ویژگی های کار مطلوب

پرسش: از منظر آموزه‌های وحیانی، کار مطلوب و ارزشمند از چه ویژگی‌هایی باید برخوردار باشد؟ لطفا به نحو اجمال توضیح دهید.

پاسخ: جایگاه، اهمیت و ارزش کار در منطق اسلام روشن است اما اینکه شاخص‌های کار مطلوب و ارزشمند چیست ؟ از منظر آموزه‌های وحیانی نکات کلیدی و ارزشمندی در خصوص زمان و نحوه انجام کار مورد توجه قرار گرفته که به نحو اجمال به آنها می‌پردازیم:

1- کار روزانه

از نظر قرآن، روز برای «کار و تلاش» و شب برای «استراحت و آرامش» قرار داده شده است (نبا- 47) همچنین در رهنمودهای امام باقر(ع) می‌فرمایند: برای رفع نیازهای (اقتصادی و اجتماعی) خود در روز اقدام کنید، چرا که خداوند حیا را در چشم‌ها قرار داده و برای ازدواج، درشب اقدام به ازدواج نمایید، چرا که خداوند آرامش را در شب قرار داده است. (وسایل الشیعه، ج17، ص80) ویژگی تکوینی روز در زمینه بیشتر آن برای تلاش و تکاپو و انجام فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی است و ویژگی تکوینی شب، آمادگی بیشتر آن برای استراحت، آرامش و انجام عبادت است. البته این مطلب بیانگر اصل اولیه است و در صورت ضرورت و اضطرار، کارشبانه توجیه پذیر است.

2- کار از صبح زود

از منظر روایات خوابیدن در فاصله طلوع فجر تا طلوع خورشید مورد سرزنش قرارگرفته و استفاده از این وقت برای هرگونه عبادتی از جمله عبادت تامین معاش مورد تاکید واقع شده است.

امام صادق(ع) در روایتی پس از ابلاغ سلام خود به همه شیعیان و دوستداران اهل بیت(ع) و توصیه آنان به رعایت تقوای الهی، سفارش فرمودند: «به خدا سوگند من به شما توصیه نمی کنم، جز آنچه که خود را نیز بدان توصیه می‌کنم. بر شما باد که جدیت و کوشش کنید و پس از نمازصبح برای طلب رزق خود حرکت کرده و رزق حلال به دست آورید. خداوند به شما روزی خواهدداد و شما را بر آن کمک خواهدکرد. (همان، ص22)

براساس آموزه‌های وحیانی، نه تنها اصل کارکردن و حرفه‌مندی موجب عزت و سربلندی مومنان است، بلکه کار از اولین ساعات بامداد، حافظ عزت و سربلندی آنان به حساب می‌آید.

امام صادق(ع) هنگامی که مشاهده کردند یکی از اصحاب با تاخیر به سمت محل کار خود حرکت می‌کند به او توصیه فرمودند:

«صبح زود به سوی عزتت بشتاب» (وسایل الشیعه، ج12، ص3)

در روایت دیگری امام باقر(ع) توصیه فرمودند:

«اگر کاری دارید برای انجام آن صبح زود اقدام کنید، چرا که رزق‌ها قبل از طلوع خورشید تقسیم می‌شود و خداوند برای امت مسلمان، برکت را در صبح زود قرار داده است. در این وقت صدقه بدهید که بلااز صدقه عبور نمی‌کند، (امالی شیخ مفید، ص54)

3- تخصص گرایی

تخصص گرایی، مهارت ورزی در رشته ای خاص و پرهیز از تغییر مکرر شغل از عوامل مهم جلب روزی است. حضرت یوسف(ع) هنگامی که از پادشاه مصر می‌خواهد او را به منصب وزارت دارایی منصوب کند، دو ویژگی «حفیظ علیم» یا «تعهد و تخصص» را دلایل شایستگی خود برای احراز این پست معرفی می‌کند. (یوسف-55). همچنین امام صادق(ع) نیز به صراحت رضایتمندی خود را از «حرفه مندی و تخصص» افراد در کسب روزی خود اعلام می‌دارند.

«انی لاحب ان اری الرجل متحرفا فی طلب الرزق»

من دوست دارم در طلب رزق، حرفه مند و ماهر باشید. (وسایل الشیعه، ج17، ص78)