دانشنامه پژوهه بزرگترین بانک مقالات علوم انسانی و اسلامی

عقائد معتزله و نقد آن (بهشت و جهنم)

No image
عقائد معتزله و نقد آن (بهشت و جهنم)

نویسنده : سيد حسين ميرنور الهي

كلمات كليدي : معتزله، عقل گرائي، عدليه، قدريه، اصحاب العدل

یکی از آسیبهای عقل­گرائی، تحلیل عناوین معرفتی با توهمات غیر علمی است. نتیجه این روش نادرست، انکار برخی معارف را به دنبال دارد. انکار وجود بهشت و جهنم از جمله مسائلی است که اکثر معتزله به سبب اتخاذ این روش به آن دچار شده اند.

موجودیت بهشت و جهنم

تمام مسلمانان و حتی برخی از معتزله مانند بشر بن المعتمر و ابوحسین بصری بر این باورند که بهشت و جهنم دو مخلوقی می­باشند که موجودیتشان ثابت است. دلیل ایشان آیات و روایات مختلفی است که از بهشت و جهنم به عنوان یک موجود حقیقی حکایت نموده است. بنابراین اعتقاد به موجودیت کنونی بهشت و جهنم، عقیده ای اتفاقی بین اکثر فرق مختلف اسلام است.[1]

تشیع نیز به پیروی از قرآن و معصومین(ع) بر این عقیده بوده و به لزوم و ضرورت این اعتقاد پایبند بوده و منکران بهشت و جهنم را خارج از دین می­دانند.[2]این انکار در مورد فعلیت کنونی بهشت و جهنم از سوی معتزله به حدی در جامعه اسلامی پراکنده شده بود که شیعیان از امام رضا(ع) در این باره بطور مشخص سوأل می­نمودند، که آیا هم اکنون بهشت و جهنم وجود دارد؟[3]

انکار وجود بهشت و جهنم

بزرگان مشهور از معتزله[4]بر این باورند که بهشت و جهنم روز قیامت برای حساب و جزاء خلق می­شود و اکنون وجود خارجی ندارند. زیرا وجود کنونی بهشت و جهنم لغو است و خداوند کار لغو انجام نمی­دهد.[5]

ابوهاشم جبائی از سران فرق معتزلی در این باره می­گوید: محال است که بهشت و جهنم وجود داشته باشند زیرا قبل از قیامت عالم فانی می­شود و لازمه این فناء محال بودن وجود کنونی بهشت و جهنم است.[6]هشام بن عمرو فوطى از سران معتزله و بنیانگذار فرقه هشامیه، انکار وجود بهشت و جهنم را با فتوی به کفر معتقدین به وجود آن بیان می­کرد.[7]

این مطالب تنها استدلالاتی است که معتزله با تمسک به آن به انکار وجود فعلی بهشت و جهنم معتقد شده­اند. مغالطه موجود در این کلمات این است که:

1.غرض از ایجاد بهشت و جهنم حتی اگر منحصر در جزاء و پاداش باشد موجب لغو بودن وجود کنونی نمی­شود.

2.لازمه فناء عالم قبل از قیامت حتی اگر منجر به فناء بهشت و جهنم شود باعث محال بودن وجود کنونی بهشت و جهنم نمی­شود.

رد نظر معتزله از سوی امام رضا(ع)

امام رضا(ع) اعتقاد به وجود کنونی بهشت و جهنم را به نبوت و امامت پیوند می­زند و منکر این عقیده را منکر و تکذیب کننده نبوت و امامت معرفی می­کند.[8] زیرا اخبار مربوط به بهشت و جهنم از لسان پیامبر اکرم(ص) و اهل بیت(ع) صادر شده است و واضح است که تکذیب کننده این اخبار تکذیب کننده خبردهنده نیز می­باشد. از سوی دیگر معراج را زمینه باور به این اعتقاد بیان می­نماید و می­فرماید: وقتی که پیامبر(ص) به معراج رفتند وارد بهشت شدند و جهنم را دیدند.

امام رضا(ع) با این بیان به بنیانهای سست اعتقادی کسانی اشاره می­کند که وجود بهشت و جهنم را انکار می­کنند. در واقع معتزله و همکیشان این فرقه با این اعتقاد، عدم ایمان خود را به نبوت و امامت و معراج ابراز داشته­اند. اسفراینی از عالمان اهل سنت انکار معراج را به معتزله نسبت می­دهد.[9]گرچه این نسبت به معتزله بخصوص متاخرین ایشان محل بحث است، اما قرائن و شواهد نشان­دهنده صحت این انتساب به پیشینیان معتزله است.

مقاله

جایگاه در درختواره عقائد فرق

این موضوعات را نیز بررسی کنید:

جدیدترین ها در این موضوع

راهكارهايی در تربيت دينی كودك

راهكارهايی در تربيت دينی كودك

نوشتار حاضر با ارائه شناختي زيربنايي از مفهوم تربيت و اشاره به شرايط مربي و مراحل تربيت کودک به تبيين راهکارهايي براي موفقيت والدين در اين امر خطير و سرنوشت ساز مي پردازد.
No image

آثار گناه

در این بخش به بیان موضوع "آثار گناه" پرداخته شده است.
No image

آثار و نتایج پرهیز از شهوات

در این بخش به موضوع " آثار و نتایج پرهیز از شهوات " اشاره شده است.
No image

ثمرات ترک گناه

در این بخش "ثمرات ترک گناه" بیان شده است.
No image

ریشه یابی گناهان

در این بخش به موضوع "ریشه یابی گناهان" پرداخته شده است.

پر بازدیدترین ها

No image

عواقب شهوت رانی

در این بخش "عواقب شهوت رانی" مطرح شده است.
No image

درک یقین، راه رسیدن انسان به ملکوت

در این بخش موضوع " درک یقین، راه رسیدن انسان به ملکوت" مطرح شده است.
Powered by TayaCMS