شیعه بودن زمانی تحقق می‌یابد که انسان بتواند امام و پیشوای خویش را در همه امور مشایعت کرده و گام در گام اوگذارد. بنابراین، کسی که در فلسفه و سبک زندگی خود از رهبر و پیشوای خویش پیروی نمی‌کند و او را سرمشق فکری و رفتاری خویش قرار نمی‌دهد، نمی‌تواند مدعی تشیع و شیعه بودن باشد. نویسنده با مراجعه به آموزه‌های اسلامی پیشوایان دین(ع) بر آن است تا خصوصیات شیعه بودن و نشانه‌های یک شیعه واقعی را تبیین کند.
جایگاه برتر شیعیان واقعی
ما دو نوع اسم داریم، یکی اسمی است که تنها به عنوان نشانه از آن استفاده می‌کنیم و این اسم‌ها هیچ ارتباط مستقیم و غیرمستقیمی با مسمای آن اسم ندارد؛ دیگر اسمی است که ناظر به مسما و خصوصیات آن چیز است. وقتی ما کسی را عالم و دکتر و قاضی می‌نامیم و این عناوین و القاب و نام‌ها را به او می‌دهیم در حقیقت می‌خواهیم بگوییم این شخص عالم و دکتر و قاضی است؛ اما گاهی کسی نام پسر خویش را عالم می‌گذارد و مثلاً می‌گوید فرزانه یعنی همان حکیم، در حالی که کودکی خردسال است و هیچ از حکمت و فرزانگی بهره نبرده است. این نوع اسامی و نام‌ها در بسیاری اوقات بی‌مسما است؛ چنانکه می‌گویند کچل را زلف علی گفته‌اند.
اما اسم واقعی در رابطه با خداوند بیانگر مسمای آن است. وقتی می‌گوییم از نام‌های خداوند رحمن و رحیم و کریم و غفور و مانند آن است، به این معناست که خداوند دارای این صفت بوده و ما این صفت را به ذات خداوندی نسبت می‌دهیم.
در قرآن وقتی سخن از متقین، محسنین، صالحین، مخلصین و نام‌های دیگر است به معنای آن است که این ذات دارای تقوا، احسان، صلاح و اخلاص است.
بر همین اساس وقتی خداوند در آیه ۸۳ سوره صافات می‌فرماید: وَاِنَّ مِنْ شِیعَتِهِ لإبْرَاهِیم؛ به راستی که ابراهیم، از شیعیان نوح است، یعنی واقعاً او چنین خصوصیتی دارد و در فکر و رفتار، از حضرت نوح(ع) پیروی می‌کند.
بر همین اساس وقتی سخن از شیعیان امیرمؤمنان علی(ع) و اهل بیت عصمت و طهارت(ع) مطرح است، باید کسی باشد که نسبت به اهل بیت(ع) شناخت داشته و فلسفه و سبک زندگی خویش را بر اساس فلسفه و سبک زندگی آنان شکلی داده باشد و در این راه تلاش کند. شیعه واقعی کسی است که رضایت آنان را با پیروی و اطاعت محبتآمیز و مودتآفرین به دست آورده باشد. چنین شیعه‌ای است که دارای جایگاه برتر در نزد خداوند و پیامبر(ص) و امامان(ع) خواهد بود و از فواید این شیعه بودن بهرهمند خواهد شد.
فاصله محب تا شیعه بودن
از نظر آموزه‌های اسلامی اموری چون تقوا و ایمان و محبت دارای درجاتی است که باید آن را شناخت. شیعه بودن با محب بودن تفاوت‌هایی دارد که در کلام امامان(ع) بر آن تأکید شده است چنانکه خداوند میان اسلام و ایمان تفاوت گذاشته است. مردى به امام حسین(ع) گفت: یَا ابْنَ رَسُولِ اللّهِ اِنّا مِنْ شیعَتِکُمْ، قالَ(ع): اِتَّقِ اللّه! وَ لا تَدَّعِینَ شَیْئا یَقُولُ اللّهُ لَکَ «کَذِبْتَ وَ فَجَرْتَ فى دَعْواکَ». إنَّ شیعَتَنا مَنْ سَلُمَتْ قُلُوبُهُمْ مِنْ کُلِّ غِشٍّ وَغِلٍّ وَ دَغَلٍ. وَلکِنْ قُلْ أنَا مِنْ مَوالیکُمْ وَ مُحِبُّکُمْ؛ من، شیعه شما هستم. امام فرمود: تقوا داشته باش! چیزى نگو که خدا بگوید «دروغ گفتى و در ادعایت، گمراهى به خرج دادى». شیعه ما، کسى است که قلبش از هر گونه شائبه و دغلکارى، پاک باشد. بنابراین، بگو: من، از دوستان و علاقه‌مندان شما هستم. (بحارالانوار، ج ۶۸: ص ۱۵۶)
اوصاف کلی شیعه اهل بیت(ع)
رسول گرامى اسلام(ص) در عظمت و ارزش و مسئولیت شیعه بودن چنین فرمود: خداوند به کسى که محبت پیشوایان از خاندان مرا عنایت کرد، پس او به خیر دنیا و آخرت رسیده است، پس تردید نداشته باشد که او در بهشتخواهد بود. در دوستى اهل بیت من بیست ویژگى وجود دارد که ده ویژگى در دنیا است و ده ویژگى در آخرت. امّا ویژگى دوستان اهل بیت در دنیا عبارت است از:
زهد،حرص ورزیدن بر علم، پاکدامنى و تقواى دینى، رغبت در عبادت خدا، توبه قبل از مرگ، نشاط در شب زندهدارى و مأیوس شدن از آنچه در دست مردم است، پاسدارى از فرمان پروردگار بزرگ و با عظمت، دشمن با دنیاپرستى و سخاوت.
اما ویژگیهاى آخرت: دفترى براى او گشوده نمىشود، میزان و ترازوى بررسى اعمال براى او نصب نمىگردد، کتاب او به دست راست او داده مىشود، برائت از آتشى براى او ثبت گردیده است، رو سفید خواهد بود، به زیورهاى بهشتى آراسته مىشود، براى صد نفر از خاندانش شفاعت مىکند، خداوند با نظر رحمت به او مى‌نگرد، تاج فرشتگان بر سر دارد، و در نهایت بدون حساب وارد بهشت جاویدان مىشود، سپس فرمود: آفرین بر دوستان خاندانم.(مشکاه الانوار، ص ۸۱)
امام صادق(ع) نیز فرمود: شیعَتُنا أهْلُ الْوَرَعِ وَ الإجْتِهادِ، وَ أَهْلُ الْوَفاءِ وَ الأمانَهِ وَ أهْلُ الزُّهْدِ وَ الْعِبادَةِ وَأصْحابُالإحدى وَخَمْسینَ رَکْعةً فِی‌الْیَومِ وَاللَّیلَةِ، القائِمُونَ بِاللَّیْلِ، الصّائِمُونَ بِالنَّهارِ، یُزَکـُّونَ أمْوالَهُمْ وَ یَحُجُّونَ الْبَیْتَ وَ یَجْتَنِبُونَ کُلَّ مُحَرَّمٍ؛ شیعیان ما، اهل ورع و تلاش و کوشش‌اند، اهلوفادارى و امانتدارى‌اند، اهل زهد و عبادت هستند، شبانه‌روز، پنجاه و یک رکعت نماز مى‌گزارند، بیداران در شب‌اند، روزها روزه دارند، زکات اموال خود را مى‌دهند و حجّ خانه خدا را به جا مىآورند و از هر حرامى، دورى مىکنند.(وسائل‌الشیعه، ج۳، ص۴۱، ح ۲۶)
شیعیان افزون بر اینکه باید خصوصیات و خصلت‌های اختصاصی داشته باشند که برخاسته از مکارم اخلاقی آنان است، باید در خصلت‌های عمومی نیز سرآمد باشند؛ امام باقر(ع) در این باره به ذکر چند خصلت عمومی و اساسی‌اشاره کرده و فرموده است: سوگند به خدا! شیعه ما نیست مگر کسى که تقواى الهى داشته باشد و از او اطاعت کند. اى جابر! شیعیان، شناخته نیستند مگر به فروتنى و امانتدارى و زیاد یاد خدا کردن و روزه و نماز و نیکى به پدر و مادر و تعهد نسبت به همسایگان فقیر و زمینگیر و مقروض و یتیمان و راستگویى و تلاوت قرآن و بازداشتن زبان از گفت‌و‌گوى در مورد مردم، جز نیکى آنها. آنان، در همه کارها، امین اطرافیانشان هستند. (کافى، ج ۲، ص۷۴، حدیث۳)
شیعه؛ پیشتاز در کارهای خیر
یکی از ویژگی‌هایی که خداوند برای مؤمنان واقعی برشمرده است سرعت در کارهای خیر بلکه سبقت در انجام آن است به طوری که پیش از آنکه دیگری، به آن کار خیر اقدام کند، مؤمن آن را انجام داده است.(بقره، آیه ۱۴۸؛ مائده، آیه ۴۸) از آنجا که پیامبر(ص) و امامان معصوم(ع) اولین مؤمنان حقیقی هستند، در کارهای خیر سرعت و سبقت می‌جستند و شیعیان پیرو آنان باید نیز این گونه باشند تا عنوان سابقون بر آن اطلاق شود و این نام برای آنان عنوان و نامی با مسما باشد.
اگر چنین اتفاقی بیفتد آن هنگام در آخرت که مکان تجسم صفات و ملکات و مقومات انسان است، شخصی که در دنیا به صفت و نام سبقت و سابق مسما و موصوف بوده است، در آنجا نیز خودش را نشان می‌دهد و به عنوان سابقون به خداوند تقرب می‌جویند و از همه نعمت‌های الهی بهرهمند خواهد شد.
عَبدالله إبْنِ عَبّاسٍ مىگوید: از رسول خدا(ص) درباره فرموده خداوند [در قرآن] السّابِقُونَ السّابِقُونَ... پرسیدم؟ در پاسخ فرمود: جبرئیل گفت: آنان، على(ع) و شیعیان او هستند که به سوى بهشت، پیش تاختند وبه الطاف و نعمت‌هاى خداوند، نزدیک شدند. (بحارالانوار، ج ۶۸، ص ۲۰، ح ۳۳)
اَمیرُالمُؤمِنینَ(ع) نیز همواره مىفرمود: إنَّ أهْلَ الْجَنَّةِ یَنْظُرُونَ اِلى مَنازِلَ شیعَتِناکَما یَنْظُرُ الاْءنْسانُ اِلَى الْکَواکِبِ؛ اهل بهشت، به جایگاه شیعیان ما، به گونه‌اى که انسان، به ستارگان نگاه مىکند، نظر مىکنند. (بحارالانوار، ج ۸، ص ۱۴۷، ح ۷۷)
محبت و تولا و تبرا
از دیگر ویژگی‌هایی که در روایات برای شیعیان واقعی بیان شده تمسک به محبت اهل بیت(ع) در همه حال و دوران به ویژه در عصر غیبت است که شرایط سخت و دیدار عمومی مردم با امام زمان(عج) شدنی نیست. در این دوران سخت و شدید است که شیعه باید دوستی را با اهل بیت(ع) و دوستان ایشان حفظ کرده و از دشمنانشان تبری بجویند. این گونه است که مورد رضایت اهل بیت(ع) قرار گرفته و از آثار و برکات این رضایت بهرهمند خواهند شد و بهشت را برای خویش می‌خرند. آفرین به شیعیان ما که در زمان غیبت قائم ما، به دوستى ما چنگ زنندگانند و در ولایت و دوستى ما و در برائت از دشمنان ما ثابت قدمانند. آنان از ما هستند و ما از آنانیم. آنان، به پیشوایى و امامت ما خاندان راضى شدند و ما به شیعه بودن آنان راضى شدیم.خوشا به حال آنان، سوگند به خدا! که آنان در قیامت در مرتبه ما با ما هستند.(بحارالانوار، ج ۵۱، ص ۱۵۱، ح ۶)
شادی در شادی و اندوه در اندوه
از دیگر ویژگی‌های شیعه واقعی آن است که خودش را با مولا و پیشوای خود هماهنگ کند و مبنای شادی و اندوه خویش را شادی و اندوه آنان قرار دهد؛ نه اینکه در هنگام اندوه آنان شاد باشد؛ زیرا چنین رفتاری از کسی که مدعی شیعه‌گری است نادرست است؛ به ویژه که شادی و اندوه آنان تنها در راستای رضای الهی است و حتی امور شخصی آنان به نحوه به حوزه امامت و رهبری آنان باز می‌گردد. بنابراین کسی که مدعی است که از پیشوایی آنان بهرهمند است باید رفتار فردی و شخصی و اجتماعی خویش را براساس رفتار آنان تنظیم کند. اگر چنین اتفاقی رخ دهد آنگاه است که از فواید شیعهبودن بهرهمند خواهد شد، چنانکه امیرمؤمنان على(ع) فرموده است: خداوند متعال، بر زمین نظاره کرد، پس ما را برگزید و براى ما، شیعه‌اى را برگزید که ما را یارى مىکنند و براى شادى ما شاد مى‌شوند و براى اندوه ما غمناک مى‌شوند و مال و جان خود را در راه ما بذل مىکنند. آنان از مایند و بازگشتشان به سوى ما است.(جامع الأخیار، ص ۵۰۸، ح ۱۴۱۰)
پرهیز از غلو
همان طوری که دشمنی با اهل بیت(ع) و امامت آنان موجب خشم الهی و دوزخ می‌شود، همچنین غلو و زیادهروی درباره حقیقت آنان هم موجب ورود آدمی به دوزخ می‌شود. آنان را باید به درستی چنانکه خدا و پیامبر(ص) و خودشان فرموده‌اند شناخت و حق معرفت آنان را ادا کرد. باید دانست که آنان خدا نیستند، ولی مظهر اتم و اکمل خداوندی هستند به طوری که اگر خداوند می‌خواست تجلی و ظهوری در آینه هستی موجودات به تمام و کمال داشته باشد، هیچ آینه و مظهری بهتر و کامل‌تر از وجودات آنان نیست. اما اگر کسی این حد را مراعات نکند بداند که محبت غلوآمیز همانند دشمنی با ایشان است. رَسُولُ اللّهِ(ص) در این باره می‌فرماید: وَ أَنتَ فِى الجَنَّةِ یا عَلىُّ وَ شیعَتُکَ وَ مُحِبُّ شیعَتِکَ وَ عَدُّوُکَ وَالْغالى فِىالنّارِ؛: اى على! تو و شیعه‌ات و دوست شیعه تو در بهشت خواهد بود و دشمن تو و غلوّ‌کننده [درباره تو ]در آتش خواهند بود. (بحارالانوار، ج ۲۵، ص ۲۶۵، ح۴)
یاری اسلام و یاوری اهل بیت(ع)
از دیگر ویژگی‌های شیعیان واقعی آن است که همواره یار اسلام بوده و برای نصرت و پیروزی آن تلاش می‌کنند و به عنوان انصاراسلام شناخته می‌شوند. همچنین به حکم یاری به اسلام به یاوری پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) می‌شتابند و به هر شکلی شده در راستای نصرت دین و اهل بیت(ع) تلاش و مجاهدت می‌کنند. رَسُولُ اللّهِ (ص)درباره این ویژگی شیعیان می‌فرماید: وأمّا أنْصارُهُ (اَلإِسلام) فَأنَاوَ أَهْلُ بَیْتى وَ شیعَتُنا، فَأَحِبُّوا أهْلَ بَیْتى وَ شیعَتَهُم و أنْصارَهُمْ؛ امّا، یاران اسلام، من وخاندان من وشیعیان ما هستند؛ پس، خاندان مرا وشیعیان ایشان ویاران آنان را دوست بدارید. (کافى، ج ۲، ص ۷۳، حدیث۳)
شیـعه، نگاه با چشـم الهـى و نورانیت
از دیگر ویژگی‌های شیعه مؤمن که می‌توان گفت از عنایات الهی و فضل خداوندی در حق آنان است، اینکه آنان از شعاع نوری اهل بیت(ع) هستند؛ چنانکه از نظر خلقی و طبیعت مادی نیز از زیادی طینت آنان آفریده شده‌اند. چنین چیزی موجب می‌شود تا اینان هستی را از دریچه دیگری بنگرند و حقایق را به گونه‌ای دیگر درک و فهم کنند و از نوعی تیزهوشی و فراست و زیرکی برخوردارند که دیگران فاقد آن هستند؛ چنانکه امیرمؤمنان(ع) فرمود: بر فراست مؤمن (مهارتى که با آن، باطن امور را از ظواهرش مى‌توان تشخیص داد) مواظبت کنید و قدر آن بدانید؛ زیرا او با نور الهى مى نگرد. [راوى] گفت: اى امیرمؤمنان! چطور مؤمن، با نور خدا مى‌نگرد؟ امام فرمود: زیرا ما، از نور خدا آفریده شده‌ایم و شیعیان ما از شعاع نور ما آفریده شده‌اند. آنان برگزیدگان و نیکان و پاکیزگان و ژرف‌نگرانند. نور آنان، بر دیگران همانند ماه کامل در شب تاریک، نور مىافشاند. (بحارالانوار، ج ۲۵، ص ۲۱، ح ۳۲)
قلب مطمئن به ذکر الله
از دیگر ویژگی‌های شیعیان آن است که همواره اهل ذکر بوده و قلب خویش را به ذکر الله آباد کرده و به آرامش و اطمینان قلبی دست می‌یابند؛ بنابراین در هنگام مشکلات و مصیبت‌ها هرگز جزع و فزع نمی‌کنند بلکه بر هر گونه مشکل و مصیبتی صبر می‌ورزند کارهایشان را به خدا تفویض کرده و توکل بر خداوند دارند؛ چنانکه امّ سلیم مىگوید: پیامبر اکرم(ص) فرمود: آیا مىدانى افرادى که خداوند در مورد آنان فرمود: «کسانى که ایمان آوردند قلبهایشان با یاد خدا آرامش پیدا کرد، چون یاد خدا آرام‌بخش دلهاست» چه کسانى هستند؟ گفتم: چه کسانى هستند اى رسول خدا؟ فرمود: ما اهل بیت و شیعیان ما هستند. (بحارالانوار، ج ۳۵، ۴۰۵)
هم‌دردى و خیررسانی
از دیگر ویژگی‌های یک شیعه آن است که به یاری دیگران می‌رود و در کارهای خیر اهل سرعت و سبقت است و نسبت به دیگران احساس همدردی داشته و بهخیررسانی می‌پردازد. ابواسماعیل مىگوید: به امام باقر(ع) گفتم: فدایت شوم! شیعیان، پیش ما زیادند. امام فرمود: آیا ثروتمند به نیازمند مهربانى مىکند؟ آیا نیکوکار از گنهکار مى‌گذرد؟ و آیا به هم کمک مالى مىکنند؟ (تا برابر هم شوند و عدالت برقرار باشد)؟ گفتم: خیر. فرمود: اینها شیعه (حقیقى) نیستند. شیعه، کسى است که این طور عمل کند.(کافى، ج ۲، ص۱۷۳، حدیث۱۱)
ترسان از خدا در نهان و آشکار
خداوند در آیات قرآن یکی از مهم‌ترین اصول اسلامی در شخصیت مسلمانان را خوف و خشیت از خداوند دانسته که موجب تقوای الهی نیز می‌شود. خوف و رجا در قرآن بسیار مورد تأکید قرار گرفته و خداوند اهل بیت عصمت و طهارت را در آیات نخست سوره انسان به خوف از خدا و خشم الهی و دوزخ ستوده است. پس شیعیان ایشان نیز باید این گونه باشند؛ چنانکه پیامبر اکرم(ص) فرمود: اى على! شیعه تو، کسانى هستند که در آشکار و نهان، از خدا مىترسند. اى على! شیعه تو، کسانى هستند که [در قیامت] در طىّ درجات، از هم سبقت مىگیرند و خدا را ملاقات مىکنند در حالى که حسابى ندارند [و چیزى بدهکار نیستند] اى على! اعمال شیعه تو، هر جمعه، به من عرضه مىشود؛ من، از کارهاى نیکشان خوشحال مى‌شوم و براى کارهاى ناشایست آنان، استغفار مى‌کنم. (بحارالانوار، ج ۶۸، ص ۴۱)
معیارهای اساسی در رفتار اجتماعی شیـعه
در حوزه رفتاری باید به دو نوع رفتار توجه شود: رفتار فردی و رفتار اجتماعی. البته رفتار اجتماعی آدمی متأثر از فضایل و رذایل و رفتارهای شخصی است، با این همه انسان باید در رفتار اجتماعی بیشتر توجه داشته باشد؛ زیرا به دیگران آسیب می‌رساند و تنها خودش ضرر نمی‌کند بلکه به دیگران نیز ضرر می‌رسد که می‌تواند بازتاب سنگینتری داشته باشد. شیعه واقعی در رفتار اجتماعی باید ملاک‌هایی را در نظر گیرد که در سخن امیرمؤمنان(ع) این گونه بیان شده است: شیعَتُنا، اَلمُتباذِلُونَ فى وِلایَتِنا، المُتَحابُّونَ فى مَوَدَّتِنا، المُتَزاوِرُونَ فى اِحیاءِ أمْرِنا الَّذینَ إنْ غَضِبُوا لَمْ یَظْلِمُوا وَ إنْ رَضُوا لَمْ یُسْرِفُوا، بَرَکَةً عَلى مَنْ جاوَرُوا، سِلْمٌ لِمَنْ خالَطُوا؛ شیعیان ما کسانى هستند که در راه ولایت ما به هم بذل و بخشش مىکنند و به همدیگر در دوستى ما محبت مىکنند و در راه زنده نگه‌داشتن راه و روش ما به زیارت یکدیگر مىروند. آنان اگر خشمناک شوند به ظلم در نمى‌غلطند و اگر خشنود باشند اسراف و زیاده‌روى نمى‌کنند. مایه برکت همسایگان و موجب سلامتى و آسایش افراد مرتبط با آنان هستند. (کافى، ج ۲، ص ۲۳۶، حدیث۲۴)
پرهیز از شهوات
شیعه واقعی باید کاری کند که پیشوایان خویش را متهم نسازد. در آیات قرآن از جمله آیات ۳۰ و ۳۱ سوره احزاب بیان شده که انتساب به هر شکلی به پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) چگونه می‌تواند آثار متضاد مضاعفی را به دنبال داشته باشد. امام صادق(ع) نیز از شیعیان می‌خواهد با پرهیز از شهوات شکمی و جنسی به گونه‌ای رفتار نکنند که مردم شیعیان را مردمان شهوتران قلمداد کنند. همچنین با افراد پست و سفله نباید رفت و آمد کنند؛ زیرا یکی از راه‌های شناخت افراد، نگاه به دوستان و همنشینان اوست. ایشان فرموده است: بر تو باد پرهیز از افراد پست! همانا، شیعه على، کسى است که شکم را از حرام پر نسازد و از مفاسد جنسى برحذر باشد و سخت‌کوش باشد، براى خدا کار کند و به پاداش او امیدوار باشد و از عذاب او بهراسد. زمانى که آنها، را [این چنین] دیدى، [بدان که] شیعه من، هستند. (کافى، ج ۲، ص۲۳۳، حدیث۹)
ورع و اجتهاد
از دیگر ویژگی‌های شیعه واقعی آن است که اهل ورع یعنی مرتبه عالی تقوا و اهل تهجد و نماز شب و محافظت بر حدود الهی است و به تولا و تبری توجه و اهتمام می‌ورزد. امام باقر(ع) در این باره فرموده است: فَإنَّما کانَ شیعَةً عَلىٍّ(ع) یُعْرَفُونَ بِالْوَرَعِ وَالاِجْتِهادِ وَ الْمُحافِظَةِ، وَ مُجانِبَهِ الضَغایِنِ، وَالْمَحَبَّةِ لِأوْلِیاءِاللهِ؛ به یقین، شیعه على به ورع و سخت‌کوشى و سرّ نگهدارى و دور بودن از کینه‌ها و محبت به دوستان خدا شناخته مىشود. (بحارالانوار، ج ۶۶، ص ۴۹۳)
اندیشه شیعه
شیعه از نظر اندیشه و فلسفه زندگی نیز می‌بایست اندیشه‌ها و فلسفه زندگی را از امامان(ع) بگیرد تا شیعه باشد. از اصول اندیشه‌ای شیعی می‌توان به مواردی چون بداء، معراج، شفاعت، توسل و مانند آنها اشاره کرد. امام صادق(ع) درباره برخی از این اصول اندیشه‌ای شیعی فرموده است: مَنْ أنْکَرَ ثَلاثَةً أشْیاءَ، فَلَیْسَ مِنْ شیعَتِنا: الْمِعْراجُ وَ الْمَسألةً فِى القَبرِ، وَ الشَّفاعَةً؛ هر کس این سه چیز را انکار کند، شیعه ما نیست: معراج و سؤال قبر و شفاعت. (بحارالانوار، ج ۱۸، ص ۳۴، ح ۴۴)
برخورد اجتماعی شیـعه
از ویژگی‌های شیعی در برخورد اجتماعی می‌توان به خوشرویی و خوشرفتاری و مصالحه‌گری و مانند آن اشاره کرد. امام صادق(ع) فرمود: اى شیعه آل محمد! همانا، کسى که هنگام غضب، مالک نفسشنباشد و با همنشین، خوشرفتارى نکند و با رفیق، خوش‌رفتار نباشد و با آشتى‌کنندگان مصالحه خوب نکند و با مخالف، مخالفت درستى نداشته باشد، از ما نیست. (تحف‌العقول، ص ۳۸)
اطاعت خدا و ترک مذهب‌گرایی باطل
شیعه باید اطاعت را تنها در اطاعت خدا بجوید که بر اساس آموزه‌های قرآنی در اطاعت رسول‌الله (ص) و اولواالامر از اهل بیت(ع) نمودار می‌شود.(آل عمران، آیات ۳۱ و ۳۲ و ۱۳۲؛ نساء، آیه ۵۹) بنابراین ترک مذاهب باطل و ساختگی از واجبات شیعه بودن و لوازم آن است. امام باقر(ع) فرموده است: لاتَذْهَبُ بِکُمُ المَذاهِبُ! فَوَالله، ما شیعَتُنا الاّمَنْ أطاعَ الله؛ مذاهب باطل شما را گمراه نکند! به خدا، شیعه ما نیست، مگر کسى که اطاعت خداى بزرگ کند. (کافى، ج ۲، ص۷۳، حدیث۱)
آزمون شیـعه در نماز و اسرار و مواسات
امام صادق(ع) فرمود: اِمتَحِنوا شیعَتَنا عِنْدَ ثَلاثٍ: عِندَ مَواقیتِ الصَّلاةً، کَیْفَ مُحافَظَتِهِمْ عَلَیْها؛ وَ عِندَ أسْرارِهِمْ، کَیْفَ حِفْظِهِمْ لَها مِنْ عَدُوِّنا، وَ إلى أمْوالِهِمْ کَیْفَ مُواساتِهِمْ لاِخْوانِهِمْ فیها؛ شیعیان ما را در سه جا امتحان کنید: 1- در اوقات نماز؛ ببینید چگونه اوقات نماز را حفظ مىکنند؛ ۲- پیش اسرارشان؛ ببینید چگونه از دشمنان ما آنها را حفظ مىکنند؛ 3- در مورد ثروت‌هایشان ببینید چگونه نسبت به برادران خود تعادل را حفظ مىکنند و به آنها مى‌رسند. (بحارالانوار، ج ۸۳، ص۲۲، حدیث۴۰)
عمل صالح و عدالت
امام باقر(ع) درباره این ویژگی شیعیان می‌فرماید: به شیعیان ما، این پیام را برسان که: هرگز کسى به آنچه پیش خداست نمىرسد جز با عمل کردن. به شیعیان ما این پیام را برسان که بزرگترین حسرتخور در قیامت، کسى است که عدالت را توصیف کند ولى خودش، در عمل مخالفت کند. (کافى، ج ۲، ص۳۰۰، حدیث۵)
مایه زینت و زیبایی
امام صادق(ع) این ویژگی شیعیان را این گونه توضیح می‌دهد و می‌فرماید: مَعاشِرِ الشّیعَةً! کُونُوا لَنا زَیْنا، وَ لا تَکُونُوا عَلَینا شَیْنا. قُولُوا لِلنّاسِ حُسْنا، وَ احْفَظُوا ألْسِنَتَکُمْ وَ کُفُّوها عَنِ الْفُضُولِ وَ قَبیحِ الْقَوْلِ؛ اى گروه شیعه! شما، مایه زینت و زیبایى ما باشید، نه اینکه باعث سرزنش (و سرافکندگی) ما خاندان شوید. با مردم به نیکى سخن بگویید و مراقب زبان خود باشید و آن را از گفتار بیهوده و سخن زشت باز دارید. (وسائل الشیعه، ج ۸، ص ۵۳۵، ح ۱۸).
شیعه عملی
برخی تنها با زبان شیعه هستند و عملشان خلاف آن است. شیعه، کسی است که در قول و عمل شیعه باشد و از امام(ع) الگو بگیرد. امام صادق(ع) فرمود: لَیْسَ مِنْ شیعَتِنا مَنْ قالَ بِلِسانِهِ وَ خالَفَنا فى أعْمالِنا وَ آثارِنا. وَ لکِنْ شیعَتِنا مَنْ وافَقنا بِلِسانِهِ وَ قَلْبِهِ وَ اتَّبَعَ آثارَنا وَ عَمِلَ بِأعْمالِنا. أُولئِکَ شیعَتُنا؛ کسى که به زبان، مىگوید شیعه است و با اعمال و آثار ما مخالفت مىکند از پیروان ما نیست، شیعه ما کسى است که ما را با زبان و قلب همراه باشد و آثار ما را پیروى کند و اعمال ما را انجام دهد. آنان شیعه ما هستند. (وسائل الشیعه، ج۱۱، ص۹۶، ح ۱۹)
پیوندهاى عملی با امام
شیعه باید به ریسمان الهی خدا که همان اهل بیت(ع) است چنگ بزند و آنان را دستگیره محکم خود قرار دهد نه آنکه به دیگران بیاویزد و بخواهد با آنان به جایی برسد و فلسفه و سبک زندگی آنان را بیاموزد و عمل کند. کسی که مدعی تشیع است باید فلسفه و سبک زندگی امامان را در زندگی خود داشته باشد. امام صادق(ع) فرموده است: کَذِبَ مَنْ زَعَمَ أَنَّهُ مِنْ شیعَتِنا وَهُوَ مُتَمَسِّکٌ بِعُرْوَةِ غَیْرِنا؛ دروغ مىگوید کسى که گمان مىکند شیعه ما است ولى به ریسمان غیر ما، چنگ زده است. (بحارالانوار، ج ۲: ص ۹۸، ح ۴۹)
زیارت امام و صالحان
از دیگر خصوصیات شیعه، زیارت امام(ع) در زمان حضور و غیبت و حیات و ممات است. امام هفتم(ع) فرموده است: مَنْ لَمْ یَسْتَطِعْ أنْ یَصِلَنا، فَلْیَصِلْ فُقَراءَ شیعَتِنا. وَ مَنْ لَمْ یَسْتَطِعْ أَنْ یَزُورَ قُبُورَنا، فَلْیَزُرْ قُبُورَ صُلَحاءِ إخْوانِنا؛ کسى که دوست دارد از نزدیک ما را ببیند، ولى نمى‌تواند با ما دیدار کند، باید به دیدار فقراى شیعه برود؛ که دیدار با شیعیان فقیر، دیدار با ما است و هرکه دوست دارد بر مزار ما حاضر شود ولى نمى‌تواند قبور ما را زیارت کند، باید به زیارت قبور برادران صالح ما [از علما و ...] برود. (وسائل‌الشیعه، ج ۶:ص ۳۳۲، ح ۱)
تسلیم در برابر امام(ع)
از دیگر ویژگی‌های یک شیعه اطاعت امر و تسلیم در برابر امام معصوم(ع) است. امام رضا(ع) فرمود: شیعَتُنا اَلمُسَّلِمُونَ لِأمْرِنا، الآخِذُونَ بِقَولِنا، المُخالِفُونَ لِأعْدائِنا. فَمَنْ لَمْ یَکُنْ کَذلِکَ، فَلَیْسَ مِنّا؛ شیعیان ما، کسانى‌اند که تسلیم‌شدگان فرمان ما و پذیرندگان سخن ما و مخالفان دشمنان ما هستند، بنابراین، کسى که چنین نباشد، از ما نیست.(وسائل‌الشیعه، ج ۱۸:ص ۸۳، ح ۲۵)
فضایل و مکارم اخلاقی
شیعه باید از نظر فضایل فردی و اخلاقی در اوج باشد و در مکارم اخلاقی سرمشق شود. امام صادق(ع) فرمود: إنّا نُحِبُّ مِنْ شیعَتِنا مَنْ کانَ عاقِلاً، فَهِما، فَقیها، حَلیما، مُداریا، صَبُورا، صَدُوقا، وَفیّا؛ ما شیعه‌اى را که عاقل و فهیم و دانا و بردبار و مدارا‌کننده و شکیبا و راستگو و وفادار باشد، به یقین دوست داریم. (امالى مفید، ص ۱۹۲، ح ۲۲)
امیرمؤمنان(ع) نیز فرموده است:شیعَتُنا هُمُ الْعارِفُونَ بِالله، العامِلُونَ بِأَمْرِاللهِ، أهْلُ الْفَضائِلِ، النّاطِقُونَ بِالصَّوابِ، مَأکُولُهُمْ الْقُوتُ، وَ مَلْبَسُهُم الاِقْتِصادُ وَ مَشیُهُمُ التَّواضُعُ؛شیعیانما، تنها عارفان به خدا و عمل‌کنندگان به دستورات الهى، اهل فضیلت، سخن‌سرایان به مطالب درست، هستند. خوراک آنان، به اندازه‌اى است که توان و نیروشان دهد [نه کم خورند و نه زیاد]؛ لباس پوشیدنشان متعارف است [نه بدها را پوشند و نه به زیور بیارایند]؛ با تواضع راه مىروند و ... (بحارالانوار، ج ۷۸، ص ۲۹)
نماز شب و تهجد
شیعه، پیامبر(ص) را سرمشق قرار می‌دهد و همان طوری که ایشان و اهل بیت حضرت بر تهجد و نماز شب تأکید داشتند، شیعیان نیز این گونه هستند و اهل عبادت و تهجد شبانه‌اند. امام صادق(ع) فرمود: لَیْسَ مِنْ شیعَتِنا مَنْ لَمْ یُصَلِّ صَلاةً اللَّیْلِ؛ کسى که نماز شب نخواند، از شیعیان (مخلص و ناب) نیست. (بحارالانوار، ج ۸۷، ص ۱۶۲) همچنین در روایت است: امام باقر(ع) درباره فرموده خدا [در قرآن] که: آنان که شب‌ها، پهلو از رختخواب حرکت دهند. فرمود: آن درباره امیرمؤمنان و پیروان او از شیعیانما نازل شده است که اوّل شب را مى‌خوابند و هنگامى که دو سوم شب، یا آنچه خدا خواست، گذشت، بلند مى‌شوند و به درگاه پروردگارشان راز و نیاز و تضرّع و زارى مىکنند در حالى که مشتاق و ترسانند و به آنچه پیش خداست امیدوارند. (وسائل‌الشیعه، ج ۵، ص ۲۷۴، ح ۲۶)
رستگاری و شفاعت از آثار شیعه بودن
اگر بتوانیم شیعه واقعی باشیم می‌توانیم از آثار و برکات آن بهرهمند شویم.
از آثار شیعه واقعی بودن آن است که به رستگاری و پیروزی عظیم دست می‌یابند و بهشت را از آن خویش می‌کنند. عبدالله ابْنُ مَسعُود گفت: فَضَرَبَ [رَسُولُ الله(ص)] عَلى مِنکَبِ عَلىٍّ(ع) ثُمَّ قالَ: هـذا وَ شیعَتُهُ هُمُ الفائِزُونَ؛ رسول خدا (ص)، [در مسجد] به شانه على(ع) زد سپس فرمود: این [مرد] و شیعه او، رستگارانند. (بحارالانوار، ج ۷، ص ۱۷۸، حدیث۱۵)
شفاعت شیـعه
از آثار شیعه واقعی بودن بهره‌مندی از شفاعت است؛ یعنی همان طوری که خداوند از کسانی که راضی است به آنان مقام شفاعت می‌دهد(انبیاء، آیه ۲۸) که شامل پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) است به شیعیان به سبب آنکه از آنان نیز راضی و خشنود است مقام شفاعت می‌بخشد؛ چنانکه أبُو جَعْفَرٍ امامُ باقر(ع) می‌فرماید: همانا رسول خدا(ص) حقّ شفاعت امّتش را دارد و ما حقّ شفاعت شیعیان خودمان را داریم و شیعیان ما، حقّ شفاعت خویشان خود را دارند. (بحارالانوار، ج ۸، ص ۳۸، حدیث۱۶)
روزنامه کیهان
تاریخ انتشار: 10 شهریور ماه 1397