24 آبان 1393, 13:59
كلمات كليدي : آيه تطهير، اصحاب كساء، عصمت، اهل بيت، رجس
نویسنده : (تليخص)هیئت تحریریه سایت پژوه
آیۀ تطهیر بخشی از آیۀ سی‌وسوم سورۀ احزاب می‌باشد که در آن به ارادۀ خداوند بر پاک گردانیدن اهل‌بیت از پلیدی تصریح شده است و علمای شیعه برای اثبات عصمت امامان به آن استناد می‌کنند. در برخی احادیث آمده است که این آیه در خانۀ امّ سَلَمه (متوفی 62) همسر پیامبر، نازل شد و هنگام نزول آن علاوه بر پیامبر اکرم، علی و فاطمه و حسن و حسین علیهم السلام هم حاضر بوده‌اند. در این هنگام پیامبر، پارچه‌ای خیبری (کساء) را که بر آن نشسته بود، بر روی خود و علی و فاطمه و حسن و حسین کشید و دست‌ها را به سوی آسمان بالا برد و گفت:
«خدایا! اهل‌بیت من این چهار نفرند، اینان را از هر پلیدی پاک گردان»
امّ‌سلمه از پیامبر پرسید که آیا او در شمار اهل‌بیت مذکور در این آیه قرار دارد، پاسخ پیامبر این بود که تو از همسرانِ رسول خدایی و تو بر خیر هستی.
مفسران دربارۀ مصادیق اهل‌بیت در این آیه، اختلاف نظر دارند:
1) بسیاری از صحابه، مانند انس‌بن مالک (متوفی 93) و ثوبان مولای پیامبر و ابو سعید خُدْری (متوفی 74) و امّ‌سلمه و عایشه (متوفی 57) و سعدبن ابی‌وقّاص (متوفی 55) و عبدالله بن جعفر (متوفی 80) و عبدالله‌بن عباس (متوفی 68)، مراد از اهل‌بیت پیامبر را علی و فاطمه و حسن و حسین علیهم‌السلام دانسته‌اند. از امامان نیز احادیثی در تأیید این قول نقل شده است.
2) مراد از اهل‌بیت، همسران پیامبر می‌باشد؛ زیرا سیاق آیه در بیان احوال ایشان است. از عِکْرِم‍ه (متوفی 105)، مولای ابن عباس، احادیثی با این مضمون نقل شده است. این قول به عُروَة بن زبیر (متوفی 93) و مُقاتِل بن سلیمان (متوفی 150) و سعید بن جُبَیر (متوفی 94) و ابن عباس نیز منسوب است.
3) مراد از اهل‌بیت کسانی هستند که خداوند زکات دادن به آنان را حرام گردانید و آنان از نزدیکان پیامبر، از قبیل آل علی و آل عقیل و آل جعفر بن ابی‌طالب هستند و منظور از تطهیر در این قول، پاک گردانیدن از دریافت و مصرف صدقه و زکات است.
ظاهر آیۀ تطهیر با قول اول موافق است؛ زیرا اگر منظور فقط همسران پیامبر باشد، باید به جای «عَنْکم»، «عَنکُنَّ» و به جای «یطَهِرَکُم»، «یطَهِّرَکُنَّ» می‌آمد. قول به این‌که این آیه در شأن اصحاب کساء نازل شد، در میان شیعیان به حد تواتر رسیده است. در کتاب‌های اهل‌سنّت نیز روایاتی وجود دارد که مؤید قول مذکور است. علاوه بر این، از امامان شیعه احادیثی نقل شده است که طبق آنها اهل‌بیت علاوه بر پنج تن، دیگر امامان شیعه نیز هستند.
دربارۀ معنای «رجس» نیز مفسران اختلاف نظر دارند و برای آن معانی مختلفی ذکر کرده‌اند، از جمله: گناه، فسق، شیطان، شرک، شک، بخل، طمع، هوای نفس و بدعت.
برخی مفسران اهل‌سنّت، ارادۀ خدا را بر پاک گردانیدن اهل‌بیت پیامبر از گناه، ارادۀ تشریعی و به معنای خواستن تقوا و اجتناب از نواهی و امتثال اوامر دانسته‌اند. عالمان شیعی آن را از سنخ ارادۀ تکوینی دانسته‌اند و بر این عقیده‌اند که خدا می‌خواهد تمام پلیدی‌ها را، چه در عقیده چه در عمل، از ساحت اهل‌بیت بزداید و این خود دلیلی بر عصمت آنان است؛ زیرا اگر مراد از آن، تقوا یا سخت‌گیری در تکالیف باشد، اختصاص به اهل‌بیت ندارد و خداوند آن را از همۀ بندگان می‌خواهد. به‌علاوه، بنابر حدیث نبوی ثقلین، اهل‌بیت پیامبر همتای قرآن هستند و پیروی از آن دو با هم، سبب رستن از ضلالت می‌شود. لازمۀ این سخن، از یک‌سو تحریف ناپذیری قرآن و از سوی دیگر مصون بودن اهل‌بیت از خطاست.
کتابخانه هادی
پژوهه تبلیغ
ارتباطات دینی
اطلاع رسانی
فرهیختگان