فاعل بالتسخیر

كلمات كليدي : فاعل بالتسخير، علت طولي، علت قريب، علت بعيد، وجود رابط

نویسنده : مهدي افضلي

یکی از اقسام علت فاعلی، فاعل بالتسخیر است. فاعل بالتسخیر فاعلی است که کارهایش را تحت تدبیر فاعل دیگری انجام می‌دهد. فاعل‌ها گاه در طول یک‌دیگر در تحقق یک فعل اثر می‌گذارند و فاعل بعید از طریق فاعل قریب کار را انجام می‌دهد؛ از باب نمونه دست ما برای حرکت کردن و نگارش یک نوشته فاعل قریب نگارش است،‌ ولی همین دست زیر سلطة و تسخیر نفس حرکت می‌کند و عمل نگارش را انجام می‌دهد. فلاسفه فاعلیت دست نسبت به نگارش را "فاعلیت بالتسخیر" نامیده‌اند. طبیعت انسان با این‌که فاعل بالطبع است، در کارهای طبیعی‌اش تحت تسخیر نفس است و در این کارها در حقیقت نفس، فاعل بعید است.

فلاسفه مسلمان به ویژه در حکمت متعالیه تمام علت‌ها را نسبت به علت هستی‌ بخش‌شان از این سنخ می‌دانند؛ زیرا در دیدگاه حکمت متعالیه همه معلول‌ها نسبت به علت هستی بخش عین ربط و در مکاتب دیگر حکمت اسلامی در تسخیر مبادی عالیه و سرانجام واجب تعالی به عنوان علة العلل هستند. بدین ترتیب فاعل بالتسخیر با اقسام مختلف فاعل قابل جمع است. از باب نمونه یک فاعل هم می‌تواند بالاراده باشد و هم بالتسخیر، چنان‌که می‌تواند هم بالطبع باشد و هم بالتسخیر و الخ.

منابع :

1.صدر المتألهین شیرازی؛ الحکمة المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه, (مکتبه الرشد ؛ بیروت ؛ ط 5 ، 1419)، ج2، ص222.

2.سبزواری، ملاهادی؛ شرح المنظومة، تصحیح علامه حسن حسن زاده آملی،(قم، نشر ناب، 1380، چ چهارم)، ج2، ص410

3.طباطبایی، سید محمد حسین؛ نهایة الحکمة، قم، دفتر نشر اسلامی، وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ص 173.

4.مصباح یزدی، محمد تقی؛ آموزش فلسفه، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، چ8، 1377)،‌ ج2، ص92-93.


مقاله
نویسنده	مهدي افضلي

مقاله

نویسنده

مهدي افضلي

جدیدترین ها در این موضوع

پر بازدیدترین ها

صدقه به فامیل واجبتر است یا دیگران؟!

نظر به این‌ که هر شخصی نسبت به بستگانش آگاهی بیشتری دارد و اگر در میان آنان شخص نیازمندی باشد وی را می‌شناسد بر این اساس، اگر همه ما به این وظیفه عمل کنیم دیگر در جامعه، نیازمند و فقیری موجود نخواهد بود. 27 آبان 1394, 9:41

ویژگی های مادر نمونه از دیدگاه قرآن و مذهب

از زمره صفات ثبوتى و فعل خداوند خالقیت و ربوبیت است. یعنى هم آفریدگار است و هم پروردگار. جریان این دو صفت الهى در مورد انسان به توسط پدر و مادر انجام مى شود و این دو هستند كه وسیله پیدایش او در حیات مادى و رشد و تربیت او بویژه در ایام كودكى اند. 27 آبان 1394, 22:29

آداب معاشرت اجتماعی از نظر قرآن و اسلام

اینكه درمعاشرت چه معیارهایی را درنظر داشته باشیم تا معاشرت های ما انسان ساز و جامعه ساز باشد و ما را درمسیر اهداف و فلسفه آفرینش یاری رساند، موضوعی است كه درآیات دیگر قرآن به آن توجه داده شده است. در قرآن دست كم می توان هفت معیار و ملاك برای معاشرت های انسانی شناسایی كرد كه در اینجا به طور اجمال به آنها پرداخته می شود. 27 آبان 1394, 10:58

معیار معاشرت با دیگران در اسلام

از نظر اسلام احترام به پدر،مادر، استاد و معلم، بدلیل جایگاه ویژه آنها و ارزشی که دارند دارای اهمیت فراوانی است و انسان مأمور به احترام آنها و خضوع در مقابل آنهاست. 20 آبان 1394, 20:44

بهترین روش رفتار با دیگران از کلام رسول ‏اکرم(ص)

اگر روشى را دوست دارید که مردم آن گونه با شما رفتار کنند، به همان روش با دیگران برخورد کنید. هر چه را براى دیگران پیشنهاد مى‏کنید همان بهترین روش است و شما نیز بر اساس آن با آنان رفتار کنید. زیرا انسان جز انتظار خوش رفتارى از مردم ندارد، کمترین اهانتى را از سوى آنان نمى‏پذیرد راضى نیست که کسى به او تهمت زند، و نمى‏پسندد که کسى از معایب او پیش دیگران سخن بگوید هر چند آن عیوب را واقعا داشته باشد. 27 آبان 1394, 9:45