تعریف اعتکاف
1- اعتکاف، در لغت به معناى توقف در جایى است و در اصطلاح احکام، عبارت است از ماندن در مسجد به قصد عبادت خداوند ، با شرایطى که خواهد آمد.
2- انسان مى‌تواند، در حال اعتکاف ، بنشیند، بایستد، بخوابد، یا راه برود.
اقسام اعتکاف
3- اعتکاف بر دو قسم است، مستحب و واجب، که در اصل، یک عمل مستحبى است ، ولى ممکن است به سببى واجب شود، که از جمله اسباب وجوب اعتکاف ، این امور است :
* نذر، عهد یا قسم؛ مثلاً انسان نذر کند یا با خداى خود عهد کند یا قسم بخورد که اگر در فلان کار موفق شد، یا از فلان بیمارى شفا پیدا کرد چند روز در مسجد معتکف شود.
* شرط ضمن عقد ؛ مثلاً هنگام قرار داد اجاره منزل، صاحب خانه شرط مى‌کند که مستأجر هر سال پنج روز در مسجد معتکف شود و مستأجر نیز این شرط را مى پذیرد.
* اجاره ؛ مثلاً شخصى اجیر مى‌شود که با دریافت مزد - یا بدون دریافت مزد - از طرف میت در مسجد معتکف شود. (مانند نماز استیجارى).
زمان اعتکاف
4- در طول سال در هر زمانى که انسان بتواند، حداقل سه روز در مسجد بماند و روزه بگیرد صحیح است . (تفصیل این مسأله در بحث مدت اعتکاف و روزه اعتکاف خواهد آمد ) ولى بهترین زمان براى اعتکاف ماه مبارک رمضان، و در ماه رمضان ، دهه آخر آن است .
5- س : آیا اعتکاف نذرى را مى‌توان در ماه رمضان انجام داد؟
آیت الله بهجت: مانعى ندارد.
آیت الله مکارم :مانعى ندارد، مگر اینکه نیت او غیر ماه رمضان باشد.
آیت الله صافى: اگر نذر مطلق یا مقید به ماه رمضان باشد اشکال ندارد.
6- س : افضل اوقات اعتکاف چه زمانى است ؟ آیا ایام البیض ماه رجب فضیلت خاصى براى اعتکاف دارد؟(ایام البیض = سیزدهم و چهاردهم و پانزدهم)
آیت الله مکارم: بهترین اوقات اعتکاف ، ماه مبارک رمضان و از همه بهتر دهه آخر آن است.
آیت الله بهجت: افضل اوقات ماه رمضان است خصوصاً در دهه آخر آن و ایام البیض رجب نیز تأکید شده است .
شرایط اعتکاف
7- در صحت اعتکاف امورى شرط است که برخى از آنها مربوط به شخص معتکف و برخى مربوط به خود اعتکاف است که در اینجا به بیان آن شرایط، و احکام لازم آنها مى‌پردازیم.
شرایط معتکف:
1- عقل. (از دیوانه صحیح نیست)
2- ایمان . (از غیر مومن صحیح نیست)
(آیت الله سیستانى :
ایمان شرط صحت اعتکاف نیست ، هر چند در استحقاق ثواب معتبر است
آیت الله مکارم: ایمان شرط قبول اعتکاف است نه صحت آن
شرط ایمان در فتاواى حضرت آیت الله صافى ذکر نشده است )
3- قصد قربت . (هرگونه ریا و خودنمایى ، اعتکاف را باطل مى‌کند).
4- روزه‌دارى در ایام اعتکاف.
5- اجازه گرفتن از کسى که اجازه او لازم است .
شرایط اعتکاف:
1- از سه روز کمتر نباشد. (زمان)
2- در مسجد جامع باشد. (مکان).
3- ادامه ماندن در مسجد و خارج نشدن از آن.