تفرقه و اختلاف آنها را برحذر می‌دارد و می‌فرماید:
«و اعتصموا بحبل الله جمیعا و لاتفرقوا و اذکروا نعمه الله علیکم اذ کنتم اعداء فالف بین قلوبکم...؛
همگی به ریسمان خدا چنگ زنید و پراکنده نشوید و نعمت خدا را بر خود به یاد آرید که چگونه دشمن یکدیگر بودید و او در دلهای شما الفت ایجاد کرد و به برکت نعمت او برادر شدید و شما بر لب حفره‌ای از آتش بودید، خدا شما را از آنجا برگرفت (و نجات داد) این چنین خداوند آیات خود را برای شما آشکار می‌سازد، شاید هدایت شوید»(آل عمران: 103)
خدای متعال تفرقه و اختلاف را موجب از بین رفتن عزت و استقلال می‌داند:
«و اطیعوا الله و رسوله و لاتنازعوا فتفشلوا و تذهب ریحکم و اصبروا ان الله مع الصابرین؛
پیرو دستورهای خدا و پیامبرش باشید و با یکدیگر به نزاع و کشمکش دست نیازید که (اگر چنین کنید) سست می‌شوید و قدرت و ابهت شما از میان میرود و صبر و پایداری کنید که خداوند با صابران است»(انفال: 46)
و اختلاف و درگیری را یکی از بلاهای آسمانی می‌شمارد و می‌فرماید:
«قل هو القادر علی ان یبعث علیکم عذابا من فوقکم او من تحت ارجلکم او یلبسکم شیعا و یذیق بعضکم باس بعض انظر کیف نصرف الایات لعلهم یفقهون؛
بگو او قادر است عذابی از طرف بالا و یا زیر پایتان بر شما فرو فرستد یا آنکه لباس تفرقه و پراکندگی بر شما بپوشاند و طعم جنگ (و ناراحتی) را به هر یک از شما به وسیله دیگری بچشاند. ببین چگونه آیات گوناگون را برای آنها بازگو می‌کنیم، شاید بفهمند (و بازگردند)»(انعام: 65).
از این آیه استفاده می‌شود که اختلاف و تشتت و پراکندگی در میان مردم به قدری خطرناک است که در ردیف عذابهای آسمانی و صاعقه‌ها و زلزله‌ها قرار گرفته است. به همین دلیل، قدرتهای بزرگ برای اینکه بهتر بتوانند به آمال و آرزوهای شوم خود برسند و بر مردم جهان حکومت کنند، یکی از شیوه‌هایی که به کار می‌گیرند این است که بین ملتها اختلاف ایجاد کنند، همان گونه که قرآن مجید درباره فرعون می‌فرماید:
«ان فرعون علافی الارض و جعل اهلها شیعا یستضعف طائفه منهم یذبح ابنائهم و یستحیی نسائهم انه کان من المفسدین؛
فرعون برتری جویی در زمین کرد و اهل آن را گروه گروه کرد گروهی را به ضعف و ناتوانی می‌کشاند، پسران آنها را سر می‌برید و زنان آنان را (برای کنیزی) زنده نگاه می‌داشت، او بی تردید از مفسدان بود»(قصص:4).
از این آیه بر می‌آید که فرعون برای تقویت پایه‌های حکومت مستبدانه خود یکی از جنایاتی که انجام داد ایجاد تفرقه میان مردم مصر بود.
از آنجا که کار شیطان گمراه کردن و فریب دادن مردم و دور نگه داشتن آنان از مسیر خوشبختی و سعادت است برای رسیدن به این هدف از حربه اختلاف و دشمنی میان مردم استفاده می‌کند. قرآن کریم در این‌باره می‌فرماید:
«انما یرید الشیطان ان یوقع بینکم العداوه و البغضاء... ؛
شیطان می‌خواهد در میان شما عداوت و دشمنی ایجاد کند»(مائده:91).
از آنجا که اسلام آیین وحدت و یگانگی است و پیروان خود را از هر گونه نفاق و تفرقه و پراکندگی بر حذر می‌دارد، خداوند متعال به پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید:
«ان الذین فرقوا دینهم و کانوا شیعا لست منهم فی شیء...؛
کسانی که آیین خود را پراکنده ساختند و به دسته‌های گوناگون و مذاهب مختلف تقسیم شدند تو از آنها نیستی» (انعام:159).
از همین روست که پیامبر اعظم(ص) در حجه‌الوداع پس از حمد و ثنای الهی نطقی ایراد کرد و فرمود:
«خدا یاری کند بنده‌ای را که گفتار مرا بشنود و حفظ کند و سپس آن را به کسانی که نشنیده‌اند برساند...
آن گاه فرمود: سه خصلت است که دل هیچ مسلمانی نسبت به آنها خیانت نکند:
- اخلاص عمل برای خدا.
2- نصیحت و خیرخواهی برای امامان و رهبران مسلمین.
3- همبستگی و شرکت دائم در اجتماع مسلمانان»(تحف العقول، ص30). امیرالمومنین علی(ع) در بیان اهمیت وحدت و اتحاد مردم می‌فرماید:
«هیچ ملتی درباره انجام کاری با هم متحد نشد جز اینکه نیرو گرفت و قدرت پیدا کرد، و هیچ ملتی از این قدرت بهره نگرفت مگر اینکه خداوند گرفتاری آنان را بر طرف کرد و آنها را از بلای ذلت نجات داد و معالم و نشانه‌های دین را به آنها نمایاند»(شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید 3: 185).
آن حضرت یکی از خطرهای اختلاف را افتادن در دام شیطان معرفی کرده و می‌فرماید: «همواره همراه بزرگترین جمعیتها (اکثریت طرفدار حق) باشید که دست خدا با جمعیت است. از پراکندگی بپرهیزید که انسان تنها بهره شیطان است چنانکه گوسفند تک رو طعمه گرگ»(نهج البلاغه، خطبه 127).