دانشنامه پژوهه بزرگترین بانک مقالات علوم انسانی و اسلامی

حکمت 262 نهج البلاغه : ضرورت حفظ اموال كعبه

موضوع حکمت 262 نهج البلاغه درباره "ضرورت حفظ اموال كعبه" است.
No image
حکمت 262 نهج البلاغه : ضرورت حفظ اموال كعبه

متن اصلی حکمت 262 نهج البلاغه

موضوع حکمت 262 نهج البلاغه

ترجمه مرحوم فیض

ترجمه مرحوم شهیدی

شرح ابن میثم

ترجمه شرح ابن میثم

شرح مرحوم مغنیه

شرح شیخ عباس قمی

شرح منهاج البراعة خویی

شرح لاهیجی

شرح ابن ابی الحدید

شرح نهج البلاغه منظوم

متن اصلی حکمت 262 نهج البلاغه

262 وَ رُوِيَ أَنَّهُ ذُكِرَ عِنْدَ عُمَرَ بْنِ الْخَطَّابِ فِي أَيَّامِهِ حَلْيُ الْكَعْبَةِ وَ كَثْرَتُهُ فَقَالَ قَوْمٌ لَوْ أَخَذْتَهُ فَجَهَّزْتَ بِهِ جُيُوشَ الْمُسْلِمِينَ كَانَ أَعْظَمَ لِلْأَجْرِ وَ مَا تَصْنَعُ الْكَعْبَةُ بِالْحَلْيِ فَهَمَّ عُمَرُ بِذَلِكَ وَ سَأَلَ عَنْهُ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ عليه السلام فَقَالَ إِنَّ الْقُرْآنَ أُنْزِلَ«» عَلَى النَّبِيِّ صلى الله عليه واله وَ الْأَمْوَالُ أَرْبَعَةٌ أَمْوَالُ الْمُسْلِمِينَ فَقَسَّمَهَا بَيْنَ الْوَرَثَةِ فِي الْفَرَائِضِ وَ الْفَيْ ءُ فَقَسَّمَهُ عَلَى مُسْتَحِقِّيهِ وَ الْخُمْسُ فَوَضَعَهُ اللَّهُ حَيْثُ وَضَعَهُ وَ الصَّدَقَاتُ فَجَعَلَهَا اللَّهُ حَيْثُ جَعَلَهَا وَ كَانَ حَلْيُ الْكَعْبَةِ فِيهَا يَوْمَئِذٍ فَتَرَكَهُ اللَّهُ عَلَى حَالِهِ وَ لَمْ يَتْرُكْهُ نِسْيَاناً وَ لَمْ يَخْفَ عَلَيْهِ مَكَاناً فَأَقِرَّهُ حَيْثُ أَقَرَّهُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ فَقَالَ لَهُ عُمَرُ لَوْلَاكَ لَافْتَضَحْنَا وَ تَرَكَ الْحَلْيَ بِحَالِهِ

موضوع حکمت 262 نهج البلاغه

ضرورت حفظ اموال كعبه

(تاريخى، فقهى، اقتصادى)

ترجمه مرحوم فیض

262- نقل شده كه در زمان خلافت عمر ابن خطّاب نزد او سخن در باره زيور كعبه (خانه خدا در مكّه معظّمه) و بسيارى آن به ميان آمد گروهى گفتند: اگر آنرا برداشته صرف سپاه مسلمانان كنى ثواب و پاداشش بيشتر است و كعبه زيور مى خواهد چه كند عمر تصميم گرفت بر دارد، و در باره آن از امير المؤمنين عليه السّلام پرسيد، آن حضرت (در باره تصرّف نكردن در زيور كعبه) فرمود: 1- قرآن بر پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله فرود آمد و دارائيها چهار جور بود: (اوّل) اموال مسلمانان (پس از مرگشان) كه آنها را از روى حساب بين ارث برندگان تقسيم و پخش نمود، و (دوم) غنيمت (آنچه از دشمن بر اثر فيروزى بدست مى آيد) كه آنرا به كسانى كه مستحقّ آن بودند تقسيم كرد، و (سوم) خمس (پنج يك از سود داد و ستد) كه خدا قرار داد آنرا جائيكه تعيين نمود (كه بچه كسانى بايد داد) و (چهارم) صدقات (زكوات و بخششها) كه خدا قرار داد آنرا بجاى خود (كه چه كسانى بايد از آن بهره ببرند) و زيور كعبه آنروز در آن بود و خدا آنرا بحال خود گذاشت (دستورى براى تصرّف در آن نداد) و از روى فراموشى آنرا رها نكرد و مكان و جاى آن بر او پنهان و پوشيده نبود، پس (چون در باره همه اموال دستور داد و راجع به زيور كعبه چيزى نفرموده بنا بر اين تو) برجا گذار آنرا همانطور كه خدا و رسول قرار داده. عمر گفت: اگر تو نبودى ما رسوا مى شديم (چون بحكم خدا آشنا نيستيم) و زيور را بجاى خود گذاشت (در آن تصرّف ننمود).

( . ترجمه وشرح نهج البلاغه(فیض الاسلام)، ج 6 ، صفحه ی 1218)

ترجمه مرحوم شهیدی

270 [و گفته اند كه در روزگار خلافت عمر بن خطاب از زيور كعبه و فراوانى آن نزد وى سخن رفت، گروهى گفتند اگر آن را به فروش رسانى و به بهايش سپاه مسلمانان را آماده گردانى ثوابش بيشتر است.كعبه را چه نياز به زيور است عمر قصد چنين كار كرد و از امير المؤمنين پرسيد، فرمود:] [قرآن بر پيامبر (ص) نازل گرديد و مالها چهار قسم بود: مالهاى مسلمانان كه آن را به سهم هر يك ميان ميراث بران قسمت نمود. و غنيمت جنگى كه آن را بر مستحقانش توزيع فرمود. و خمس كه آن را در جايى كه بايد نهاد. و صدقات كه خدا آن را در مصرفهاى معين قرار داد. در آن روز كعبه زيور داشت و خدا آن را بدان حال كه بود گذاشت. آن را از روى فراموشى رها ننمود و جايش بر خدا پوشيده نبود. تو نيز آن را در جايى بنه كه خدا و پيامبر او مقرر فرمود. [عمر گفت اگر تو نبودى رسوا مى شديم و زيور را به حال خود گذارد.]

( . ترجمه نهج البلاغه شهیدی، ص 411)

شرح ابن میثم

254- و روى أنه ذكر عند عمر بن الخطاب فى أيامه حلى الكعبة و كثرته، فقال قوم: لو أخذته فجهزت به جيوش المسلمين كان أعظم للأجر و ما تصنع الكعبة بالحلى فهم عمر بذلك، و سأل أمير المؤمنين عليه السّلام فقال عليه السّلام: إِنَّ هَذَا الْقُرْآنَ أُنْزِلَ عَلَى النَّبِيِّ ص وَ الْأَمْوَالُ أَرْبَعَةٌ أَمْوَالُ الْمُسْلِمِينَ- فَقَسَّمَهَا بَيْنَ الْوَرَثَةِ فِي الْفَرَائِضِ- وَ الْفَيْ ءُ فَقَسَّمَهُ عَلَى مُسْتَحِقِّيهِ- وَاَلْخُمُسُ اَلْخُمْسُ فَوَضَعَهُ اللَّهُ حَيْثُ وَضَعَهُ- وَ الصَّدَقَاتُ فَجَعَلَهَا اللَّهُ حَيْثُ جَعَلَهَا- وَ كَانَ حَلْيُ الْكَعْبَةِ فِيهَا يَوْمَئِذٍ- فَتَرَكَهُ اللَّهُ عَلَى حَالِهِ- وَ لَمْ يَتْرُكْهُ نِسْيَاناً وَ لَمْ يَخْفَ عَلَيْهِ عَنْهُ مَكَاناً- فَأَقِرَّهُ حَيْثُ أَقَرَّهُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ فقال له عمر: لولاك لافتضحنا، و ترك الحلى بحاله.

المعنى

القصّة مشهورة و خلاصة حجّته عليه السّلام ضمير أشار إلى صغراه و تقديرها: أنّ حلى الكعبة قد أقرّه اللّه على حاله و رسوله من غير نسيان له و لا جهل بمكانه مع تعرّضه لجميع الأموال. و تقدير الكبرى: و كلّما أقرّه اللّه و رسوله على حاله وجب الاقتداء بهما في إقراره. و لذلك أمره بصورة النتيجة و هو قوله: فأقرّه اللّه و رسوله. و نسيانا نصب على الحال، و مكانا على التميز.

( . شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج 5، ص 381)

ترجمه شرح ابن میثم

254- آورده اند كه در دوران خلافت عمر بن خطّاب، در نزد او، سخن از زيور و زينت كعبه و زيادى آن به ميان آمد.

حاضران گفتند، اگر آنها را بردارى و صرف تجهيز سپاه اسلام كنى، پاداش بيشترى دارد، و كعبه زينت نمى خواهد.

عمر تصميم به برداشتن زيورها گرفت، و در آن باره با امير المؤمنين (ع) مشورت كرد، امام (ع) فرمود: لَوْ أَخَذْتَهُ فَجَهَّزْتَ بِهِ جُيُوشَ الْمُسْلِمِينَ- كَانَ أَعْظَمَ لِلْأَجْرِ وَ مَا تَصْنَعُ الْكَعْبَةُ بِالْحَلْيِ- فَهَمَّ عُمَرُ بِذَلِكَ وَ سَأَلَ عَنْهُ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ ع- فَقَالَ ع إِنَّ الْقُرْآنَ أُنْزِلَ عَلَى النَّبِيِّ ص وَ الْأَمْوَالُ أَرْبَعَةٌ أَمْوَالُ الْمُسْلِمِينَ- فَقَسَّمَهَا بَيْنَ الْوَرَثَةِ فِي الْفَرَائِضِ- وَ الْفَيْ ءُ فَقَسَّمَهُ عَلَى مُسْتَحِقِّيهِ- وَ الْخُمْسُ فَوَضَعَهُ اللَّهُ حَيْثُ وَضَعَهُ- وَ الصَّدَقَاتُ فَجَعَلَهَا اللَّهُ حَيْثُ جَعَلَهَا- وَ كَانَ حَلْيُ الْكَعْبَةِ فِيهَا يَوْمَئِذٍ- فَتَرَكَهُ اللَّهُ عَلَى حَالِهِ- وَ لَمْ يَتْرُكْهُ نِسْيَاناً وَ لَمْ يَخْفَ عَلَيْهِ مَكَاناً- فَأَقِرَّهُ حَيْثُ أَقَرَّهُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ- فَقَالَ لَهُ عُمَرُ لَوْلَاكَ لَافْتَضَحْنَا- وَ تَرَكَ الْحَلْيَ بِحَالِهِ

ترجمه

«هنگامى كه قرآن بر پيامبر (ص) نازل شد، اموال چهار نوع بودند: 1- مال مسلمانان كه پيامبر (ص) آنها را بين وارثان، از روى حساب ارث، تقسيم كرد.

2- غنيمت، كه بين مستحقّانش تقسيم كرد. 3- خمس، كه خداوند آنجا كه بايد قرار دهد، قرار داد. 4- صدقات كه خداوند آنها را در جاى خود قرار داد، و زينت كعبه آن روز، در كعبه بود كه خداوند آن را به حال خود گذاشت و اين نه از روى فراموشى بود و نه از آن روى كه جاى آن از خداوند پوشيده بود پس تو نيز آن را به همان گونه قرار بده كه خدا و رسولش (ص) قرار داده بودند». پس عمر گفت: اگر تو نبودى رسوا مى شديم، و آن زيورها را به حال خود گذاشت.

شرح

اين داستان مشهور است، و خلاصه برهان امام (ع) قياس مضمرى است كه بر مقدّمه صغراى آن اشاره فرموده است و تقدير آن چنين است: زيور كعبه را خداوند و رسولش در جاى خود نهادند- بدون فراموشى و غفلت از مكان آن- با اين كه به همه اموال پرداخته بودند، و كبراى مقدّر آن نيز چنين است: و هر چه را كه خدا و رسولش به جاى خود قرار داده باشند، در اين عمل پيروى از آنها واجب است. و از اين رو به عنوان نتيجه قياس، امر كرد، همان طورى كه خدا و رسولش قرار دادند، تو نيز همان طور قرار ده كلمه نسيانا منصوب است چون حال است، و مكانا منصوب است چون تميز است.

( . ترجمه شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج 5، ص 646 و 647)

شرح مرحوم مغنیه

270- و روي أنّه ذكر عند عمر بن الخطّاب في أيّامه حلي الكعبة و كثرته، فقال قوم لو أخذته فجهّزت به جيوش المسلمين كان أعظم للأجر، و ما تصنع الكعبة بالحلي فهمّ عمر بذلك، و سأل أمير المؤمنين عليه السّلام. فقال عليه السّلام: إنّ القرآن أنزل على النّبيّ صلّى اللّه عليه و آله و الأموال أربعة: أموال المسلمين فقسّمها بين الورثة في الفرائض، و الفي ء فقسّمه على مستحقّيه، و الخمس فوضعه اللّه حيث وضعه، و الصّدقات فجعلها اللّه حيث جعلها. و كان حلي الكعبة فيها يومئذ، فتركه اللّه على حاله و لم يتركه نسيانا، و لم يخف عليه مكانا فأقرّه حيث أقرّه اللّه و رسوله. فقال له عمر: لولاك لافتضحنا، و ترك الحلي بحاله.

المعنى

الحلي: ما يتزين به، و يتلخص دليل الإمام بأن مصدر الحلال و الحرام هو كتاب اللّه و سنّة نبيه، و السنة ما ثبت عن رسول اللّه (ص) من قوله أو فعله أو تقريره أي إقراره لما رأى من أفعال الناس و عاداتهم و معاملاتهم، و رضاه به، و لو بالسكوت و عدم النهي، و حلي الكعبة كان في عهد رسول اللّه و بمرأى منه، و لم ينه عنه أو يتصرف به، فوجب إبقاء ما كان على ما كان.

و تسأل: هل تلحق المساجد و العتبات المقدسة بحلي الكعبة المشرفة في الحكم، فيحرم التصرف بكل ما هو زينة للمسجد و حرم المعصوم.

الجواب: إن كان في الزينة خير و مصلحة دينية فحكمها حكم حلي الكعبة، لأنها في سبيل اللّه، و إن كان وجودها و عدمها سواء، كإيقاد الشموع في وضح النهار أو مع ضوء الكهرباء، كما يفعل العوام و لا رادع- فالأولى صرف ثمنها فيما يرضي اللّه و الأنبياء و أوليائه الصالحين.

( . فی ضلال نهج البلاغه، ج 4، ص 380 و 381)

شرح شیخ عباس قمی

شرح منهاج البراعة خویی

(259) و روى أنّه ذكر عند عمر بن الخطّاب في أيّامه حلى الكعبة و كثرته، فقال قوم: لو أخذته فجهّزت به جيوش المسلمين كان أعظم للأجر، و ما تصنع الكعبة بالحلى فهمّ عمر بذلك، و سأل عنه أمير المؤمنين عليه السّلام فقال: إنّ [هذا] القرآن أنزل على النّبيّ [محمّد] صلّى اللَّه عليه و آله و الأموال أربعة: أموال المسلمين فقسّمها بين الورثة في الفرائض، و الفى ء فقسّمه على مستحقّيه، و الخمس فوضعه اللَّه حيث وضعه، و الصّدقات فجعلها اللَّه حيث جعلها، و كان حلى الكعبة فيها يومئذ، فتركه اللَّه على حاله، و لم يتركه نسيانا، و لم يخف عليه مكانا، فأقرّه حيث أقرّه اللَّه و رسوله، فقال له عمر: لولاك لافتضحنا، و ترك الحلى بحاله.

اللغة

(الحلى) جمع حلى و حلى، و الحلية ج: حلى و حلى على غير قياس: ما يزيّن به من مصوغ المعدنيّات، الحجارة الكريمة- المنجد- .

المعنى

قال الشارح المعتزلي: استدلال صحيح، و يمكن أن يورد على وجهين: أحدهما أن يقال: أصل الأشياء الحظر و التحريم كما هو مذهب كثير من أصحابنا البغداديين، فلا يجوز التصرف في شي ء من الأموال و المنافع إلّا باذن شرعىّ، و لم يوجد إذن شرعىّ في حلى الكعبة، فبقينا فيه على حكم الأصل. أقول: تقرير الدليل على هذا الوجه العليل مبني على أن يجعل مال الكعبة ممّا لا نصّ فيه، و على أنّ الأصل فيه أصالة التحريم أو أصالة الاحتياط، و على أنّ الصحابة كلّهم جهلاء بهذا الحكم، فيرجعون إلى الأصل كالفقهاء في هذه الأزمنة، و على أنّ القرآن و السنّة لم يكملا تشريع كلّ الأحكام و ما يحتاج اليه الأنام. و كلّ هذه المبانى كما ترى، نعم ذهب كثير من الفقهاء إلى تحريم التصرف في الأموال بغير إذن شرعي و صدر هذا الأصل من أئمّتنا عليهم السّلام «لا يحلّ مال إلّا من حيث ما أحلّه اللَّه». و الظاهر أنّ مرجع استدلاله تجاه عمر بعد تصميمه على التصرف في حلي الكعبة بشور من كبار الصحابة الّذين هم مصدر التشريع عند المعتزلي، و فتوى واحد منهم يقوم مقام النصّ و الدّليل فضلا عن جميع أعضاء شورى عمر الفقهيّة هو الإستدلال بالاطلاق المقامي المستفاد من آيات و أدلّة وجوه التصرفات المالية في القرآن و السنّة النبوية و قرّره عليه السّلام بوجه بليغ اعتقد عمر بصحّته و رجع عن رأيه و رأي أعضاء مشورته، و هل يرضى المعتزلي بأن يقال إنّه أفتى أعضاء شورى عمر و هم كبار الصحابة و اتّخذه عمر رأيا و يريد إجرائه ثمّ رجع عن ذلك بمجرّد أصل مبني على الجهل و عدم الدّليل و النصّ على حكم المورد، و البحث في هذه المسألة من الوجهة الفقهية يحتاج إلى تفصيل لا يسعه المقام.

الترجمة

روايت شده كه زيورهاى فراوان خانه كعبه نزد عمر گفتگو شد، جمعي گفتند بايد آنها را دريافت كني و صرف ساز و برگ لشكرهاى اسلام سازى كه ثوابش بيشتر است، خانه كعبه چه نيازى بزيور دارد عمر قصد اين كار كرد و از أمير المؤمنين در باره آن پرسش كرد علي عليه السّلام فرمود: قرآنى كه بر پيغمبر نازل شد حكم همه أموال را در چهار بخش بيان كرده: 1- اموال شخصى مسلمانان كه آنها را طبق فرائض مقرّره ميان ورثه آنها قسمت بندى كرده است. 2- غنيمتي كه از جهاد بدست برآيد و آنرا بر مستحقان آن قسمت بندى كرده است. 3- اموال خمس كه آنها را خداوند بجاهاى خود مقرّر داشته است. 4- صدقات و اموال زكاة كه آنها را خداوند در مصارف معينه خود مقرّر داشته در همان روزهاى نزول أحكام أموال و بودجه بندي آنها زيورهاى كعبه موجود بودند و خداوند آنها را بحال خود گذاشت و از روى فراموشى يا بي اطلاعي بر مكان آنها از آنها صرف نظر نكرده، تو هم آنها را بهمان وضعي كه خدا و رسولش مقرّر داشتند بر جاى خود واگذار، عمر گفت: اگر شما نبوديد ما رسوا مى شديم و زيور كعبه را بحال خود وانهاد.

  • زيور كعبه بدربار عمر مطرح بحث شد و شور نظر
  • مستشاران عمر رأي زدندكعبه را نيست نياز زيور
  • اين زر و سيم كه در كعبه بود بستان صرف بكن بر لشكر
  • عمر اين رأي پسنديد وليبا علي كرد يكى شور دگر
  • داد پاسخ كه خدا در قرآن حكم اموال بيان كرده نگر
  • همه اموال شده بخش بچارشده ممتاز هم از يكديگر
  • مال شخصي مسلمان ارث است كه فرائض شده از آن بشمر
  • في ء تقسيم بحقداران استخمس در جاى ديگر كرده مقر
  • چارمين مال زكاتست و خدا كرده تقسيم همه سرتاسر
  • زيور كعبه در آن روزم بودكه خدا كرده از آن صرف نظر
  • نه از فراموشى و ني ناداني كه كجا هست و چه اش هست اثر
  • پيروي كن ز خدا و ز رسولتو هم از زيور كعبه بگذر
  • پس عمر گفت علي حق با تو است گر نبودى شدى رسواى عمر

( . منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج 21، ص 356 - 359)

شرح لاهیجی

(305) و روى انّه ذكر عند عمر بن الخطّاب فى ايّامه حلى الكعبة و كثرته فقال قوم لو اخذته فجهزت به جيوش المسلمين كان اعظم للأجر و ما يصنع الكعبة بالجلىّ فهمّ عمر بذلك و سئل عنه امير المؤمنين (- ع- ) فقال (- ع- ) انّ القران انزل على النّبىّ (- ص- ) و الاموال أربعة اموال المسلمين فقسمها بين الورثة فى الفرائض و الفي ء فقسمه على مستحقّيه و الخمس فوضعه اللّه حيث وضعه و الصّدقات نجعلها اللّه حيث جعلها و كان حلىّ الكعبة فيها يومئذ فتركه اللّه على حاله و لم يتركه نسيانا و لم يخف عنه مكانا فاقرّه حيث اقرّه اللّه و رسوله فقال عمر لولاك لافتضحنا و ترك الحلىّ بحاله يعنى و روايت شده است كه مذكور شد در نزد عمر پسر خطّاب در ايّام خلافتش زيورهاى كعبه و بسيارى ان پس گفتند جمعى كه اگر بر دارى انها را پس اماده كنى بان سپاه مسلمانان را باشد اجر او بزرگتر و چه كار ميكند كعبه با زيور پس قصد كرد عمر ببرداشتن ان و سؤال كرد از امير مؤمنان عليه السّلام را پس گفت (- ع- ) كه بتحقيق كه قران نازل شد بر پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم و حال آن كه مالها چهار قسم بودند يك قسم مالهاى مسلمانان بود پس قسمت كرد انها را در ميان ورثه مسلمانان در فريضه هاى ايشان يعنى در رسدهاى قرار داد قرآنى و يك قسم غنيمت دار الحرب بود پس تقسيم كرد انرا بر مستحقّين ان و يك قسم خمس بود پس گذاشت خدا انرا در جائى كه گذاشت و يك قسم زكاة بود پس قرار داد انرا خدا در جائى كه قرار داد و بود زيور كعبه در كعبه در آن روز پس واگذاشت انرا خدا بر حال خود و وانگذاشت انرا از روى فراموشى و پنهان نبود از او مكان او پس ثابت بدار انرا در جائى كه ثابت داشته است خدا و رسول خدا (- ص- ) پس عمر گفت كه اگر نبودى تو هر اينه ما رسوا مى شديم و واگذاشت زيور كعبه را بحال خود

( . شرح نهج البلاغه نواب لاهیجی، ص 317)

شرح ابن ابی الحدید

276 وَ رُوِيَ: أَنَّهُ ذُكِرَ عِنْدَ عُمَرَ بْنِ الْخَطَّابِ فِي أَيَّامِهِ- حَلْيُ الْكَعْبَةِ وَ كَثْرَتُهُ فَقَالَ قَوْمٌ- لَوْ أَخَذْتَهُ فَجَهَّزْتَ بِهِ جُيُوشَ الْمُسْلِمِينَ- كَانَ أَعْظَمَ لِلْأَجْرِ وَ مَا تَصْنَعُ الْكَعْبَةُ بِالْحَلْيِ- فَهَمَّ عُمَرُ بِذَلِكَ وَ سَأَلَ عَنْهُ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع- فَقَالَ إِنَّ هَذَا الْقُرْآنَ أُنْزِلَ عَلَى مُحَمَّدٍ ص- وَ الْأَمْوَالُ أَرْبَعَةٌ أَمْوَالُ الْمُسْلِمِينَ- فَقَسَّمَهَا بَيْنَ الْوَرَثَةِ فِي الْفَرَائِضِ- وَ الْفَيْ ءُ فَقَسَّمَهُ عَلَى مُسْتَحِقِّيهِ- وَ الْخُمْسُ فَوَضَعَهُ اللَّهُ حَيْثُ وَضَعَهُ- وَ الصَّدَقَاتُ فَجَعَلَهَا اللَّهُ حَيْثُ جَعَلَهَا- وَ كَانَ حَلْيُ الْكَعْبَةِ فِيهَا يَوْمَئِذٍ- فَتَرَكَهُ اللَّهُ عَلَى حَالِهِ- وَ لَمْ يَتْرُكْهُ نِسْيَاناً وَ لَمْ يَخْفَ عَنْهُ مَكَاناً- فَأَقِرَّهُ حَيْثُ أَقَرَّهُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ- فَقَالَ لَهُ عُمَرُ لَوْلَاكَ لَافْتَضَحْنَا- وَ تَرَكَ الْحَلْيَ بِحَالِهِ هذا استدلال صحيح- و يمكن أن يورد على وجهين- أحدهما أن يقال أصل الأشياء الحظر و التحريم- كما هو مذهب كثير من أصحابنا البغداديين- فلا يجوز التصرف في شي ء من الأموال و المنافع- إلا بإذن شرعي- و لم يوجد إذن شرعي في حلي الكعبة- فبقينا فيه على حكم الأصل- . و الوجه الثاني أن يقال- حلي الكعبة مال مختص بالكعبة- هو جار مجرى ستور الكعبة- و مجرى باب الكعبة- فكما لا يجوز التصرف في ستور الكعبة و بابها- إلا بنص فكذلك حلي الكعبة- و الجامع بينهما الاختصاص الجاعل- كل واحد من ذلك كالجزء من الكعبة- فعلى هذا الوجه ينبغي أن يكون الاستدلال- . و يجب أن يحمل كلام أمير المؤمنين ع عليه- و إلا يحمل على ظاهره- لأن لمعترض أن يعترض استدلاله إذا حمل على ظاهره- بأن يقول الأموال الأربعة التي عددها- إنما قسمها الله تعالى حيث قسمها- لأنها أموال متكررة بتكرر الأوقات- على مر الزمان يذهب الموجود منها و يخلفه غيره- فكان الاعتناء بها أكثر- و الاهتمام بوجوه متصرفها أشد- لأن حاجات الفقراء و المساكين- و أمثالهم من ذوي الاستحقاق كثيرة- و متجددة بتجدد الأوقات- و ليس كذلك حلي الكعبة- لأنه مال واحد باق غير متكرر- و أيضا فهو شي ء قليل يسير- ليس مثله مما يقال ينبغي أن يكون الشارع- قد تعرض لوجوه مصرفه- حيث تعرض لوجوه مصرف الأموال- فافترق الموضعان

( . شرح نهج البلاغه (ابن ابی الحدید) ج 19، ص 158 و 159)

شرح نهج البلاغه منظوم

[261] و روى أنّه ذكر عند عمر ابن الخطّاب فى أيّامه حلى الكعبة و كثرته، فقال قوم: لو أخذته فجهّزت به جيوش المسلمين كان أعظم للأجر و ما تصنع الكعبة بالحلى فهمّ عمر بذلك، و سأل عنه أمير المؤمنين عليه السّلام، فقال: إنّ القرآن أنزل على النّبىّ صلّى اللّه عليه و آله و الأموال أربعة: أموال المسلمين فقسّمها بين الورثة فى الفرائض، و الفى ء فقسّمه على مستحقّيه، و الخمس فوضعه اللّه حيث وضعه، و الصّدقات فجعلها اللّه حيث جعلها، و كان حلى الكعبة فيها يومئذ فتركه اللّه على حاله، و لم يتركه نسيانا، و لم يخف عليه مكانا، فأقرّه حيث أقرّه اللّه و رسوله، فقال له عمر: لو لاك لافتضحنا، و ترك الحلى بحاله.

ترجمه

چنين گفته اند: كه در زمان عمر بن الخطّاب سخن از بسيارى زيورهايى كه بهديه براى كعبه آورده بودند بميان آمد، گروهى گفتند كعبه را با زيور چكار اگر آنها را برداشته صرف سپاهيان اسلام كنى كارى خوب است، و اجرش هم بيشتر است، عمر هم تصميم گرفت اين كار را عملى كند از حضرت أمير المؤمنين عليه السّلام در اين باب پرسيد حضرت فرمودند در دورانى كه قرآن بر پيمبر صلّى اللّه عليه و آله نازل گرديد اموال چهار قسم بود، يكى مال مسلمانان كه مقرّر شد بين ورثه از روى حساب قسمت گردد، دوّم فيى ء (يعنى مالى كه بدون جنگ از دشمن بچنگ مى افتد) كه نباشد بمستحقّين داده شود. سوّم خمس كه مقرّر شد جائى كه خدا مقرّر فرموده گذارده شود چهارم صدقات كه آنرا هم خدا بجاى خودش قرارش داد در آن روزها هم كعبه داراى زيورها بود و خدا خود بدون فراموشى آنرا بحال خودش واگذارده است و جا و مكان آن برايش پنهان نبود، بنا بر اين تو هم آنرا بجائى كه خدا و رسولش قرارش داده اند قرارش ده، اينجا است كه فرياد عمر بلند شده و گفت: اگر تو نبودى ما رسوا شده بوديم، و زيورها را بجاى خودش واگذاشت.

نظم

  • در ايّام عمر فرزند خطّابكه كار دين فتاد از رونق و تاب
  • هدايا گشت بهر كعبه بسيارحلىّ و جامه و در زرّ و دينار
  • گروهى راه كجراهى گرفتندبنزديك عمر رفتند و گفتند
  • كه اين خانه حريم كردگار استو را با اين همه زيور چكار است
  • اگر آن زيب و زر آرى فراچنگسپاه دين چو شد با كفر در جنگ
  • كنى مصرف فزائيشان به نيروسپه سازى قوى كارى است نيكو
  • عمر بر اين سخن گرديد تسليمبصرف هديه ها بگرفت تصميم
  • برون تا خواست مال از كعبه آورددر آن با خسرو دين مشورت كرد
  • على فرمود هنگامى كه يزدانبه پيغمبر فرود آورد قرآن
  • بدى اموال با حكم شريعتميان مسلمين بر چار قسمت
  • يكى مالى كه ذات پاك داوربوارث داشت از مردم مقرّر
  • دوّم مالى كه دون كشتن و جنگز دشمن افتد اندر صلح در چنگ
  • كه آن هم شد بنا بر مستحقّينشود اعطا ز روى شرع و آئين
  • سوّم خمسى كه در قرآن معيّنشد و بايد بذى القرباش دادن
  • چهارم مال كز روى تحقّقمقرّر گشت آن هم بد تصدّق
  • هم آن هنگام خانه محترم بودفراوان هديه از بهر حرم بود.
  • خدا خود بد بر آن اموال داناپيمبر بد بتقسيمش توانا
  • بفقر مسلمين خود معترف بودو حال اين زبذش منصرف بود
  • خلاف كار و رفتار پيمبرعمر كارى نبايد از تو زد سر
  • چو پاس مال كعبه مصطفى داشتتو را بايد بكعبه مال بگذاشت
  • چو شه برداشت از اين راز سرپوشعمر چون گوهر آن را كرد در گوش
  • بر آن شيرين سخن از جان رضا دادبر آورد از درون از شوق فرياد
  • كه گر تو در ميان ما نبودىبكارم من برسوائى فزودى
  • بند گر فكر نورانىّ و پاكتعمر بد غرق درياى هلاكت
  • دل از اين گفته پر نور و ضيا كردهدايا را بحال خود رها كرد

( . شرح نهج البلاغه منظوم، ج 10، صفحه ی 48 - 50)

منبع:پژوهه تبلیغ

این موضوعات را نیز بررسی کنید:

جدیدترین ها در این موضوع

رفتار و منش امام خمینی (ره) با دختران

رفتار و منش امام خمینی (ره) با دختران

در همۀ جوامع بشری، تربیت فرزندان، به ویژه فرزند دختر ارزش و اهمیت زیادی دارد. ارزش‌های اسلامی و زوایای زندگی ائمه معصومین علیهم‌السلام و بزرگان، جایگاه تربیتی پدر در قبال دختران مورد تأکید قرار گرفته است. از آنجا که دشمنان فرهنگ اسلامی به این امر واقف شده‌اند با تلاش‌های خود سعی بر بی‌ارزش نمودن جایگاه پدر داشته واز سویی با استحاله اعتقادی و فرهنگی دختران و زنان (به عنوان ارکان اصلی خانواده اسلامی) به اهداف شوم خود که نابودی اسلام است دست یابند.
تبیین و ضرورت‌شناسی مساله تعامل مؤثر پدری-دختری

تبیین و ضرورت‌شناسی مساله تعامل مؤثر پدری-دختری

در این نوشتار تلاش شده با تدقیق به اضلاع مسئله، یعنی خانواده، جایگاه پدری و دختری ضمن تبیین و ابهام زدایی از مساله‌ی «تعامل موثر پدری-دختری»، ضرورت آن بیش از پیش هویدا گردد.
فرصت و تهدید رابطه پدر-دختری

فرصت و تهدید رابطه پدر-دختری

در این نوشتار سعی شده است نقش پدر در خانواده به خصوص در رابطه پدری- دختری مورد تدقیق قرار گرفته و راهبردهای موثر عملی پیشنهاد گردد.
دختر در آینه تعامل با پدر

دختر در آینه تعامل با پدر

یهود از پیامبری حضرت موسی علیه‌السلام نشأت گرفت... کسی که چگونه دل کندن مادر از او در قرآن آمده است.. مسیحیت بعد از حضرت عیسی علیه‌السلام شکل گرفت که متولد شدن از مادری تنها بدون پدر، در قرآن کریم ذکر شده است.
رابطه پدر - دختری، پرهیز از تحمیل

رابطه پدر - دختری، پرهیز از تحمیل

با اینکه سعی کرده بودم، طوری که پدر دوست دارد لباس بپوشم، اما انگار جلب رضایتش غیر ممکن بود! من فقط سکوت کرده بودم و پدر پشت سر هم شروع کرد به سرزنش و پرخاش به من! تا اینکه به نزدیکی خانه رسیدیم.

پر بازدیدترین ها

No image

حکمت 139 نهج البلاغه : علمى، اخلاقى، اعتقادى

موضوع حکمت 139 نهج البلاغه درباره "علمى، اخلاقى، اعتقادى" است.
No image

حکمت 445 نهج البلاغه : راه غرور زدایی

حکمت 445 نهج البلاغه به موضوع "راه غرور زدایی" می پردازد.
No image

حکمت 289 نهج البلاغه : ضرورت عبرت گرفتن

حکمت 289 نهج البلاغه به موضوع "ضرورت عبرت گرفتن" می پردازد.
No image

حکمت 423 نهج البلاغه : اقسام روزی

حکمت 423 نهج البلاغه به موضوع "اقسام روزی" اشاره دارد.
No image

حکمت 127 نهج البلاغه : ضرورت ياد مرگ

حکمت 127 نهج البلاغه موضوع "ضرورت ياد مرگ" را بیان می کند.
Powered by TayaCMS