24 آبان 1393, 14:4
كلمات كليدي : شبيه سازي، كلونينگ، علوم ژنتيك، مهندسي ژنتيك، دالي
نویسنده : مهدي عبداللهي
اصطلاح شبیهسازی یا «کلونینگ» در متون مختلف به معانی گوناگون هم چون ایجاد مجموعه‌ای سلول از سلول واحد، تقسیم تخمک بارورشده و ایجاد دو موجود مشابه به کار رفته است. خود واژه کلونینگ از تعبیر Clon «کلون» برگرفته شده است که نخستین بار هالدین[1]، ژنتیک‌دان و فیزیولوژیست انگلیسی آن را به معنای امروزین آن به کار برد. این واژه، از کلمه لاتینی colonia و coloniae ریشه گرفته که خود از واژه یونانی klwn به معنای جوانه و قلمه یک گیاه برگرفته شده است. کاربردهای مختلف این واژه، نشان‌دهنده یک عنصر مشترک است که عبارت است از: ایجاد و تولید موجودی مشابه موجود اصلی بدون دخالت عنصر جنسی. از این رو، می‌توان کلونینگ را به تولیدمثل غیرجنسی ترجمه کرد.[2]
امروزه بشر با استفاده از تکنیک‌های مربوط به تهیه کلون ملکول‌های خاص، توانسته است رشته‌ای به نام مهندسی ژنتیک با تکنولوژی ادغام DNA [3]به وجود آورد و امکان طراحی و ساخت DNAهای موردنظر را فراهم سازد.[4] کلونینگ یکی از کاربردهای اصلی ژنیتک نوین است. در ابتدا، متخصصین ژنتیک برای کاربردهای آزمایشگاهی، انتقال ماده ژنتیکی از یک سلول باکتریایی یا ویروسی یا قارچی را به سلول دیگر انجام دادند، در مرحله بعدی، انتقال ماده ژنتیکی را از یک سلول غیرجنسی به سلول جنسی دیگر آغاز نمودند، سرانجام، پس از مدتی، متخصصین ژنتیک در جست‌وجوی راهی برای انتقال ژن‌های انسان از یک سلول جنسی به سلول جنسی دیگر برآمدند تا در آزمایشگاه‌ها مورد استفاده قرار گیرد، و در نهایت این روش آزمایشگاهی، امروزه به پدیده شبیهسازی تبدیل گشت.[5] به معنای خاص کلمه، شبیهسازی عبارت است از تولد غیرجنسی سلول یا موجود زنده‌ای که از لحاظ توالی DNA دقیقا شبیه موجود زنده اولیه است.[6]
سرانجام ایان ویلموت، جنین‌شناس اسکاتلندی در سال 1997 اعلام کرد که در سال قبل موفق به پدید آوردن گوسفندی به نام دالی از راهی غیرجنسی (یعنی همان شبیهسازی) شده است. این تنها یک کشف علمی نبود و به دایره مسائل زیستی منحصر نماند، بلکه دامنه آن به سرعت به مباحث کلامی، سیاسی و اخلاقی کشیده شد و پرسش‌هایی از این دست مطرح شد: آیا پس از دالی نوبت به انسان خواهد رسید؟ آیا این کار، اخلاقی خواهد بود؟ تکلیف خدا و مسأله خلقت در این باره چه می‌شود؟ و . . . نگرانی‌های متدینان در باب شبیهسازی، هنگامی جدی‌تر شد که گروه شبه‌مذهبی «رائیلیان»[7] خبر شبیهسازی نخستین نوزاد انسانی را منتشر ساخت و مدعی شد که دختری را شبیهسازی کرده، نامش را ایو[8] یا حوا گذاشته است.
شبیهسازی انسان از همان آغاز از جهات مختلف مورد بحث و نقض و ابرام واقع شد و اندیشمندان دینی، فیلسوفان اخلاق و سیاست‌مداران را به یک سان به خود مشغول داشته است. گروهی به شدت آن را عملی غیرانسانی و خلاف اخلاق شمرده‌اند، در حالی که برخی دیگر آن را عالی‌ترین دستاورد بشری قلمداد نموده‌اند. در غرب، پاپ ژان پل دوم و یورگن هابرماس بر ضد آن موضع گرفتند، علمای اهل سنت نیز آن را مغایر دین و شرع دانسته‌اند، ولی غالب فقهای شیعه، معتقد به جواز و عدم حرمت شبیهسازی می‌باشند.[9] این مسأله به دلیل فراوانی و اهمیت مباحث پیرامون آن، «بحث قرن» نام گرفته است.[10]
لازم به ذکر است که هرچند خبر تولد اولین نوزاد شبیهسازی شده در روز جمعه 27 دسامبر سال 2002 میلادی ـ6 دی ماه سال 1381ـ به سراسر جهان مخابره شد، برخی از متخصصان ژنتیک هم چون دکتر ویلموت ـ‌که برای اولین بار با شبیهسازی گوسفند دالی به شهرت رسید‌ـ و پرفسور جان گرهارت و در عملیات شبیهسازی انسان تشکیک نموده‌اند. هری گریفمن سخن‌گوی مؤسسه ژنتیک روسلین، در این باب گفته است: «آن چه از موفقیت تجربه‌های شبیهسازی بشر گفته می‌شود، چیزی جز جنجال تبلیغاتی نیست و مقصود از آن، شهرت دروغین است.»[11]
کتابخانه هادی
پژوهه تبلیغ
ارتباطات دینی
اطلاع رسانی
فرهیختگان