ابوالقاسم خزعلی (آیت الله خزعلی)

ابوالقاسم خزعلى

(متولّد 1304ش.)

عنوان مقاله: فقیه مبارز

نویسنده: محمّد خردمند

ولادت

ابوالقاسم خزعلى در سال 1304 ش. برابر با 1344 ق. در بروجرد به دنیا آمد. پدرش غلامرضا نام داشت و مادرش ربابه. این خانواده، بسیار فقیر بودند. پدر، نَدّاف (پنبه زن) بود و مادر، با زحمت تُرشى درست مى کرد و مى فروخت. تنها آرزوى مادر آن بود که ابوالقاسم، بزرگ و با سواد شود. ابوالقاسم در 7 یا 8 سالگى دچار بیمارى سختى شدبه طورى که به گفته پزشک، خطر مرگ نیز در میان بود. در این زمان، وقتى ابوالقاسم دچار بیمارى گردید، مادر هراسان گشت قرآن کریم را به دست گرفت و پانصد بار بلند شد و نشست و به رسول اکرم(صلى الله علیه وآله) و امیر المؤمنین على(علیه السلام)توسّل جست و سرانجام فرزند شفا یافت.^[1] مادر غرق شادى شد و به خاطر سلامت فرزند پروردگار را سپاس گفت.

مکتب

ابوالقاسم در 6 یا 7 سالگى به مکتب خانه محلّه «سرسوزنى» شهر بروجرد رفت. معلّم آن مکتب، مرحوم سیّد جعفر شیرازى، استادى لایق بود و در مسجد به بچّه ها درس مى داد. او به شاگردان، زبان فارسى، قرآن، دستورهاى دینى و حساب مى آموخت. در آن زمان، چون تهیّه کاغذ، بسیار سخت بود، سیّد به شاگردان گفت که لوح حلبى تهیّه و روى آن خطّ کشى کنند و دیکته و سیاق (حساب و ریاضى)، قرآن و... را بر روى آن بنویسند.^[2]

ابوالقاسم 9 یا 10 ساله بود که خانواده اش بروجرد را ترک کردند و مشهد را براى سکونت دائمى برگزیدند. او در مشهد به دبستان رفت و چون در مکتب درس خوانده بود، امتحانى از وى گرفتند و از همان آغاز، او را در کلاس چهارم پذیرفتند. ابوالقاسم، درس ها را با موفقیّت تا پایان کلاس ششم گذراند و در تمام سال ها شاگرد اوّل شد. پدرش اهل معرفت و ولایت بود و در دوره سیاه رضاخان نیز عزادارى براى امام حسین(علیه السلام) و زیارت عاشورا را ترک نکرد. اوضاع آن زمان، چنان خفقان آور بود که وى براى زیارت عاشورا، دست ابوالقاسم را گرفته، به بیابان مى برد تا کسى مانع زیارت خواندن وى نشود. پدر، در شب واقعه قیام گوهرشاد (1314ش.) دچار خوابى سنگین شد و تا صبح در خواب ماند و نتوانست در آن نهضت شرکت کندامّا صبح با ناراحتى و عصبانیّت از آن خوب سنگین برخاست و دست پسرش ابوالقاسم را گرفت و به محلّ واقعه رفتند و یکى دو نفر از شهدا را در لحظات آخر دیدار کردند. مادر، در دوره ستم رضاخان و زمان کشف حجاب، هرگز از خانه بیرون نرفت تا بدین وسیله، حجابش حفظ شود.^[3]

بعد از سقوط رضا شاه و اشغال ایران از طرف متّفقین (سال 1320 ش.)، ابوالقاسم 17 ساله در مغازه اى مشغول به کار شد. وى در آن جا دخل و خرج را مى نوشت و حساب نسیه ها را تنظیم مى کرد... و روزى یک ریال حقوق مى گرفت و این درآمد، در آن زمان، براى او خیلى با ارزش بود.

تحصیل در حوزه مشهد

ابوالقاسم در حالى که درآمدى متوسط داشت، وارد حوزه علمیه مشهد شد. وى صرف و نحو را نزد شیخ على اکبر صدرزاده آموخت. شیخ، مهارتى کامل در تدریس داشت و اهل حال و معنویّت و تضرّع به درگاه الهى بود و این روحیه عالى، همه را جذب مى کرد. استاد صدرزاده مى گفت: «ما فقیریم چیزى نداریم. هر چه داریم، از خداست. از خدا باید خواست. به هیچ چیزى نباید تکیّه کرد... .» شیخ هر روز بعد از درس، دعا مى خواند، یک روز دعا خیلى طول کشید و ابوالقاسم خیلى خوشحال شدبه ناچار دیرتر از موعد به مغازه رسید و صاحب مغازه عصبانى شد و با عبارت تندى، وى را سرزنش کرد. ابوالقاسم اشکش درآمدامّا چیزى نگفت، کارها را انجام داد و در پایان به حرم امام رضا(علیه السلام)رفت و عرض کرد:

«آقا! من به درس حوزه علاقه دارم شما به من فقط نان و پیازى بدهید تا درس بخوانم دیگر چیزى نمى خواهم.»^[4]

ابوالقاسم در حوزه علمیه مشهد نزد شیخ محمّدرضا دامغانى، بخشى دیگر از صرف و نحو را فرا گرفت و از محقّق قوچانى کتاب مغنى را فرا گرفت. معالم و لمعه را نزد سیّد احمد یزدى خواند و بخشى دیگر از لمعه و قوانین را نزد ابوالقاسم قمى و اندکى از کفایه را نزد حاج شیخ مجتبى قزوینى و بیشتر رسائل، مکاسب و کفایه را از حاج شیخ هاشم قزوینى فرا گرفت. ابوالقاسم، زمانى که دوره سطح را تمام کرد، لباس مقدّس روحانیّت را پوشید.

ابوالقاسم خزعلى در سال 1327ش. با خانم طاهره کلباسى فرزند شیخ محمود کلباسى ازدواج کرد. آقاى کلباسى اهل علم، تبلیغ و مبارزه با منحرفین و انسانى معنوى و اخلاقى بود و تولیت مدرسه حاج حسن^[5] را برعهده داشت. او که اهل تکلّف و غل و غش نبود، خود،به آقاى خزعلى پیشنهاد کرد که دامادش شود.^[6]

تحصیل در حوزه علمیه قم

حجت الاسلام شیخ محمود کلباسى فرزند محمّدتقى که در سال 1365ق. درگذشت، در دوره رضاخان، بابهره گیرى از روش هاى درست، به امر به معروف و نهى از منکر مى پرداخت و به این جهت، دستگیر و خلع لباس شد. او از شاگردان آیت الله میرزا مهدى اصفهانى بود.^[7]

آقاى خزعلى بعد از ازدواج، به قم رفت و خانه اى اجاره کرد و در آن جا مشغول به تحصیل شد. او در درس خارج فقه آیت الله بروجردى شرکت کرد. خزعلى درس هاى فقهى آقاى بروجردى را که به زبان فارسى بود، به عربى مى نوشت. همچنین او در درس خارج اصول امام خمینى شرکت کرد. خزعلى از درس مکاسب آیت الله سیّد محمّد حجّت کوه کمرى و نیز از درس آیت الله محمّدتقى خوانسارى استفاده کرد. وى اشارات بوعلى سینا را نزد حاج شیخ جواد خندق آبادى تهرانى آموخت و منظومه حکیم سبزوارى و اسفار اربعه صدرالمتألهین شیرازى را نزد علاّمه طباطبایى آموخت.

تأیید فدائیان اسلام

قهرمان بزرگ، سیّد مجتبى نوّاب صفوى رضوان الله علیه وقتى توهین احمد کسروى را به ساحت مقدّس معصومین(علیهم السلام) شنید، بنا به درخواست علاّمه امینى صاحب الغدیر درس هایش را در نجف رها کرد و به ایران آمد و شور و انقلابى شگفت در بین جوانان مؤمن پدید آورد. یکى از آن جوانان، ابوالقاسم خزعلى بود که در آن زمان در حوزه علمیه قم درس مى خواند و براى تبلیغ در آن زمان در آبادان به سر مى برد. او در منبرهایش براى فدائیان اسلام تبلیغ مى کرد. خزعلى وقتى به قم بازگشت، به دیدن نوّاب صفوى رفت. نوّاب بعد از سلام، با خوشحالى گفت: «یازده نفر در آبادان به دلیل صحبت هاى شما به فدائیان اسلام پیوسته اند».^[8]فدائیان اسلام، چنان روحیه بلندى داشتند که انسان را به یاد مجاهدان صدر اسلام، مثل ابوذر غفّارى، میثم تمّار و مالک اشتر مى انداختند. وقتى فدائیان اسلام به دلیل اختلاف با آیت الله بروجردى به تهران رفتند، ارتباط مستقیم خزعلى به آنان کم شدامّا به صورت غیر مستقیم و از طریق نامه و پیام، این ارتباط ادامه یافت. در ایّام ملى شدن صنعت نفت، رئیس آموزش و پرورش آبادان، دستور تبعید هفت تن از توده اى ها (مارکسیست ها) را صادر کرده بودامّا آنان به این حکم اعتنایى نمى کردند. خزعلى در آبادان به منبر رفت و خواستار اجراى دستور رئیس آموزش و پرورش شد. در این هنگام، یکى از فدائیان اسلام که در آن جا حاضر بود، به ایشان یادداشتى داد. خزعلى متن یادداشت را بالاى منبر، آشکارا و قاطع چنین خواند: «این هفت نفرى که دستور انتقالشان داده شد، باید برونددر غیر این صورت، جسد آنها در کنار رودخانه ى بهمن شیر خواهد افتاد و قاتل نیز بر سر جنازه آنها خواهد ایستاد.» به دنبال این سخنرانى و این تهدید، شور و هیجانى در شهر پدید آمد. پس از این واقعه، مرحوم ذوالقدر که به اتّفاق نواب صفوى به شهادت رسید و آقاى دهقان، کاسبى از اهالى آبادان و عضو فدائیان اسلام،از شب تا صبح از منزل خزعلى مراقبت کردند و سرانجام آن هفت تن ناچار به قبول تبعید و ترک آبادان شدند. اگر شوق به ادامه تحصیل و جاذبه درس هاى آیت الله بروجردى نبود، ابوالقاسم خزعلى به فدائیان اسلام مى پیوست.^[9] آقاى خزعلى در بسیارى از سخنرانى هایش، از سیّد مجتبى نواب صفوى، در حدّ یکى از بزرگان اسلام تجلیل مى کرد.

تبلیغ اسلام و تبعید

در اواخر دهه سى، یعنى حدود 1337 تا 1339ش. آیت الله ابوالقاسم خزعلى براى تبلیغ به رفسنجان رفت. یکى از ثروتمندان آن شهر، سینمایى تأسیس کرده بود که در آن فیلم هاى مبتذل و فسادآورى به نمایش درمى آمد. خزعلى با قاطعیّت تمام در برابر این انحراف و فساد اخلاقى ایستاد و در سخنرانى هایش به روشنگرى و تبیین احکام اسلام پرداخت. سرمایه داران رفسنجان، نود میلیون تومان براى از بین بردن آیت الله خزعلى سرمایه گذارى کردندامّا او همچنان مردانه در برابر آنان ایستاد و سرانجام بنا به خواست آن سرمایه داران و همکارى ساواک، آیت الله خزعلى به جرم مبارزه با شاه به گناباد تبعید شد و قرار شد سه ماه در گناباد به حال تبعید، به سر بردامّا با اقدامات آیت الله بروجردى، این مدّت کاهش یافت و نیز قرار بود که وى بعد از محاکمه در دادگاه نظامى، اعدام شودولى مقاومت آیت الله بروجردى، نقشه ها را نقش بر آب کرد.^[10]تبعید آیت الله خزعلى، لطف امام خمینى به وى را بیشتر کرد.

مشارکت در قیام امام خمینى

از آغاز نهضت امام خمینى، آقاى خزعلى از هیچ گونه مساعدتى در حمایت از وى دریغ نمى کرد. بعد از قیام 15 خرداد 1342ش. امام خمینى دستگیر شدامّا در 18 فروردین 1343ش. آزاد شد. روزنامه اطلاعات با شیطنت خاصّى، در آن روز نوشت: «... روحانیت در رابطه با انقلاب سفید، با مردم همراه شد.» امام ناراحت شد و تصمیم گرفت که در روز 21 فروردین، در مدرسه فیضیّه در این باره سخنرانى کند. امام خمینى آیت الله خزعلى را به حضور طلبید و گفت: از جانب من، جواب این روزنامه را بده و گرنه خودم در منبر، همه چیز را بیان خواهم کرد. آیت الله خزعلى پاسخ داد: این که چیزى نیست اگر جان خود را نثار اهداف شما کنم، باز کارى نکرده ام. روز 21 فروردین مردم در فیضیّه با شور و احساسات فراوان جمع شدندآن قدر جمعیّت زیاد و هیجان مردم بالا بود که هر کسى توانایى سخنرانى در آن جمع را نداشت به طورى که شخصى، بالاى منبر رفت، امّا نتوانست بر احساسات مردم غلبه کند و هر چه فریادش را بلندتر کرد، نتیجه اى نگرفت و سخنانش را ناتمام گذاشت و پایین آمد. امام منتظر بود و فرصت داشت از دست مى رفت که آیت الله خزعلى بر منبر رفت و بعد از بسم الله و حمد الهى، با صدایى بلند گفت: الف بِ پِ تِ ثِ جِ چِِ حِ خِ... و تمام حروف الفبا را تا پایان به زبان آورد. مردم که تا به حال چنین چیزى را از یک سخنران نشنیده بودند، شگفت زده، سکوت کردند تا بفهمند که منظور سخنران چیست. آیت الله خزعلى پیروزمندانه ادامه داد: «مردم! ما هنوز در آغاز راهیم. ما تازه الفباى نهضت اسلامى را گفته ایم باید آماده باشیم تا نهضت را با موفقیّت به آخر برسانیم.»آیت الله خزعلى سخنرانى مبسوطى کرد و در بین سخنرانى، باران، آرام آرام شروع به باریدن کرد و به تدریج، تند و تندتر شد. سخنران انقلابى که حضور مردم را لازم مى دید، با فنون گوناگون مردم را ترغیب به نشستن کرد و گفت: «اى بارانِ رحمت ببار! تو بدن مردم را بشوى و ما روح آنها را...» و مطالبش را کمال و تمام بیان کرد و مردم همه مردانه تا پایان ایستادند.^[11] در پایان این مراسم، لبخندى شیرین بر لبان امام خمینى نقش بست.

تبعید به زابل

آیت الله خزعلى و یازده نفر از علماى قم در سال 1349ش. اعلامیه اى را امضا کرد که در آن، مرجعیّت امام خمینى مورد تأکید و تصریح قرار گرفته بود. به دنبال این واقعه وى به زابل تبعید شد. این تبعید، شش ماه به طول انجامید. آیت الله خزعلى تصمیم گرفت تا در دوره تبعید، قرآن را حفظ کندامّا هواى زابل که بسیار گرم بود و گاه به بیش از پنجاه درجه سانتى گراد مى رسید، مانع از اجراى این تصمیم شد. در سال 1352ش. بار دیگر به علّت امضاى اعلامیه اى به حمایت از امام خمینى، آیت الله خزعلى به بندر گناوه تبعید شد.^[12] این تبعید نیز شش ماه طول کشید. بندر گناوه، آب و هوایى خشن تر از زابل داشت و مگس هاى آن جا، انسان را آزار مى دادندامّا مردم گناوه، بسیار با محبّت بودند و به آیت الله خزعلى احترام مى گذاشتند و بسیارى از آنان به منزل وى مى رفتند و سؤال هاى دینى و سیاسى مى پرسیدند. پس از شش ماه، وى بار دیگر رهسپار تبعیدى دیگر شد و این بار به دامغان تبعید گردید. مدّت اقامت وى در دامغان، دو سال و نیم به طول انجامید. در این مدّت وى جلسات دینى متعدّدى در آن جا بر پا کرد و براى مردم تفسیر قرآن بیان مى کرد. افرادى متمایل به نهضت اسلامى، در شهربانى دامغان بودند که تا حدودى به آیت الله خزعلى کمک مى کردند. امام جمعه دامغان، آقاى سیّد محمود ترابى و بعضى دیگر از عالمان و فاضلان، خدمات و مساعدت هاى بسیارى در حق این استاد مبارزه حوزه کردند.

در سال 1354ش. آیت الله خزعلى از قم به تهران مى رفت و در مسجد الجواد(علیه السلام)سخنرانى مى کرد. او بعد از مدّتى دستگیر و به زندان قزل قلعه برده شد. همان شب دستگیرى، مأموران به منزل وى در قم هجوم بردند و تمام اسباب و کتابخانه اش را زیر و رو کردند و عکس امام خمینى را پیدا کردند. آیت الله خزعلى 48 روز در یک سلول (اتاق 2×2 مترى) به همراه جوانى ارمنى، زندانى شد. در این مدت، توفیق نصیب وى شد و گفتار و رفتارش در این جوان تأثیر مثبت گذاشت. وى گفت: به احترام هم سلولى بودن با شما، تا زنده ام دیگر شراب نمى خورم و بعد به تدریج به نماز و عبادت روى آورد و سرانجام مسلمان شد. این جوان، با دخترى مسلمان ازدواج کرد و ایمان و اعتقادش استوارتر شد و حتّى درخواست عموى ثروتمندش را براى رها کردن زن مسلمانش و ازدواج با دخترى ارمنى نپذیرفت. او تا چند سال پیش زنده بود و با آیت الله خزعلى از طریق نامه ارتباط داشت. او در تهران زندگى مى کرد.^[13]

تبعیدى که انجام نشد

بعد از آزادى از زندان قزل قلعه، فعالیّت هاى استاد خزعلى ادامه یافت و ساواک باز وى را تبعید کردامّا این بار دیگر چنین تبعیدى صورت نگرفت زیرا این دانشور مجاهد زندگى مخفیانه اى را در تهران برگزید و تبعید را نپذیرفت. در تاریخ 21/10/1356ش. کمیسیون حفظ امنیت اجتماعى شهرستان قم، آقایان ناصر مکارم شیرازى، حسین نورى همدانى، محمّد یزدى، ابوالقاسم خزعلى... را به عنوان محرّکان اصلى واقعه 19 دى 1356، به تبعید و اقامت اجبارى به مدّت سه سال در شهرهاى دیگر محکوم کرد.

بعد از قیام مردم تبریز، در 29/11/56، به مناسبت چهلم شهداى تبریز در قم تظاهراتى بر پا شد و جوانان اقدام به پخش اعلامیه کردند. حسین خزعلى فرزند آیت الله خزعلى در این زمان و در حال پخش اعلامیه بر اثر تیراندازى مأموران ستم شاهى به فیض شهادت رسید.^[14]خانواده خزعلى داغدار و غمگین شدندامّا صبر کردند و پدر شهید عالمانه و مؤمنانه گفت:

«به خدا! اگر حسین لباس دامادى پوشیده بود و به حجله زفاف مى رفت، این قدر آرام نبودم که الآن هستم چون آن چه پیش آمده، در راه خداست.»

در مسجد لُرزاده تهران، مراسم فاتحه خوانى براى شهید حسین خزعلى برگزار شد و مردم بسیارى شرکت کردندامّا آیت الله خزعلى نیامد و بعد از پایان مراسم، مردم هیجان زده به سینماها حمله کردند و... .^[15]

استاد خزعلى بعد از بیست روز از شهادت حسین، شبى در قم و در منزل خود، هنگام سحر و نزدیک اذان، در زمانى که بسیار خسته بود، شَبَح حسین شهید را در برابر چشمانش دید و تا به خود آمد، شبح رفته بوداو تغییر حالى پیدا کرد و اشکى چشمانش را نمناک کرد و این شعر را سرود:

با یک سلامت بر زدى آتش به جانم *** نازک پسر! اى نازنین سرو روانم!

بعد از دو عشره، از پدر یادى نمودى *** نا آمده، رفتى و نیرویم ربودى

گفتى که تاسوعا به دنیا آمدم من *** یعنى که از بهر شهادت زاده ام من

نامم حسین و واجب آمد پاس این نام *** باید که گردم با شهیدان جمله همگام

مسئولیت هاى بعد از پیروزى

بعد از آن که انقلاب اسلامى در 22/11/1357ش. به رهبرى امام خمینى به پیروزى رسید، آیت الله خزعلى مسئولیت هاى متعدّدى را پذیرفت. وى سال هاى متمادى از طرف امام خمینى و سپس از طرف مقام معظم رهبرى، به عنوان یکى از فقهاى شوراى نگهبان منصوب و مشغول فعالیّت بود. همچنین وى به عنوان یکى از اعضاى خبرگان قانون اساسى برگزیده شد. آیت الله خزعلى در سه دوره متوالى (به مدت 24 سال) از سوى مردم قهرمان خراسان، به عنوان نماینده مجلس خبرگان رهبرى برگزیده شد. در مجلس خبرگان رهبرى، کمیسیون هایى وجود دارد که یکى از مهمترین آنها کمیسیون تحقیق است و آیت الله خزعلى در این کمیسیون فعالیّت مى کند. وظیفه این کمیسیون، بررسى صفات و ویژگى هاى رهبرى و ارائه تذکّر به وى در موارد لازم و در واقع، نوعى نظارت بر عملکرد رهبرى است.^[16]

حافظ قرآن و نهج البلاغه

یکى از ویژگى هاى برجسته آیت الله خزعلى، حفظ قرآن و نهج البلاغه است. وى بعد از پیروزى انقلاب اسلامى، اقدام به حفظ قرآن و نهج البلاغه کرد و در مسابقه سراسرى (در ایران) مقام اوّل در حفظ کلّ قرآن کریم را به دست آورد. در مسابقه بین المللى نیز وى، به مقام دوم در حفظ قرآن کریم نایل شد. وى علاوه بر حفظ کلّ قرآن، حافظ تمامى نهج البلاغه نیز مى باشد.^[17]

پشتیبان ولایت فقیه

آیت الله خزعلى همواره یاور و پشتیبان ولایت فقیه بوده است. وى در اسفند 1360 ش. گفت:

«... ولایت و نفوذ حُکم فقیه، از آنِ خود نیست از آنِ ملّت هم نیست، به خلاف حکومت دموکراسى که حکومت مردم بر مردم است بلکه حکومتِ مکتب و حکومت خدا بر مردم است... و تضعیفش، از گناهان بسیار بزرگ استچون حقّ خداست... براى حفظ رژیم جمهورى اسلامى، باید تا پاى جان و تا از بین رفتن خود و خاندان و از دست رفتن مال و عیال بایستیم. آموزگارمان، حسین(علیه السلام) گفت: حال که اسلام دارد از بین مى رود، من و فرزند شیرخوارم مى رویمخواهر و دختر و همسرم به اسارت مى روندامّا مسلمین ذلیل نشوندهیهات منّا الذلّه... این وظیفه را که انجام مى دهیم، براى امامِ جماران نیستحتّى براى امام زمان (عج) و پیغمبر(صلى الله علیه وآله) نیستهر چه هست، براى خداست. او ناظر و حاضر است. او ذى حقّ است...^[18] حقّ از آن خداست و ما همه مخلوقیم. خالق تنها اوست. ذى حقّ تنها اوستالبته اگر حقّى براى والى، فقیه، پیغمبر و امام معصوم مقرّر کرده است، حقّ یک جانبه نیستبلکه حقّ متقابل است... .»^[19]

آیت الله خزعلى، اکنون دبیر کلّ بنیاد بین المللى غدیر است.

فرزندان شایسته

آیت الله خزعلى نُه فرزند دارد که عبارتند از:

1. شهید حسین خزعلى که در 19 سالگى به دست مأموران رژیم ستمگر پهلوى، در تاریخ 19/2/1357ش. به شهادت رسید.

2. محسن. 3. مهدى 4. علیرضا. 5. محمّدحسین. 6. راضیه. 7. مرضیّه. 8. مریم (کُبرى). 9. انسیّه.^[20]

مهدى خزعلى، پزشکى متعهّد و بسیجى است. کبرى خزعلى داراى دکتراى علوم قرآن و حدیث از دانشگاه آزاد اسلامى و عضو رسمى هیئت علمى دانشگاه علوم پزشکى تهران است. خانم مرضیّه خزعلى، کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث و عضو هیئت علمى دانشکده ادبیات و علوم انسانى دانشگاه اسلامى واحد شمال تهران است.

آثار علمى

تنها اثر مستقلى که از آیت الله خزعلى منتشر شده، تفسیر سوره فاتحه الکتاب است.

ابن ابى الحدید، عینیّه اى درباره امیرالمؤمنین علیّ(علیه السلام) دارد که بیش از هشتاد بیت است آیت الله خزعلى بر این اشعار، شرحى نوشته اند که متأسفانه فعلاً مفقود است.^[21]

از دیگر آثار آیت الله خزعلى، سخنرانى وى درباره ولایت فقیه، است که در کتاب «مجموعه سخنرانى هایى پیرامون ولایت فقیه» منتشر شده است. همچنین وى مقدّمه اى بر کتاب «خورشید غدیر» اثر (آقاى قنبرى همدانى) نوشته است. کتابى نیز به نام «تربیت از دیدگاه قرآن» به وسیله انتشارات دانشگاه علوم اسلامى رضوى منتشر شده است که مجموعه سخنرانى هاى آیت الله خزعلى درباره تربیت است.

شاگردان

آیت الله خزعلى، شاگردان ارزشمندى را پرورش داد که یکى از آنها، شهید حجت الاسلام و المسلمین سید نورالله طباطبایى نژاد نماینده مردم اردستان و زواره در مجلس شوراى اسلامى است که در واقعه 7 تیر 1360 ش. به همراه شهید آیت الله بهشتى به شهادت رسید.^[22]

یاور امام

در تاریخ 25/9/1385ش. حضرت امام خمینى، آیت الله ابوالقاسم خزعلى را به عنوان نماینده خود براى بررسى مشکلات استان خوزستان و حلّ و فصل آنها و ایجاد وحدت در بین مردم تعیین کرد.^[23]

در تاریخ 12/11/1359ش. حضرت امام خمینى، آیت الله خزعلى را به عنوان عضو فقهاى شوراى نگهبان منصوب کرد.^[24]

در 22/3/1365ش. حضرت امام خمینى رضوان الله تعالى علیه مجدّداً آیت الله خزعلى را به عضویت در نهاد فقهاى شوراى نگهبان منصوب کرد.^[25]

همچنین حضرت امام خمینى در تاریخ 4/2/1368ش. با توجّه به نواقص قانون اساسى جمهورى اسلامى ایران، هیئتى را براى اصلاح و بازنگرى آن معیّن کرد. یکى از افرادى که از سوى امام، براى این امر تعیین شد، آیت الله خزعلى بود.^[26]

[1]. خاطرات آیت الله ابوالقاسم خزعلى، حمید کرمىپور، مرکز اسناد انقلاب اسلامى، چاپ اوّل، 1382ش. ص23ـ26.

[2]. خبرگان ملّت، دبیرخانه مجلس خبرگان رهبرى، ج2، ص 218.

[3]. خاطرات آیت الله خزعلى، ص 28ـ30.

[4]. همان، ص 31 ـ 32.

[5]. این مدرسه در طرح توسعه حرم مطهّر، در سالهاى اخیر، جزء یکى از صحنهاى حرم مطهّر شده است.

[6]. خاطرات آیت الله خزعلى، ص 37.

[7]. ر. ک: مشاهیر مدفون در حرم رضوى، ابراهیم زنگنه قاسم آبادى، انتشارات آستان قدس رضوى، ج 1، ص255ـ256.

[8]. خاطرات آیتالله خزعلى، ص 87ـ88.

[9]. همان، ص 90.

[10]. خاطرات آیتالله خزعلى، ص 90.

[11]. خاطرات آیت الله خزعلى، ص 115ـ116.

[12]. همان، ص 124ـ126.

[13]. خاطرات آیت الله خزعلى، ص 129ـ130.

[14]. همان، ص 138.

[15]. خاطرات حجتالاسلام و المسلمین عمید زنجانى، محمّدعلى حاجى بیگى کندرى، مرکز اسناد انقلاب اسلامى، چاپ اوّل، 1379، ص 171ـ173.

[16]. خبرگان ملّت، ج2، ص 231.

[17]. همان، ج2، ص 229.

[18]. مجموعه سخنرانى هایى پیرامون ولایت فقیه، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1363ش. ص 149.

[19]. همان، ص 155.

[20]. خاطرات آیت الله خزعلى، ص 39.

[21]. خبرگان ملّت، ج 2، ص 233.

[22]. دربارهى زندگى این شهید به ستارگان حرم مراجعه کنید.

[23]. صحیفه امام، ج 11، ص 246، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، چاپ اوّل، 1378ش.

[24]. همان، ج 14، ص 42.

[25]. همان، ج 20، ص 59.

[26]. همان، ج 21، ص 363ـ364.

منبع:فرهیختگان تمدن شیعه