کلام عرفانی (کشف وشهود)

عقیده عرفاء بر این است که برای انسان قدرت وتوانایی سیر در ملکوت اعلی هست لکن وتنها سلوک مطمئن سلوک قلبی است.

از نظر عرفا:

عرفا می‌گویند:

«معرفت افاضی که عارف در جستجوی آن است چیزی از نوع رسیدن وچشیدن است. در معرفت استدلالی، عقل در درون ارضا می‌شود وقانع می‌گردد؛ اما در معرفت افاضی علاوه بر ارضاء وجدانی، سراسر وجود بشر به هیجان وشور وحرکت درمی‌آید وبه سوی خدا بالا می‌رود. این گونه معرفت وجود آدمی را روشن می‌کند واو را دگرگون می‌سازد»

اما باید توجه داشت که:

کسب معرفت نسبت به حقایق هستی، منحصر در تزکیه نفس نیست. وترجیح راه قلب بر راه عقل، سخن درستی نیست زیرا هر یک از این دو راه قلمرو مخصوص به خود را دارند. آنجا که جای عقل واستدلال است صرفاً با تصفیه نفس نمی‌توان به آن رسید وبر فرض رسیدن،راه عقل وقلب تعارضی نخواهند داشت. لذا قرآن هم راه معرفت عقلانی را به بشر عرضه کرده وهم راه معرفت افاضی را. از طرفی اکثریت قریب به اتفاق مردم (مگر او حدی از آنها) از آن بهره‌مند نیستند. در حالی که بر همۀ آنها معرفت مسائل کلامی لازم است چرا که تقلید در اصول دین روا نیست، ونیز بر فرض برای عارفی، این معرفت حاصل شود، این یک معرفت شخصی خواهد بود که قابل انتقال به دیگری نخواهد بود مگر از طریق استدلال وبرهان؛ زیرا ادّعای بی‌دلیل از کسی مسموع نیست