آثار و تألیفات
فیاض لاهیجی، نویسنده ای پرکار بود که بنا به نیاز زمان، بیش تر وقت خود را صرف تألیف کتب اعتقادی و کلامی کرد تا بتواند پاسخ های مستند و علمی به شبهات وارد شده به اعتقادات شیعه بدهد و از سوی دیگرع معارف والای اسلام – بویژه مذهب تشیع ـ را به مخاطبان فارسی زبان – بویژه جوانان – به سادگی منتقل کند.
هفت کتاب به زبان فارسی و شش کتاب به زبان عربی از او به یادگار مانده است:
کتب فارسی
1 - پاسخ منظوم به نامه ی فیض
2 - دیوان
3 - سرمایه ی ایمان
4 - گوهر مراد
5 - شرح تهذیب المنطق تفتازانی
6 - مثنوی ساقی نامه
7 - مثنوی سام و بهرام
کتب عربی
1 - حاشیه بر تهذیب المنطق
2 - حاشیه الخفری علی الشرح التجرید قوشجی
3 - حاشیه حل مشکلات الاشارات والمتنبهات
4 - حاشیه شرح الجدید للتجرید
5 - شوارق الالهام فی شرح تجرید الکلام
الکلمات الطیبة فی المحاکمة بین المحقق الداماد والمولی صدرا فی اصالة الوجود او المهیة.[19]
در بین این مجموعه آثار عالمانه، کتاب گوهر مراد از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
اهمیت و عظمت کتاب گوهر مراد
این کتاب، یک دوره کامل از کلام اسلامی با استناد به منابع مهم اسلامی است که فیاض لاهیجی آن را به منظور شرح اصول دین و معارف الهی به روش حکما و فلاسفه به رشته ی تحریر درآورده است. مؤلف در این کتاب، تابع روش استاد خود ملاصدرا نیست و خود مشرب دیگری را در این کتاب پیش می گیرد.[20]
این کتاب که شامل امهات مسائل کلام و حکمت و اخلاق و عرفان و اصول پنج گانه دین است، یک مقدمه و سه مقاله و یک خاتمه می دارد. مقدمه ی آن درباره ی مرتبه وجود انسان و فایده ی علم حکمت و کلام است. سر مقاله ی آن در خودشناسی و خداشناسی و شناخت فرمان خدا و شناخت انبیا و امامان و نتیجه ی عمل به آن، یعنی معاد است. خاتمه ی کتاب نیز درباره ی تهذیب اخلاق و سلوک و مقامات عارفان است.
آیت الله العظمی سید ابوالحسن رفیعی قزوینی در مقام تجلیل از این کتاب می گوید:
«کتاب مستطاب گوهر مراد، کتاب مرغوب و مطبوع است و در تحقیق مسائل دینیه و معارف الهیه، وحید و فرید است.».[21]
حضرت آیت الله قاضی طباطبایی نیز درباره ی اهمیت این کتاب می نویسد:
«از اشهر تألیفات محقق لاهیجی کتاب گوهر مراد است که به زبان فارسی با عبارات سلیس و دل پذیر، تألیف فرموده است و از نفیس ترین کتبی است که به زبان فارسی در اصول دین و معارف الهیه و عقاید دینیه ی اسلامیه، نوشته شده است».[22]
ممدوحان فیاض
فیاض لاهیجی در مجموع سی و هفت قصیده و دوازده قطعه و چهار ترکیب بند و یک ترجیع بند، مدایحی به شرح زیر از توحید و حکمت و اندرز و مدح پیامبر و ائمه ی معصوم، علیهم السلام، و برخی از اشخاص دارد:
در توحید و حکمت، سه قصیده
در مدح پیامبر اسلام و معراج، چهار قصیده
در مدح حضرت علی(ع،علیه السلام، شش قصیده و دو ترکیب بند
در مدح حضرت زهرا، سلام الله علیها، یک قصیده
در مدح امام حسن، علیه السلام، یک قصیده
در مدح امام حسین، علیه السلام، یک قصیده و یک ترکیب بند به سبک محتشم کاشانی.
در مدح امام سجاد، علیه السلام، یک قصیده
در مدح امام باقر، علیه السلام، یک قصیده
در مدح امام صادق، علیه السلام، یک قصیده
10 ـ درمدح امام کاظم، علیه السلام، یک قصیده
11 ـ در مدح امام رضا، علیه السلام، یک قصیده
12ـ در مدح امام محمدتقی، علیه السلام، یک قصیده
13 ـ در مدح امام علی النقی، علیه السلام، یک قصیده
14 ـ در مدح امام حسن عسکری، علیه السلام، یک قصیده
15 ـ در مدح حضرت مهدی، عجل الله تعالی فرجه شریف، یک قصیده
16 ـ در مدح حضرت معصومه، سلام الله علیها، یک قصیده
17 ـ در مدح استاد خود، میرداماد، یک قصیده
18 ـ در مدح ملاصدرا، دو قصیده. [23]
منبع:فرهیختگان تمدن شیعه