دانشنامه پژوهه بزرگترین بانک مقالات علوم انسانی و اسلامی

رویکرد معنایی به نظریه ها

No image
رویکرد معنایی به نظریه ها

كلمات كليدي : رويكرد معنايي به نظريه ها، پاتريك سوپيز، كوهن، جوزف اسنيد، اشتگمولر

نویسنده : ابوتراب يغمايي

رویکرد معنایی به نظریه‌ها در دهه 1950 با کارهای پاتریک سوپیز (Patrick Suppes) آغاز شد. انتقادات سوپیز به رویکرد نحوی به نظریه‌ها (رویکرد اثبات گرایان) همراه با انتقادات کوهن و همراهانش بود، اما تا دهه 1970 که جوزف اسنید(Joseph Sneed) کتاب تاثیر گذار خود ( ساختار منطقی ریاضی فیزیک) را منتشر کرد، این دیدگاه نتوانست جایگاه مهمی در ادبیات فلسفه علم به خود اختصاص دهد. ادعای اصلی رویکرد معنایی این است که نظریه‌های علمی باید توسط ریاضیات و نه فرا ریاضیات بیان شوند. بر خلاف دیدگاه اثبات گرایان منطقی که نظریه‌های علمی را مجموعه‌ای از گزاره‌ها می‌دانند، مدافعان رویکرد معنایی مدعی هستند که نظریه‌های علمی مجموعه‌ای از مدلها هستند. در بسیاری از کتاب‌های علمی برای معرفی یک نظریه، از مدل/مدلهایی که می‌توانند ساختار آن نظریه را به نمایش بگذارند، استفاده می‌شود. به عنوان مثال در معرفی نظریه‌ جنبشی گاز‌ها در ترمودینامیک، مولکولهای یک گاز به توپ‌های بیلیارد تشبیه می‌شوند که سخت و صلب هستند. رفتار مولکولها نیز به رفتار توپ‌های بیلیارد تشبیه می‌شود. نظریه‌های اولیه درباره ساختار اتمها نیز با توسل به ساختار منظومه شمسی معرفی می‌شدند. همانطور که سیارات منظومه شمسی به دور خورشید می‌چرخند، الکترون‌های درون یک اتم نیز به دور هسته اتم در حال دوران هستند. استفاده از مدلها برای معرفی یک نظریه مختص به علم فیزیک نیست و در بسیاری از علوم دیگر مثل شیمی، زیست شناسی و حتی علوم انسانی مانند اقتصاد و جامعه‌شناسی نیز از مدلها برای معرفی نظریه‌ها استفاده می‌شود. به عنوان نمونه در اقتصاد بهره‌مندی از مدلهای ماشینی و زیست‌شناختی سابقه‌ای طولانی دارد. بر اساس نظریه ژاک روئف ((Jacques Rueff "افراد در اقتصاد نقش مولکول را در نظریه حرکت ایفا می‌کنند." یا اینکه به نظر واگمان (Wagemann) اقتصاددان آلمانی، یک سازمان اقتصادی همانا یک موجود زنده است.

مهمترین انتقاد وارد بر دیدگاه نحوی این بود که چگونه واژگان مورد استفاده در نظریه‌ بازسازی شده در زبان منطق، به جهان خارج مرتبط می‌شود؟ رویکرد معنایی با توسل به مدلهای یک نظریه، این مشکل را حل می‌کند. ارتباط یک نظریه و مدل آن بر اساس ساختار مشترکی است که هر دو دارای آن هستند. مدل توپ‌های بیلیارد در بازنمایی نظریه ترمودینامیک موفق است، چون ساختار رفتاری توپ‌های بیلیارد با ساختار رفتاری مولکولهای یک گاز مشترک یا دست کم شبیه است.

در اواخر دهه 70 و اوایل 80، اشتگمولر (Stegmuller) فیلسوف آلمانی توانست با توسعه رویکرد معنایی و ارائه دیدگاهی ساختاری به علم، سنتزی از دیدگاه اثبات‌گرایان و امثال کوهن فراهم آورد، به گونه‌ای که هم انباشتی بودن علم (باور اثبات‌گرایان منطقی) را نشان دهد و هم انقلاب‌های علمی (باور کوهن) را مدل سازی کند. مفهوم ساختار در رویکرد معنایی نقشی محوری ایفا می‌کند. به همین دلیل امروزه رویکرد معنایی اغلب با واژه رویکرد ساختاری قرین است. به علت ابزارهای قوی‌ای که این نوع نگاه در اختیار فلاسفه قرار می‌دهد، در حال حاضر طیف وسیعی از ادبیات فلسفه علم را این نوع نگاه به خود اختصاص داده است.

ون‌فراسن، فردریک سوپ، نانسی کارت‌رایت و گایر از جمله فلاسفه علمی هستند که چنین دیدگاهی را دنبال می‌کنند، هر چند در جزئیات دیدگاه آنها اختلافاتی دیدن می‌شود.

مقاله

نویسنده ابوتراب يغمايي

این موضوعات را نیز بررسی کنید:

پر بازدیدترین ها

No image

صدقه به فامیل واجبتر است یا دیگران؟!

نظر به این‌ که هر شخصی نسبت به بستگانش آگاهی بیشتری دارد و اگر در میان آنان شخص نیازمندی باشد وی را می‌شناسد بر این اساس، اگر همه ما به این وظیفه عمل کنیم دیگر در جامعه، نیازمند و فقیری موجود نخواهد بود.
No image

راهكارهای قرآنی برخورد با همسران و فرزندان نااهل

دشمنی زنان و فرزندان نااهل بر محور ایمان است: خداوند مؤمنان را خطاب قرار داده است و از جمله «عدو لكم» استفاده می شود كه فاصله و تضادی كه میان آنان و مؤمنین ایجاد می شود اختلافات خانوادگی معمول نیست بلكه اختلاف دینی است یعنی همسران و یا فرزندان نااهل رفتارهایی خلاف ایمان به خدا انجام می دهند.
No image

آداب معاشرت اجتماعی از نظر قرآن و اسلام

اینكه درمعاشرت چه معیارهایی را درنظر داشته باشیم تا معاشرت های ما انسان ساز و جامعه ساز باشد و ما را درمسیر اهداف و فلسفه آفرینش یاری رساند، موضوعی است كه درآیات دیگر قرآن به آن توجه داده شده است. در قرآن دست كم می توان هفت معیار و ملاك برای معاشرت های انسانی شناسایی كرد كه در اینجا به طور اجمال به آنها پرداخته می شود.
No image

مدارا کردن با مردم، نوعی صدقه است

مدارا کردن با مردم هم نوعی صدقه است و بلایا و اضطراب‌ها و آشفتگی‌ها را از انسان دفع می کند و آرامش و آسودگی را برای آدمی به ارمغان می آورد.
No image

برخورد با خویشاوندان در اسلام

صله ارحام تنها منحصر به اقوامی که در قید حیات هستند نیست،بلکه مردگان از اقوام را هم شامل می شود،یعنی رفتن به مزار مردگان واموات از ارحام،و انجام امور خیر و فرستادن خیرات و مبرات برای آنان نیز از مصادیق صله رحم محسوب می گردد.
Powered by TayaCMS