دانشنامه پژوهه بزرگترین بانک مقالات علوم انسانی و اسلامی

حکمت 381 نهج البلاغه : فقر زدایی و سلامت

حکمت 381 نهج البلاغه به موضوع "فقر زدایی و سلامت" می پردازد.
No image
حکمت 381 نهج البلاغه : فقر زدایی و سلامت

متن اصلی حکمت 381 نهج البلاغه

موضوع حکمت 381 نهج البلاغه

ترجمه مرحوم فیض

ترجمه مرحوم شهیدی

شرح ابن میثم

ترجمه شرح ابن میثم

شرح مرحوم مغنیه

شرح شیخ عباس قمی

شرح منهاج البراعة خویی

شرح لاهیجی

شرح ابن ابی الحدید

شرح نهج البلاغه منظوم

متن اصلی حکمت 381 نهج البلاغه

381 وَ قَالَ عليه السلام أَلَا وَ إِنَّ مِنَ الْبَلَاءِ الْفَاقَةَ وَ أَشَدُّ مِنَ الْفَاقَةِ مَرَضُ الْبَدَنِ وَ أَشَدُّ مِنْ مَرَضِ الْبَدَنِ مَرَضُ الْقَلْبِ [أَلَا وَ إِنَّ مِنَ النِّعَمِ سَعَةَ الْمَالِ وَ أَفْضَلُ مِنْ سَعَةِ الْمَالِ صِحَّةُ الْبَدَنِ مِنْ صِحَّةِ الْبَدَنِ تَقْوَى الْقَلْبِ ]

موضوع حکمت 381 نهج البلاغه

فقر زدايى و سلامت

(اقتصادى، بهداشتى)

ترجمه مرحوم فیض

381- امام عليه السّلام (در باره گرفتاريها و نعمتها) فرموده است 1- بدانيد كه از جمله گرفتاريها بى چيزى است، و سختتر از بى چيزى بيمارى تن است، و سختتر از بيمارى تن بيمارى دل است (چون لازمه آن از دست دادن نيك بختيهاى آخرت مى باشد) 2- و بدانيد كه از جمله نعمتها دارائى فراوان است، و بهتر از دارائى فراوان تندرستى است، و بهتر از تندرستى پرهيز دل است (چون سبب بدست آوردن نيك بختيهاى هميشگى مى باشد).

( . ترجمه وشرح نهج البلاغه(فیض الاسلام)، ج 6 ، صفحه ی 1271)

ترجمه مرحوم شهیدی

389 [و فرمود:] آن كه كرده وى به جايى اش نرساند، نسب او را پيش نراند. [و در روايت ديگرى است:] آن كه گوهر خويشش از دست شود، بزرگى تبار وى را سود ندهد.

( . ترجمه نهج البلاغه شهیدی، ص 431)

شرح ابن میثم

369- و قال عليه السّلام:

أَلَا وَ إِنَّ مِنَ الْبَلَاءِ الْفَاقَةَ- وَ أَشَدُّ مِنَ الْفَاقَةِ مَرَضُ الْبَدَنِ- وَ أَشَدُّ مِنْ مَرَضِ الْبَدَنِ مَرَضُ الْقَلْبِ- أَلَا وَ إِنَّ مِنَ النِّعَمِ سَعَةَ الْمَالِ- وَ أَفْضَلُ مِنْ سَعَةِ الْمَالِ صِحَّةُ الْبَدَنِ- وَ أَفْضَلُ مِنْ صِحَّةِ الْبَدَنِ تَقْوَى الْقَلْبِ

المعنى

أشار إلى درجات البلاء و تفاوتها بالشدّة و الضعف و إلى ما يقابلها من درجات النعمة و تفاوتها كذلك. و إنّما كان مرض القلب بالرذائل أشدّ من مرض البدن لاستلزامه في الآخرة فوات أكمل السعادات و هو الموت الّذي لا حياة معه و بحسب ذلك كان تقوى القلب و استكماله بالفضايل أفضل من صحّة البدن لاستلزامه السعادة الباقية و الحياة الأبديّة.

( . شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج 5، ص 436)

ترجمه شرح ابن میثم

369- امام (ع) فرمود:

أَلَا وَ إِنَّ مِنَ الْبَلَاءِ الْفَاقَةَ- وَ أَشَدُّ مِنَ الْفَاقَةِ مَرَضُ الْبَدَنِ- وَ أَشَدُّ مِنْ مَرَضِ الْبَدَنِ مَرَضُ الْقَلْبِ- أَلَا وَ إِنَّ مِنَ النِّعَمِ سَعَةَ الْمَالِ- وَ أَفْضَلُ مِنْ سَعَةِ الْمَالِ صِحَّةُ الْبَدَنِ- وَ أَفْضَلُ مِنْ صِحَّةِ الْبَدَنِ تَقْوَى الْقَلْبِ

ترجمه

«بدانيد كه از جمله گرفتاريها تنگدستى است، و سخت تر از تنگدستى بيمارى جسم است و بدتر از بيمارى جسم بيمارى دل است، و بدانيد كه از جمله نعمتها، دارايى زياد است و بهتر از دارايى زياد تندرستى است و بهتر از تندرستى تقواى دل است.»

شرح

امام (ع) به مراتب گرفتارى و تفاوت آنها در شدّت و ضعف، و همچنين در مقابل آنها به مراتب نعمت و تفاوت آنها اشاره فرموده است. و براستى كه مبتلا شدن دل به بيمارى رذايل بدتر از بيمارى جسم است، به خاطر اين كه لازمه آن از دست دادن كاملترين خوشبختيها در آخرت است و در حقيقت آن نوعى مرگ است كه پس از آن زندگى وجود ندارد، و به همين جهت تقواى دل و كامل ساختن آن با فضايل، بالاتر از تندرستى است چون لازمه آن خوشبختى هميشگى و حيات جاويد است.

( . ترجمه شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج 5، ص 737)

شرح مرحوم مغنیه

387- ألا و إنّ من البلاء الفاقة. و أشدّ من الفاقة مرض البدن. و أشدّ من مرض البدن مرض القلب. ألا و إنّ من النّعم سعة المال، و أفضل من سعة المال صحّة البدن، و أفضل من صحّة البدن تقوى القلب.

المعنى

الفاقة: الفقر، و هو مرض، بل الموت الأكبر كما قال الإمام في الحكمة 162، و مع هذا فإن مرض البدن أشد منه آلاما و أوجاعا.. و أيضا يمنع عن الحركة و العمل بخلاف الفقر فإنه يبعث على الكفاح و النضال، و ربما كان خيرا في عاقبته، فأكثر العباقرة من البائسين و المعدمين.. و كل إنسان يؤثر الصحة مع الفقر على الغنى مع المرض، و أشد الأمراض على الإطلاق أمراض القلب، و هي كثيرة و متنوعة كأمراض البدن، و منها الضلال و النفاق، و الحقد و الكبرياء، و لكن الناس لا يحسون بأدواء القلب، لأنها مغلفة بالشهوات تماما كالسم بالعسل.

و بالقلب يناط صلاح الجسد كما في الحديث الشريف: «ألا و إن في الجسد مضغة إذا صلحت صلح الجسد كله، و إذ فسدت فسد الجسد كله». و تسأل: ان الكثير من مرضى القلوب كالمجرمين أبدانهم سليمة من الأمراض، فما هو المبرر لقول الرسول (ص): إذا صلح القلب صلح الجسد.

الجواب: مراد الرسول (ص) بصلاح الجسد أن أعضاءه لا تجترح المآثم و المحرمات كالزنا و السرقة و القتل و الضرب و الكذب و الغيبة، و ما الى ذلك مما تنبع أسبابه من مرض القلب و شهواته، و لذا قال الرسول (ص): صلح الجسد، و لم يقل صح أو سلم.

و بعد أن أشار الإمام الى النقمة و مراتبها الثلاث قال: ان مراتب النعمة أيضا ثلاث: عليا، و هي التقوى، و دنيا و هي سعة الرزق، و وسطى و هي صحة الجسد على العكس من النقمة بشتى أقسامها.

( . فی ضلال نهج البلاغه، ج 4، ص 445 و 446)

شرح شیخ عباس قمی

78- ألا و إنّ من البلاء الفاقة، و أشدّ من الفاقة مرض البدن، و أشدّ من مرض البدن مرض القلب، ألّا و إنّ من النّعم سعة المال، و أفضل من سعة المال صحّة البدن، و أفضل من صحّة البدن تقوى القلب.«» أشار عليه السلام إلى درجات البلاء و تفاوتها بالشدّة و الضعف، و إلى ما يقابلها من درجات النعمة كذلك.

فأمّا مرض القلب و صحّته فالمراد بها التقوى، و صحّتها، قال اللّه تعالى:« إِلَّا مَنْ أَتَى اللَّهَ بِقَلْبٍ سَلِيمٍ.» و قال بعض الشعراء:

المال للمرء في معيشته خير من الوالدين و الولد

و إن تدم نعمة عليك تجد

خيرا من المال صحّة الجسد

و ما بمن نال فضل عافية و قوت يوم فقر إلى أحد

( . شرح حکم نهج البلاغه، ص71)

شرح منهاج البراعة خویی

(373) و قال عليه السّلام: ألا و إنّ من البلاء الفاقة، و أشدّ من الفاقة مرض البدن، و أشدّ من مرض البدن مرض القلب، ألا و إنّ من النّعم سعة المال، و أفضل من سعة المال صحّة البدن، و أفضل من صحّة البدن تقوى القلب.

اللغة

(الفاقة): الخصاصة و الاملاق و المسكنة و المتربة- مجمع البحرين- .

المعنى

بيّن عليه السّلام بلايا ثلاث بعضها فوق بعض و هى: الفاقة، و مرض الجسم، و مرض القلب، و هو أشدّ هن لأنّ الأولتين بلاء دنيوى، و الثالثة بلاء اخروي، و لأنّ الأولتين أسهل معالجة من الثالثة و تزولان بسرعة، و الثالثة أصعب علاجا و أكثر لزوما و بقاء.

و يقابلها نعم ثلاث: و هي سعة المال، و صحّة البدن، و تقوى القلب، فالتقوى صحّة القلب فكما أنّ علامة صحّة البدن اعتدال الأعمال الصادرة عن جهازاته و نشاط صاحبها في أعماله، فصحّة القلب علامتها اعتدال الأخلاق و نشاط صاحبها في عباداته و توجّهه إلى اللَّه تعالى.

الترجمة

فرمود: ندارى بلائيست، و سخت تر از آن بيمارى تن است، و سخت تر از بيمارى تن بيمارى دل است، آگاه باشيد كه وسعت مال نعمتى است، و بهتر از آن تندرستى است، و بهتر از تندرستى پرهيزكارى دل است.

( . منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج 21، ص 477 و 478)

شرح لاهیجی

(423) و قال (- ع- ) الا و انّ من البلاء الفاقة و اشدّ من الفاقة مرض البدن و اشدّ من مرض البدن مرض القلب الا و انّ من النّعم سعة المال و افضل من سعة المال صحّة البدن و افضل من صحّة البدن تقوى القلب يعنى و گفت (- ع- ) كه آگاه باش كه بتحقيق كه از جمله بلا و مصيبت است فقر و احتياج و سخت تر از فقر است مرض بدن و سخت تر از مرض بدنست مرض دل آگاه باش و بتحقيق كه از جمله نعمتها است توسعه در مال و بهتر از توسعه در مالست صحّت بدن و بهتر از صحّت بدنست پرهيزكار بودن دل

( . شرح نهج البلاغه نواب لاهیجی، ص 327)

شرح ابن ابی الحدید

396:لِلْمُؤْمِنِ ثَلَاثُ سَاعَاتٍ فَسَاعَةٌ يُنَاجِي فِيهَا رَبَّهُ- وَ سَاعَةٌ يَرُمُّ فِيهَا مَعَايِشَهُ- وَ سَاعَةٌ يُخَلِّي فِيهَا بَيْنَ نَفْسِهِ- وَ بَيْنَ لَذَّتِهَا فِيمَا يَحِلُّ وَ يَجْمُلُ- وَ لَيْسَ لِلْعَاقِلِ أَنْ يَكُونَ شَاخِصاً إِلَّا فِي ثَلَاثٍ- مَرَمَّةٍ لِمَعَاشٍ أَوْ خُطْوَةٍ فِي مَعَادٍ- أَوْ لَذَّةٍ فِي غَيْرِ مُحَرَّمٍتقدير الكلام- ينبغي أن يكون زمان العاقل مقسوما ثلاثة أقسام- . و يرم معاشه يصلحه و شاخصا راحلا- و خطوة في معاد يعني في عمل المعاد- و هو العبادة و الطاعة- . و كان شيخنا أبو علي رحمه الله- يقسم زمانه على ما أصف لك- كان يصلي الصبح و الكواكب طالعة- و يجلس في محرابه للذكر و التسبيح- إلى بعد طلوع الشمس بقليل- ثم يتكلم مع التلامذة و طلبة العلم إلى ارتفاع النهار- ثم يقوم فيصلي الضحى- ثم يجلس فيتمم البحث مع التلامذة إلى أن يؤذن للظهر- فيصليها بنوافلها- ثم يدخل إلى أهله فيصلح شأنه و يقضي حوائجه- ثم يخرج للعصر فيصليها بنوافلها- و يجلس مع التلامذة إلى المغرب فيصليها- و يصلي العشاء ثم يشتغل بالقرآن إلى ثلث الليل- ثم ينام الثلث الأوسط- ثم يقعد فيصلي الثلث الأخير كله إلى الصبح

( . شرح نهج البلاغه (ابن ابی الحدید) ج 19، ص 338)

شرح نهج البلاغه منظوم

[380] و قال عليه السّلام

ألا و إنّ من البلاء الفاقة، و أشدّ من الفاقة مرض البدن، و أشدّ من مرض البدن مرض القلب ألا و إنّ من النّعم سعة المال، و أفضل من سعة المال صحّة البدن، و أفضل من صحّة البدن تقوى القلب.

ترجمه

بدانيد كه يكى از گرفتاريها (ى سخت و وحشتناك كه منشأ تمام بدبختيها است فقر و تنگدستى است و سخت تر از تنگدستى بيمارى بدن است، سخت تر از بيمارى بدن ناخوشى دل است، بدانيد كه يكى از نعمتهاى بزرگ (كه سبب تمام نيكبختيها و دنيا و آخرت بشر بدان آباد است) دارائى فراوان داشتن و بالاتر از آن تندرستى و از تندرستى بالاتر پرهيز و پاكى دل است.

نظم

  • هلا هر سختى ء كاندر جهان استندارى سخت و مشكل تر از آنست
  • براى آنكه گر پيش آمدى بدكند روى و رهائى را رهش سدّ
  • اگر آن بد بسان كوه باشدچو باشد مال كوه از هم بپاشد
  • بتر از فقر گر تن گشت بيماربشر را كار يكباره شود زار
  • ز نعمتهاى نيك فرد يزدانهلا باشد يكى مال فراوان
  • دو صد سوراخ اگر شد در دل مردبزر سوراخها بتوان رفو كرد
  • ز دارائى نكوتر تندرستى استعيان زان مال با تندىّ و چستى است
  • و ليك ار تندرستى هم شد از دستتوان با قلب پاك از هر بلا رست
  • به بيمارىّ تن گر مبتلا بودكسى ليكن دلش پيش خدا بود
  • بقلبى پاك چون خواند خدا رابگرداند ز جان خود بلا را

( . شرح نهج البلاغه منظوم، ج 10، صفحه ی 168 و 169)

منبع:پژوهه تبلیغ

این موضوعات را نیز بررسی کنید:

جدیدترین ها در این موضوع

رفتار و منش امام خمینی (ره) با دختران

رفتار و منش امام خمینی (ره) با دختران

در همۀ جوامع بشری، تربیت فرزندان، به ویژه فرزند دختر ارزش و اهمیت زیادی دارد. ارزش‌های اسلامی و زوایای زندگی ائمه معصومین علیهم‌السلام و بزرگان، جایگاه تربیتی پدر در قبال دختران مورد تأکید قرار گرفته است. از آنجا که دشمنان فرهنگ اسلامی به این امر واقف شده‌اند با تلاش‌های خود سعی بر بی‌ارزش نمودن جایگاه پدر داشته واز سویی با استحاله اعتقادی و فرهنگی دختران و زنان (به عنوان ارکان اصلی خانواده اسلامی) به اهداف شوم خود که نابودی اسلام است دست یابند.
تبیین و ضرورت‌شناسی مساله تعامل مؤثر پدری-دختری

تبیین و ضرورت‌شناسی مساله تعامل مؤثر پدری-دختری

در این نوشتار تلاش شده با تدقیق به اضلاع مسئله، یعنی خانواده، جایگاه پدری و دختری ضمن تبیین و ابهام زدایی از مساله‌ی «تعامل موثر پدری-دختری»، ضرورت آن بیش از پیش هویدا گردد.
فرصت و تهدید رابطه پدر-دختری

فرصت و تهدید رابطه پدر-دختری

در این نوشتار سعی شده است نقش پدر در خانواده به خصوص در رابطه پدری- دختری مورد تدقیق قرار گرفته و راهبردهای موثر عملی پیشنهاد گردد.
دختر در آینه تعامل با پدر

دختر در آینه تعامل با پدر

یهود از پیامبری حضرت موسی علیه‌السلام نشأت گرفت... کسی که چگونه دل کندن مادر از او در قرآن آمده است.. مسیحیت بعد از حضرت عیسی علیه‌السلام شکل گرفت که متولد شدن از مادری تنها بدون پدر، در قرآن کریم ذکر شده است.
رابطه پدر - دختری، پرهیز از تحمیل

رابطه پدر - دختری، پرهیز از تحمیل

با اینکه سعی کرده بودم، طوری که پدر دوست دارد لباس بپوشم، اما انگار جلب رضایتش غیر ممکن بود! من فقط سکوت کرده بودم و پدر پشت سر هم شروع کرد به سرزنش و پرخاش به من! تا اینکه به نزدیکی خانه رسیدیم.

پر بازدیدترین ها

No image

حکمت 139 نهج البلاغه : علمى، اخلاقى، اعتقادى

موضوع حکمت 139 نهج البلاغه درباره "علمى، اخلاقى، اعتقادى" است.
No image

حکمت 445 نهج البلاغه : راه غرور زدایی

حکمت 445 نهج البلاغه به موضوع "راه غرور زدایی" می پردازد.
No image

حکمت 289 نهج البلاغه : ضرورت عبرت گرفتن

حکمت 289 نهج البلاغه به موضوع "ضرورت عبرت گرفتن" می پردازد.
No image

حکمت 423 نهج البلاغه : اقسام روزی

حکمت 423 نهج البلاغه به موضوع "اقسام روزی" اشاره دارد.
No image

حکمت 127 نهج البلاغه : ضرورت ياد مرگ

حکمت 127 نهج البلاغه موضوع "ضرورت ياد مرگ" را بیان می کند.
Powered by TayaCMS