كلمات كليدي : اظهار نامه، دادخواهی، دادخواست، خواهان، خوانده
نویسنده : خسرو بهمن یار
اظهار نامه یکی از طرق دادخواهی در کنار دادخواست، ارجاع به داوری و درخواست سازش است.
اظهارنامه وسیله‌ای است برای اظهار رسمی مطالب به طرف دیگر، اظهار نامه از طرق رسمی مطالبه حق است و می‌توان به وسیلۀ آن آمادگی تسلیم هر چیزی، اعم از مال، وجه، سند و.... را به مخاطب اعلام و آن را هنگام تسلیم اظهارنامه، تحت نظر و حفاظت مرجع مربوطه قرار داد. مثلا چنان‌چه موضوع مورد دعوا، مطالبه مبلغ 20 میلیون ریال وجه سفته باشد، به موجب اظهارنامه ارسالی، به وی متذکر می‌شود که شما به موجب یک فقره سفته به شماره فلان و به سر رسید فلان، مبلغ 20 میلیون ریال به این جانب بدهکار هستید. با توجه به حلول موعد سررسید مندرج در سفته استنادیه، مقتضی است ظرف مدت 10 روز از تاریخ ابلاغ این اظهارنامه قانونی، نسبت به تأدیه بدهی خود اقدام نمائید، تا نیازی به اقامه دعوا در محاکم دادگستری نباشد. سپس در پایان اظهارنامه‌ها، معمولاً ارسال کننده اظهارنامه برای تهدید مخاطب، متذکر می‌شود که در صورتی که از این فرصت قانونی که به نشانه حسن نیت به شما داده شده است، به نحو شایسته و برای ادای دین خود استفاده نکنید ناگزیر از مراجعه به محاکم قضایی بوده، مسؤلیت کلیه عواقب آن به عهده شما خواهد بود. دریافت کننده اظهارنامه هم در ستون مقابل، نظر خود را می‌نویسد، مبنی بر این‌که مثلا اظهارات شما را تکذیب می‌کنم یا وجه سفته را قبلاً پرداخته‌ام و به شما بدهی ندارم یا سفته در مقابل تعهد شما به انجام فلان کار داده شده در حالی که شما آن کار را انجام نداده‌اید.
مندرجات برگ چاپی اظهارنامه
مشخصات و اقامتگاه اظهار کننده.
1ـ موضوع اظهارنامه.
2ـ مشخصات و اقامتگاه مخاطب.
3ـ خلاصه اظهارات که توسط اظهار کننده پر می‌شود.
4ـ خلاصه جواب که دریافت کننده اظهارنامه در آن پاسخ می‌دهد.
مراجع صالح برای ابلاغ اظهارنامه
1ـ دفتر دادگاه‌ها.
2ـ اداره ثبت اسناد و املاک.
ویژگی‌های اظهارنامه:
1ـ قبل از اقامه دعوا صورت می‌گیرد.
2ـ به منزله اقامه دعوا نیست.
3ـ مستلزم پرداخت هزینه نمی‌باشد.
4ـ به لحاظ دخالت مراجع رسمی، اعتبار دارد.
فوائد اظهارنامه
1ـممکن است پس از ارسال اظهارنامه توسط خواهان، خوانده حاضر به صلح یا سازش شود در این صورت خواهان متحمل هزینه دادرسی نمی‌شود.
2 ـ اظهارنامه نوعی ضرب‌الاجل رسمی و اختیاری است.
3 ـ گاهی اظهارنامه برای اخذ و تحصیل دلیل است.
4 ـ خواهان می‌تواند خسارت تأخیر تأدیه را از تاریخ ارسال اظهارنامه طلب نماید.
5 ـ اظهارنامه هم برای ایجاد حق، کاربرد دارد و هم برای ازاله حق.
شرایط قانونی پذیرش اظهارنامه در مرجع مربوطه
1ـ احراز هویت اظهار کننده (ذکر مشخصات نماینده در صورتی که اظهار کننده اصیل نباشد).
2ـ ابطال تمبر هزینه قانونی.
3ـ خارج از نزاکت نبودن مطالب و مندرجات اظهارنامه.
4ـ تسلیم اظهارنامه و پیوست‌های آن به تعداد مقرر قانونی (معمولاً سه نسخه است و اگر تعداد مخاطبان زیاد باشد، تعداد نسخه‌ها زیادتر خواهد بود).
5ـ تسلیم وجه یا مال یا سند، در صورتی که اظهارنامه مشعر به آن باشد.
6ـ موعد مطالبه حق رسیده باشد.
موارد اجتناب ناپذیر بودن ارسال اظهارنامه
1ـ اثبات تأخیر در پرداخت اجاره بها برای اقامه دعوای تخلیه.
2ـ درخواست محکوم‌له، مبنی بر انحلال شرکت تضامنی به منظور وصول محکوم‌به از محل سهم الشرکه محکوم‌علیه در شرکت و...؛
تذکرات:
1ـ مطالب مندرج در اظهارنامه، چه به عنوان اظهار و چه به عنوان پاسخ باشد، چنان‌چه متضمن امری به ضرر اظهار کننده و به نفع مخاطب باشد، با رعایت سایر شرایط، اقرار و در صورتی که متضمن امری به نفع اظهار کننده، و به ضرر مخاطب باشد، صرف ادعاست.
2ـ اظهارنامه موجب اشتغال دادگاه نمی‌شود چون که فقط توسط دفتر دادگاه ابلاغ می‌شود اما به دادگاه جهت رسیدگی تقدیم نمی‌شود مگر بعد از آن دادخواستی ارائه شود و دلیل آن هم، اظهارنامه ابلاغ شده باشد.
3ـ ابلاغ اظهار نامه بین خواهان و خوانده، رابطۀ حقوقی دادرسی ایجاد نشده و خوانده مکلف به پاسخ نیست و صرف سکوت در برابر اظهارنامه، علی القاعده برای خواهان حقی ایجاد نمی‌کند.