حکمت 319 نهج البلاغه : پیروزیهاى دروغین

متن اصلی حکمت 319 نهج البلاغه

319 وَ قَالَ عليه السلام مَا ظَفِرَ مَنْ ظَفِرَ الْإِثْمُ بِهِ وَ الْغَالِبُ بِالشَّرِّ مَغْلُوبٌ

موضوع حکمت 319 نهج البلاغه

پيروزيهاى دروغين

(سياسى، اخلاقى)

ترجمه مرحوم فیض

319- امام عليه السّلام (در نكوهش فيروزى در راه غير خدا) فرموده است 1- فيروزى نيافت آنكه گناه باو دست يابد (كسيكه در غير طاعت خدا فيروزى يافته از هواى نفس و شيطان پيروى نمايد در حقيقت گناه بر او فيروزى يافته است) 2- و هر كه بسبب بدى (گناه) پيش رود (در حقيقت) شكست خورده (زيرا مغلوب هواى نفس كه بدترين دشمن است گرديده و كسيكه در چنگ بدترين دشمنها باشد فيروزى نيافته).

( . ترجمه وشرح نهج البلاغه(فیض الاسلام)، ج 6 ، صفحه ی 1241 و 1242)

ترجمه مرحوم شهیدی

327 [و فرمود:] آن كه گناه بر او دست يافت روى پيروزى نديد، و آن كه بدى بر وى چيره گشت مغلوب گرديد. [و فرمود:] خداى سبحان روزى درويشان را در مالهاى توانگران واجب داشته. پس درويشى گرسنه نماند جز كه توانگرى از حق او خود را به نوايى رساند. و كردگار، توانگران را بازخواست كند از اين كار.

( . ترجمه نهج البلاغه شهیدی، ص 419)

شرح ابن میثم

311- و قال عليه السّلام:

مَا- وَ الْغَالِبُ بِالشَّرِّ مَغْلُوبٌ

المعنى

و هو تنفير عن الظلم و البغى و ذلك أنّ الظافر الحقّ هو من قهر خصمه على وجه العدل فمن لا يكون كذلك يلزمه الظلم و يقهره عند اللّه الإثم فيكون مغلوبا بظلمه و هو في صورة غالب، و استعار وصف الظفر لأسره في ربقة الإثم و إحاطته به.

( . شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج 5، ص 405)

ترجمه شرح ابن میثم

311- امام (ع) فرمود:

مَاظَفِرَ مَنْ ظَفِرَ الْإِثْمُ بِهِ- وَ الْغَالِبُ بِالشَّرِّ مَغْلُوبٌ

ترجمه

«آن كه گناه بر او چيره شود، پيروز نيست و آن كه به وسيله بدى چيرگى يابد، شكست خورده است.»

شرح

اين عبارت براى دور ساختن از ظلم و تجاوز است، توضيح آن كه پيروز راستين كسى است كه به طريقى عادلانه بر دشمن پيروز شود، و هر كس چنان نباشد همواره ستمگر بوده و در پيشگاه خدا مقهور گناه است و با اين كه در ظاهر پيروز مى نمايد امّا مغلوب ظلم خويشتن است.

امام (ع) صفت ظفر، پيروزى را براى گرفتارى شخص در دام گناه و احاطه گناه بر وى، استعاره آورده است.

( . ترجمه شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج 5، ص 686)

شرح مرحوم مغنیه

327- ما ظفر من ظفر الإثم به، و الغالب بالشّرّ مغلوب.

المعنى

هذه الحكمة تحمل برهانها معها، و تدل على ذاتها بذاتها.. إثم و ظفر.

و شر و نصر «عمرك اللّه كيف يجتمعان».

( . فی ضلال نهج البلاغه، ج 4، ص 410)

شرح شیخ عباس قمی

313- ما ظفر من ظفر الإثم به، و الغالب بالشّرّ مغلوب.«» هذا مثل قوله عليه السلام: من بالغ في الخصومة أثم. إلى آخره.«»

( . شرح حکم نهج البلاغه، ص234)

شرح منهاج البراعة خویی

(316) و قال عليه السّلام: ما ظفر من ظفر الإثم به، و الغالب بالشّرّ مغلوب.

الاعراب

به، جارّ و مجرور متعلّق بقوله: ظفر، و الباء سببيّة.

المعنى

نبّه عليه السّلام إلى أنّ من ظفر على خصمه بسبب إثم ارتكبه من الكذب و البهتان و الظلم فليس بظافر حقيقة و إن نال مقصده ظاهرا، فانّ ظفره يشبه من سرق مال الغير على غرّة منه، فانه ظفر بالمال و لكنه مأخوذ عليه على حال، فالغلبة بالشرّ غير محمود العاقبة، و قد نسب الظفر إلى الاثم في كلامه عليه السّلام و جعله سببا لظفر الاثم إشارة إلى أنّ الظافر في الحقيقة هو الاثم الّذي ارتكبه، لا هو نفسه.

الترجمة

هر كس بارتكاب گناه پيروز شود پيروز نباشد، و آن كه بسبب ستم غلبه كند در حقيقت مغلوب است.

• هر كس بگناه گشت پيروزپيروزي اوست ابر نوروز

( . منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج 21، ص 414 و 415)

شرح لاهیجی

(363) و قال (- ع- ) ما ظفر من ظفر الاثم و به الغالب بالشّرّ مغلوب يعنى و گفت (- ع- ) كه فيروزى نيافته است كسى كه فيروزى يافته است گناه باو و غلبه كننده بر خصم بسبب ضرر رساندن باو مغلوب عقوبتست

( . شرح نهج البلاغه نواب لاهیجی، ص 321)

شرح ابن ابی الحدید

333: مَا ظَفِرَ مَنْ ظَفِرَ الْإِثْمُ بِهِ- وَ الْغَالِبُ بِالشَّرِّ مَغْلُوبٌ قد قال ع نحو هذا- و ذكرناه في هذا الكتاب

من قصر في الخصومة ظلم و من بالغ فيها أثم

( . شرح نهج البلاغه (ابن ابی الحدید) ج 19، ص 239)

شرح نهج البلاغه منظوم

[318] و قال عليه السّلام:

ما ظفر من ظفر الإثم به، و الغالب بالشّرّ مغلوب.

ترجمه

آنكه گنه بروى دست يابد با همه پيروزى پيروزمند نيست (بلكه خوار است زيرا پيروزى و موفقيّت در هر كارى شرطش از دستورات الهى خارج نشدن است و گرنه هر كس مى تواند از راه غير مشروع مانند قتل و سرقت پيروزى بدست آورد).

نظم

• براه صلح يا درگاه پيكاربهر خصمى كه انسان شد گرفتار
• اگر دون گنه پيروزيش دستدهد از جام لذّات است سرمست
• و گر كه با گنه گرديد مغلوباز او دشمن نه آن نيك است و مطلوب
• نه پيروزى است آن عيش شكست استنه بر بالا است آن در جاى پست است
• اگر از كف نهى نفس و هوا رابهر كارى نظر دارى خدا را
• گناهان را گذارى از پس و پشتبمغز دشمن آن ساعت زدى مشت
• چو بيرون از گناهانت مقام استز پيروزى بدان كارت تمام است

( . شرح نهج البلاغه منظوم، ج 10، صفحه ی 105 و 106)