يكي از افضل‌ترين اعمالي كه در ماه رمضان به آن سفارش شده است، دوري از محرمات است؛ در اين مقاله بر آن شده‌ايم مسير انحراف و متمايل شدن به گناه و محرمات را بيشتر بشناسيم. تا به حال توجه كرده‌ايد در هر كار خوبي كه مي‌خواهيم انجام دهيم، شيطان با هزاران ترفند نمي‌گذارد ما آن كار را انجام دهيم، از امور دنيايي بگيريد تا اخروی؛ و البته اين را هم بايد گفت كه اين امر عادي است چرا كه او دشمن قسم‌خورده ما انسان‌ها است؛ در حقيقت، شيطان دشمن شماست، شما [نيز] او را دشمن‌گيريد. (فاطر، 6) شيطان را مپرستيد، زيرا وى دشمن آشكار شماست(يس، 60). در حقيقت شيطان براى شما دشمنى آشكار است(اعراف، 22). نكته اين جاست كه بايد دشمن بودن شيطان را حقيقتاً باور كنيم و او را به راستي دشمن خودمان بدانيم. وقتي اين نگاه و ديدگاه نسبت به شيطان براي ما مسجل شود، افكاري را كه بر قلب ما وارد مي‌شود، حق نمي‌بينيم چرا كه مي‌دانيم اينها پيام‌هاي دشمن است و او مي‌خواهد ما را به راه خودش بكشاند نه راه حقيقت... نكته ديگر اينكه قوت كار شيطان و تبحر خاص او در انحراف انسان از راه معصيت و از طريق نفس امّاره است؛ چنانچه در بيان قرآن كريم آنچه انسان‌ها را به بدي وامي‌دارد، «نفس اماره» و هواها و هوس‌ها در وجود انسان است و شيطان هم براي فريب بشر از طريق همين نفس وارد مي‌شود؛ مسير معصيت و بدي‌ها... يادمان باشد تا آمادگي دروني در انسان به سوي گناه نباشد، از شيطان كاري ساخته نيست. اين حقيقتي است كه در آيات متعدد قرآن به آن اشاره شده و منشأ گناهان و انحرافات در انسان‌ها را نفس اماره و هواهاي نفساني آنها برشمرده است. در سوره يوسف، آیه 53، آمده است: هرگز نفس خويش را تبرئه نمي‌كنم؛ نفس، بسيار انسان را به بدي‌ها فرمان مي‌دهد، مگر اينكه لطف و رحمتي از جانب خداوند، نصيب انسان شود. همچنين آياتي ديگر از پيروي هواي نفس نهي مي‌كند: «هرگز متابعت هوا مكن كه تو را از راه خدا گمراه مي‌كند(ص، آيه 26). اما كسي كه بترسد از مقام پروردگار خويش، و باز دارد نفس را از پرستش هوا، بهشت، جايگاه او خواهد بود (نازعات، آيه 40 ـ 41). ما انسان را آفريده‌ايم و مى‌دانيم كه نفس او چه وسوسه‌اى به او مى‌كند، و ما از شاهرگ به او نزديك تريم(ق، آيه 16). اصولاً از ديدگاه قرآن بزرگ‌ترين خطري كه انسان را تهديد مي‌كند، نفس اماره است، تا آن جا كه ممكن است انسان آن را معبود و خداي خود قرار دهد. «آيا ديدي كسي كه معبود خود را هوي و هوس خويش قرار داده بود» (جاثيه، آيه 23). امام علي(ع) در اين باره فرمود: «نفس، بسيار انسان را به بدي فرمان مي‌دهد، پس كسي كه به او اعتماد كند، به او خيانت مي‌كند، و كسي كه به او اتكا كند، او را هلاك مي‌كند.» (محمد محمدي ري شهري، ميزان الحكمه، ج 10، ص 130)
شيطان فقط وسوسه مي‌كند
قرآن كريم تصريح مي‌كندكه قلمرو نفوذ شيطان در انسان فقط در حد وسوسه و جلوه دادن و زينت دادن خيالي يك امر باطل است كه با عناوين وسوسه، تزيين شده است. او هيچ گونه اكراه و اجبارى بر انسان ندارد. اين حقيقت را قرآن كريم از زبان شيطان چنين نقل مى‌كند: «شيطان در قيامت خطاب به گمراهان مى گويد: در دنيا هيچ گونه قدرت و تسلطى بر شما نداشتم جز اينكه شما را به سوى باطل فرا خواندم و اجابت كرديد. پس مرا بر گمراهى خويش ملامت نكنيد، بلكه خود سزاوار سرزنش هستيد»(ابراهيم، آيه 22). نكته قابل توجه اين است كه شمّه شيطان در شناخت معصيت و فريب و وسوسه انسان از اين راه بسيار قوي است، صحنه معصيت كه ايجاد مي‌شود او چنان دست و پا مي‌زند و تلاش مي‌كند كه آدمي را وارد معصيت كند. خيلي اوقات انسان در موقعيت و صحنه معصيت، خودش به دست خویشتن خود را بيچاره مي‌كند و به همين دليل است كه به ما گفته شده وقتي ديديد كه از هر نظر تحت فشار و سلطه شيطان و حمله شياطين قرار گرفتيد ذكر لاحول و لاقوة الا بالله العلي العظيم را زياد بگوييد و بعد كه آرامش پيدا كرديد صلوات بفرستيد كه نورانيت وارد قلبتان شود. بله در موقعيت گناه و معصيت و وسوسه‌ها بلافاصله بايد به خدا پناه ببريم (اعراف، 201). اهل تقوا هرگاه شيطاني به سراغ آنها مي‌آيد، بر گرد آنها مي‌چرخد و القائاتي را به ایشان وارد مي‌كند يك دفعه به ياد خدا مي‌افتند. گاهي طي شدن اين حالت و شرايط براي انسان زمان اندکی طول مي‌كشد كه انسان با بحراني مواجه مي‌شود و طي مي‌كند؛ از آن موقعي كه شوري ايجاد شده و انسان با تمرين مي‌فهمد اين شور از سوی شيطان است و مي‌گويد من نمي‌خواهم با او همراه شوم و آن را كنار مي‌زند و به آرامش مي‌رسد... يادمان نرود كه مسّ شيطان به يك دفعه دو دفعه نيست، بعضاً بسيار اتفاق مي‌افتد... مهم اين است كه انسان با تمريني كه كرده است بفهمد و آن را پس بزند.