دانشنامه پژوهه بزرگترین بانک مقالات علوم انسانی و اسلامی

حکمت 279 نهج البلاغه : مشکلات درک قضا و قدر

حکمت 279 نهج البلاغه موضوع "مشکلات درک قضا و قدر" را مطرح می کند.
No image
حکمت 279 نهج البلاغه : مشکلات درک قضا و قدر

متن اصلی حکمت 279 نهج البلاغه

موضوع حکمت 279 نهج البلاغه

ترجمه مرحوم فیض

ترجمه مرحوم شهیدی

شرح ابن میثم

ترجمه شرح ابن میثم

شرح مرحوم مغنیه

شرح شیخ عباس قمی

شرح منهاج البراعة خویی

شرح لاهیجی

شرح ابن ابی الحدید

شرح نهج البلاغه منظوم

متن اصلی حکمت 279 نهج البلاغه

279 وَ قَدْ سُئِلَ عَنِ الْقَدَرِ فَقَالَ عَلَيْهِ السَّلَامُ طَرِيقٌ مُظْلِمٌ فَلَا تَسْلُكُوهُ وَ بَحْرٌ عَمِيقٌ فَلَا تَلِجُوهُ وَ سِرُّ اللَّهِ فَلَا تَتَكَلَّفُوهُ

موضوع حکمت 279 نهج البلاغه

مشكل درك قضا و قدر

(اعتقادى)

ترجمه مرحوم فیض

279- از امام عليه السّلام از (چگونگى) قضاء و قدر پرسيدند پس آن حضرت (انديشه در آنرا نهى كرد) فرمود 1- راهى است تاريك در آن نرويد (كه بر اثر شبهات در حلّ آنها وامانده و سرگردان شده گمراه خواهيد گشت) و دريايى است ژرف در آن داخل نشويد (كه غرقه انديشه هاى گوناگون خواهيد شد) و پنهان داشته خدا است خود را در (آشكار نمودن) آن برنج نيندازيد (كه سودى نبريد و بجائى نخواهيد رسيد).

( . ترجمه وشرح نهج البلاغه(فیض الاسلام)، ج 6 ، صفحه ی 1225)

ترجمه مرحوم شهیدی

287 [و او را از قدر پرسيدند، فرمود:] راهى است تيره آن را مپيماييد و دريايى است ژرف بدان در ميائيد، و راز خداست براى گشودنش خود را مفرساييد.

( . ترجمه نهج البلاغه شهیدی، ص 414)

شرح ابن میثم

271- و سئل عليه السّلام عن القدر

فقال: طَرِيقٌ مُظْلِمٌ فَلَا تَسْلُكُوهُ- وَبَحْرٌ عَمِيقٌ فَلَا تَلِجُوهُ- وَ سِرُّ اللَّهِ فَلَا تَتَكَلَّفُوهُ

المعنى

أقول: السؤال عن مهيّة القدر و كيفيّة وقوع الأفعال بحسبه. و هذه المسألة من مسائل العلم الإلهىّ و فيها خبط عظيم بين الحكماء و المتكلّمين، و قد نبّهنا على ما هو الحقّ فيها فيما سبق و لصعوبتها كان الخوض فيها مظنّة الضلال و التيه في بحر لا ساحل له فلذلك نفّر عليه السّلام عن الخوض فيها بضمائر ثلاثة: أحدها: أنّها طريق مظلم، و تقدير الكبرى: و كلّ طريق مظلم فلا يجوز سلوكه. و ينتجه قوله: لا تسلكوه. و استعار لفظ المظلم له باعتبار كونه كثير الشبهات لا يهتدى فيه للحقّ. الثاني: أنّه بحر عميق. و استعار لفظ البحر بصفة العمق له باعتبار غرق الأفكار فيه، و تقدير كبراه: و كلّ بحر عميق فلا يجوز و لوجه. و ينتجه قوله: فلا تلجوه. الثالث: أنّه سرّ اللّه: أى سرّ اللّه قد أحبّ كتمه و منع من الخوض فيه، و تقدير كبراه: و كلّما كان كذلك فلا يجوز تكلّف الخوض فيه و هتكه. و في معناه كلّ غامض من غوامض العلم لا يجوز كشفه إلّا للأولياء و أفراد العلماء فهو من أسرار اللّه. 271- و سئل عليه السّلام عن القدر

( . شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج 5، ص 388)

فقال: طَرِيقٌ مُظْلِمٌ فَلَا تَسْلُكُوهُ- وَبَحْرٌ عَمِيقٌ فَلَا تَلِجُوهُ- وَ سِرُّ اللَّهِ فَلَا تَتَكَلَّفُوهُ

المعنى

أقول: السؤال عن مهيّة القدر و كيفيّة وقوع الأفعال بحسبه. و هذه المسألة من مسائل العلم الإلهىّ و فيها خبط عظيم بين الحكماء و المتكلّمين، و قد نبّهنا على ما هو الحقّ فيها فيما سبق و لصعوبتها كان الخوض فيها مظنّة الضلال و التيه في بحر لا ساحل له فلذلك نفّر عليه السّلام عن الخوض فيها بضمائر ثلاثة: أحدها: أنّها طريق مظلم، و تقدير الكبرى: و كلّ طريق مظلم فلا يجوز سلوكه. و ينتجه قوله: لا تسلكوه. و استعار لفظ المظلم له باعتبار كونه كثير الشبهات لا يهتدى فيه للحقّ. الثاني: أنّه بحر عميق. و استعار لفظ البحر بصفة العمق له باعتبار غرق الأفكار فيه، و تقدير كبراه: و كلّ بحر عميق فلا يجوز و لوجه. و ينتجه قوله: فلا تلجوه. الثالث: أنّه سرّ اللّه: أى سرّ اللّه قد أحبّ كتمه و منع من الخوض فيه، و تقدير كبراه: و كلّما كان كذلك فلا يجوز تكلّف الخوض فيه و هتكه. و في معناه كلّ غامض من غوامض العلم لا يجوز كشفه إلّا للأولياء و أفراد العلماء فهو من أسرار اللّه.

( . شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج 5، ص 388)

ترجمه شرح ابن میثم

271- از امام (ع) راجع به قدر سؤال شد، آن بزرگوار فرمود:

طَرِيقٌ مُظْلِمٌ فَلَا تَسْلُكُوهُ- وَ بَحْرٌ عَمِيقٌ فَلَا تَلِجُوهُ- وَ سِرُّ اللَّهِ فَلَا تَتَكَلَّفُوهُ

ترجمه

«راهى است تاريك، آن را نپيماييد، و دريايى است عميق، در آن وارد نشويد و راز نهفته الهى است، خود را در باره آن به زحمت نيندازيد».

شرح

پرسش از حقيقت قدر و چگونگى انجام كارها بر طبق آن است، و اين مسأله از جمله مسائل علم الهى است، و جاى اشتباه بزرگ بين حكما و متكلّمين است، و ما آنچه درست بود پيش از اين، در اين باره توضيح داديم، و به خاطر دشوارى مطلب، فرو رفتن در آن، جاى گمراهى و سرگردانى در درياى بى كران است، و از اين رو امام (ع) از فرو رفتن در آن به وسيله سه قياس مضمر منع كرده است: 1- راهى است تاريك، كبراى مقدّر چنين است: و پيمودن راههاى تاريك روا نيست و نتيجه مى گيرد: آن را نپيماييد. كلمه: المظلم را براى چنان راهى از آن جهت استعاره آورده است كه در آن شبهات زيادى وجود دارد كه باعث گم كردن راه مى شود.

2- دريائى ژرف است. كلمه: البحر را با صفت عميق براى قدر استعاره آورده است كه انديشه ها در آن غرق شده اند، و كبراى مقدّر آن چنين است: وارد شدن به درياهاى ژرف روا نيست، و نتيجه مى گيرد: پس وارد آن نشويد.

3- آن راز نهفته خداست. يعنى راز الهى است كه خداوند دوست داشته مخفى بدارد و از فرورفتن در آن منع كرده است، كبراى مقدّر آن چنين است: و هر چه اين طور باشد، به زحمت فرو رفتن در آن و گشودن آن روا نيست. و از اين عبارت استفاده مى شود كه هر مشكلى از مشكلات علمى جز براى اوليا و دانشمندان برجسته قابل كشف نيست و از اسرار الهى است.

( . ترجمه شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج 5، ص 658 و 659)

شرح مرحوم مغنیه

287- (و سئل عن القدر فقال): طريق مظلم فلا تسلكوه، و بحر عميق فلا تلجوه، و سرّ اللّه فلا تتكلّفوه.

المعنى

تكلم أئمتنا الأطهار و علماؤنا الكبار في القضاء و القدر، و أطالوا و دفعوا كل ما قيل أو يمكن أن يقال حولهما من شبهات، أما نهي الإمام هنا فهو موجه لخصوص أهل الجهل حتى و لو كان السائل من أعلم العلماء، فإن المقصود غيره و إلا فالعالم بحق هو الذي يكشف الظلمات، و يخوض البحار، و يعلم القضاء و القدر و غيرهما من الأسرار. و تقدم في الحكمة 76 سؤال الشامي عن القدر و جواب الإمام بما أقنعه و أقنع السامعين، و كلام الإمام ينسجم بعضه مع بعض تماما كما ينسجم مع أفعاله.

( . فی ضلال نهج البلاغه، ج 4، ص 389)

شرح شیخ عباس قمی

شرح منهاج البراعة خویی

(276) و سئل عن القدر فقال عليه السّلام: طريق مظلم فلا تسلكوه و بحر عميق فلا تلجوه، و سرّ اللَّه فلا تتكلّفوه.

الاعراب

قوله: طريق مظلم، خبر مبتدأ محذوف أي القدر طريق مظلم، أو البحث عن القدر طريق مظلم.

المعنى

قال في مجمع البحرين بعد نقل الحديث قال بعض الشارحين: معنى القدر هنا ما لا نهاية له من معلومات اللَّه، فانّه لا طريق لنا إلى مقدوراته، و قيل: القدر هنا ما يكون مكتوبا في اللّوح المحفوظ، و ما دللنا على تفصيله و ليس لنا أن نتكلّفه و يقال اللوح المحفوظ القدر- إلى أن قال: و سئل ابن عباس عن القدر فقال: هو تقدير الأشياء كلّها أوّل مرّة ثمّ قضاها و فصّلها.

و عن الصادق عليه السّلام أنه قال: الناس في القدر على ثلاثة منازل: من جعل للعباد في أمره مشيّة فقد ضادّ اللَّه، و من أضاف إلى اللَّه شيئا هو منزّه عنه فقد افترى على اللَّه كذبا، و رجل قال: إن رحمت فبفضل اللَّه عليك و إن عذّبت فبعدل اللَّه، فذلك الّذي سلم دينه و دنياه.

قال الشارح المعتزلي: و المراد نهي المستضعفين عن الخوض في إرادة الكائنات و في خلق أعمال العباد فانه ربما أفضى بهم إلى القول بالجبر لما في ذلك من الغموض و ذلك أنّ العامي إذا سمع قول القائل: كيف يجوز أن يقع في عالمه ما يكرهه، و كيف يجوز أن تغلب إرادة المخلوق إرادة الخالق و يقول إذا علم في القدم أنّ زيدا يكفر فكيف لزيد أن لا يكفر و هل يمكن أن يقع خلاف ما علمه اللَّه في القدم اشتبه عليه الأمر و صار شبهة في نفسه و قوي في ظنه مذهب المجبرة فنهى عليه السّلام هؤلاء عن الخوض في هذا النحو من البحث، و لم ينه غيرهم من ذوي العقول الكاملة- انتهى.

أقول: نهيه عليه السّلام يعمّ العلماء فانّ هذا السائل و من بحضرته من علماء الاسلام و أصحاب النبيّ صلّى اللَّه عليه و آله و قوله: (سرّ اللَّه) يعمّ كافّة العباد، و قد أوضحنا مسئلة الجبر و القدر و الأمر بين الأمرين في شرحنا على اصول الكافي بما لا مزيد عليه، من أراد تحقيق ذلك فليرجع إليه.

الترجمة

از آن حضرت سؤال شد از قدر، در پاسخ فرمود: راهى است تاريك در آن گام نزنيد، دريائيست ژرف در آن پا ننهيد، سرّ خدا است در آن چنگ نيندازيد.

  • از قدر شد سؤال از مولاگفت راهى است تار و ناپويا
  • هست درياى ژرف پاى منهسرّ حق است زان مشو جويا

( . منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج 21، ص 375 و 376)

شرح لاهیجی

(322) و قال (- ع- ) و قد سئل عن القدر طريق مظلم فلا تسلكوه و بحر عميق فلا تلجوه و سرّ اللّه فلا تتكلّفوه يعنى و گفت (- ع- ) در وقتى كه پرسيده شده بود از معنى قضاء و قدر خدا كه راهى است تاريك پس نرويد در ان راه و دريائى است ژرف پس فرو نرويد در ان و سرّ خدا است يعنى پنهان داشته خداء است پس مشقّت و رنج مبريد در ان

( . شرح نهج البلاغه نواب لاهیجی، ص 318)

شرح ابن ابی الحدید

293: وَ قَالَ ع وَ قَدْ سُئِلَ عَنِ الْقَدَرِ- طَرِيقٌ مُظْلِمٌ فَلَا تَسْلُكُوهُ- ثُمَّ سُئِلَ ثَانِياً فَقَالَ بَحْرٌ عَمِيقٌ فَلَا تَلِجُوهُ- ثُمَّ سُئِلَ ثَالِثاً فَقَالَ سِرُّ اللَّهِ فَلَا تَتَكَلَّفُوهُ قد جاء

في الخبر المرفوع القدر سر الله في الأرض

و روي سر الله في عباده

- و المراد نهي المستضعفين- عن الخوض في إرادة الكائنات- و في خلق أعمال العباد- فإنه ربما أفضى بهم القول بالجبر- لما في ذلك من الغموض- و ذلك أن العامي إذا سمع قول القائل- كيف يجوز أن يقع في عالمه ما يكرهه- و كيف يجوز أن تغلب إرادة المخلوق إرادة الخالق- . و يقول أيضا إذا علم في القدم أن زيدا يكفر- فكيف لزيد أن لا يكفر- و هل يمكن أن يقع خلاف ما علمه الله تعالى في القدم- اشتبه عليه الأمر و صار شبهة في نفسه- و قوي في ظنه مذهب المجبرة- فنهى ع هؤلاء عن الخوض في هذا النحو من البحث- و لم ينه غيرهم من ذوي العقول الكاملة- و الرياضة القوية و الملكة التامة- و من له قدرة على حل الشبه- و التفصي عن المشكلات- . فإن قلت فإنكم تقولون- إن العامي و المستضعف يجب عليهما النظر- قلت نعم إلا أنه لا بد لهما من موقف بعد أعمالها- ما ينتهي إليه جهدهما من النظر- بحيث يرشدهما إلى الصواب- و النهي إنما هو لمن يستبد من ضعفاء العامة بنفسه- في النظر و لا يبحث مع غيره ليرشده

( . شرح نهج البلاغه (ابن ابی الحدید) ج 19، ص 181)

شرح نهج البلاغه منظوم

[278] و قد سئل عن القدر فقال عليه السّلام: طريق مّظلم فلا تسلكوه، و بحر عميق فلا تلجوه، و سرّ اللّه فلا تتكلّفوه.

ترجمه

آن حضرت را از چگونگى قضا و قدر پرسيدند فرمود: راهى است تاريك آن را مى پيمائيد، و دريائى است در آن شناورى نكنيد، و راز مكنون خدا است خويشتن را در آن برنج نيفكنيد (كه سرگردان مى شويد، و بجائى نمى رسيد).

نظم

  • مر آن داناى اسرار خدا رايكى پرسيد اسرار قضا را
  • شهش فرمود تاريك اين طريق استيكى دريا است بس ژرف و عميق است
  • بود راز خدا سر بسته اين گنجنشايد برد در پيدايشش رنج
  • باسرار قدر گر راه پيمودكسى فكر و خرد را سخت فرسود
  • در اين قلزم مشو بيخود شناوركه در لاى و گلش كرد و فرو سر
  • بشر ز ادراك نفس خود زبون استز ادراك قضايش حال چون است
  • اگر كس فكر اسرار قدر كردخطا رفت و بحيرت شد ضرر كرد

( . شرح نهج البلاغه منظوم، ج 10، صفحه ی 64 و 65)

منبع:پژوهه تبلیغ

این موضوعات را نیز بررسی کنید:

جدیدترین ها در این موضوع

رفتار و منش امام خمینی (ره) با دختران

رفتار و منش امام خمینی (ره) با دختران

در همۀ جوامع بشری، تربیت فرزندان، به ویژه فرزند دختر ارزش و اهمیت زیادی دارد. ارزش‌های اسلامی و زوایای زندگی ائمه معصومین علیهم‌السلام و بزرگان، جایگاه تربیتی پدر در قبال دختران مورد تأکید قرار گرفته است. از آنجا که دشمنان فرهنگ اسلامی به این امر واقف شده‌اند با تلاش‌های خود سعی بر بی‌ارزش نمودن جایگاه پدر داشته واز سویی با استحاله اعتقادی و فرهنگی دختران و زنان (به عنوان ارکان اصلی خانواده اسلامی) به اهداف شوم خود که نابودی اسلام است دست یابند.
تبیین و ضرورت‌شناسی مساله تعامل مؤثر پدری-دختری

تبیین و ضرورت‌شناسی مساله تعامل مؤثر پدری-دختری

در این نوشتار تلاش شده با تدقیق به اضلاع مسئله، یعنی خانواده، جایگاه پدری و دختری ضمن تبیین و ابهام زدایی از مساله‌ی «تعامل موثر پدری-دختری»، ضرورت آن بیش از پیش هویدا گردد.
فرصت و تهدید رابطه پدر-دختری

فرصت و تهدید رابطه پدر-دختری

در این نوشتار سعی شده است نقش پدر در خانواده به خصوص در رابطه پدری- دختری مورد تدقیق قرار گرفته و راهبردهای موثر عملی پیشنهاد گردد.
دختر در آینه تعامل با پدر

دختر در آینه تعامل با پدر

یهود از پیامبری حضرت موسی علیه‌السلام نشأت گرفت... کسی که چگونه دل کندن مادر از او در قرآن آمده است.. مسیحیت بعد از حضرت عیسی علیه‌السلام شکل گرفت که متولد شدن از مادری تنها بدون پدر، در قرآن کریم ذکر شده است.
رابطه پدر - دختری، پرهیز از تحمیل

رابطه پدر - دختری، پرهیز از تحمیل

با اینکه سعی کرده بودم، طوری که پدر دوست دارد لباس بپوشم، اما انگار جلب رضایتش غیر ممکن بود! من فقط سکوت کرده بودم و پدر پشت سر هم شروع کرد به سرزنش و پرخاش به من! تا اینکه به نزدیکی خانه رسیدیم.

پر بازدیدترین ها

No image

حکمت 139 نهج البلاغه : علمى، اخلاقى، اعتقادى

موضوع حکمت 139 نهج البلاغه درباره "علمى، اخلاقى، اعتقادى" است.
No image

حکمت 445 نهج البلاغه : راه غرور زدایی

حکمت 445 نهج البلاغه به موضوع "راه غرور زدایی" می پردازد.
No image

حکمت 289 نهج البلاغه : ضرورت عبرت گرفتن

حکمت 289 نهج البلاغه به موضوع "ضرورت عبرت گرفتن" می پردازد.
No image

حکمت 423 نهج البلاغه : اقسام روزی

حکمت 423 نهج البلاغه به موضوع "اقسام روزی" اشاره دارد.
No image

حکمت 127 نهج البلاغه : ضرورت ياد مرگ

حکمت 127 نهج البلاغه موضوع "ضرورت ياد مرگ" را بیان می کند.
Powered by TayaCMS