فشار اجتماعی Social Pressure

كلمات كليدي : فشار اجتماعي، افكار عمومي، سياست اجتماعي

فشار اجتماعی در معنای کلی عبارت است از نیروهای بالفعل یا بالقوه اجتماعی در جهت کنترل اندیشه، رفتار یا عمل انسانها و یا هدایت آن در مسیری خاص. در معنای محدودتر، فشار اجتماعی بر افکار عمومی اطلاق می‌شود. بسیاری در این اندیشه‌اند که گاه فشار اجتماعی موجبات تأثیر بر جهان احساس انسانها را فراهم می‌سازد. از این رو برخی مجموع اثرات نهان و آشکار، مستقیم و غیر مستقیمی که محیط اجتماعی بر افرادی که در آن زندگی می‌کنند اعمال می‌دارد، را فشار اجتماعی می‌دانند. یعنی نیرویی که در جامعه یا گروه فی‌نفسه به چشم می‌خورد و اعضا را به پذیرش رفتار و سلوکی منطبق با الگوهای کلی مسلط، اندیشه‌های مکتسب، گروه و عادات پذیرفته وامی‌دارد.

فشار اجتماعی در معنایی ملموس‌تر و نزدیکتر به ذهن نحوه فشاری را می‌رساند که یک گروه اجتماعی بر اتباع، کارمندان یا مسئولین کلی اعمال می‌دارد تا آنان را به انجام احتراماتی متناسب با نیازها و منافعش وادارد. مطبوعات، تظاهرات جمعی، اعتصاب، در این معنا به عنوان وسایل اعمال فشار، مورد استفاده قرار می‌گیرند. بنابراین گروههای اجتماعی برای حفظ وحدت گروه و اجرای هنجارها اقدام به کنترل و نظارت اجتماعی می‌کنند که نوعی فشار به افراد وارد می‌آورد. این فشار موجب ایجاد نیرویی می‌شود که افراد را از گروه می‌گریزاند یا نیروی گریز از مرکز را در افراد تشدید می‌کند. این نیروی گریز از مرکز از نیرویی که به مرکز می‌شتابد یعنی گرایش به افراد بیگانه و خارج از گروههای اجتماعی از نیرویی که به گروه گرایش دارد ضعیف‌تر است و همین امر انسجام گروههای اجتماعی را تحسین می‌کند.

فشار اجتماعی بر افکار عمومی

موضوع افکار عمومی به عنوان یک فشار اجتماعی را بیشتر امور مربوط به عامه مردم و مسائل مرتبط با سیاست اجتماعی تشکیل می‌دهد.

پیدایی افکار عمومی مستلزم وجود حداقل اطلاع، فرهنگ مشترک و تماسهای انسانی است. نیروی افکار عمومی از اینجا منشأ می‌گیرد که الگوهای رفتاری خاصی توسط این افکار تحمیل می‌شوند و به صورت هنجارهای رفتاری در می‌آیند. از این رو است که بسیاری در صدد تأثیرگذاری بر افکار عمومی بر می‌آیند؛ از بازرگانان گرفته تا احزاب سیاسی و دولت. در آغاز چنین به نظر می‌رسد که تمامی این افراد یا نهادها صرفاً در صدد دگرگون ساختن افکار عمومی هستند و حال آنکه گروههای مختلف اجتماعی برای دستیابی به منافع خود و همگام‌سازی افراد با خود، کاری جز استفاده از آن به سود خود نمی‌کنند. مطبوعات و رسانه‌های جمعی به‌طور کل در زمره ابزار پرقدرتی هستند که بر افکار عمومی از طریق تسخیر بعد هیجانی آن در جهت منافع گروههای بزرگ اجتماعی به نوعی فشار اجتماعی غیر ملموس وارد می‌آورند.