سیدمهدى یثربى کاشانى
(1304 - 1385ش.)
عنوان مقاله: آیت کیاست
نویسنده: حبیب الله سلمانى آرانى
مقدمه
کاشان به لحاظ موقعیت جغرافیایى تقریباً در قلب ایران و حاشیه کویر مرکزى قرار دارد. این سامان از آغاز تاریخ تا به امروز از مراکز تمدن بشرى و محلى سکونت بومیان و اقوام مهاجر بوده است.
با طلوع خورشید اسلام مردم کاشان به پیامبر(صلى الله علیه وآله) و خاندان او(علیهم السلام) ارادت ورزیدند و در امر دین از آنان پیروى کردند. کاشان در بین سالهاى 24 ـ 23 هجرى بعد از قم توسط لشکر اسلام به فرماندهى ابوموسى اشعرى فتح شد[1]. و از آن پس در نوشته ها و گفته ها به همراه نام قم ذکر گردید.[2]
مردم قم و کاشان پس از پذیرش آیین تشیع، در تمامى دوره ها چه آن زمان که اداره کشور با سلسله پادشاهان ایرانى بود و چه موقعى که خلفاى بغداد بر آن حکم مى راندند ـ در حفظ و گسترش آن کوشیدند و زیر بار حکام نرفتند. سرزمین کاشان با مهاجرت و اقامت اقوام مختلف عرب از سادات و علویان و شیعیانى که تحت فشار و ستم امراى اموى و عباسى و غیر آن بودند، در قرون مختلف مهد پرورش عالمان دینى و حاملان علوم و معارف اهل بیت(علیهم السلام) و مرکز نشر و انتقال آن بوده است.
خاندانهاى علمى و فرهنگى بسیار بویژه در دوره ى صفویه و پس از آن ـ در کاشان پدید آمدند که در گسترش علم و دین اقدام دودمان یثربى پشت مشهدى از جمله آن خاندانهاست.
خاندان یثربى
خاندان علمى و فرهنگى یثربى از سادات اصیل کاشان هستند و نسب آنان به امام سجاد(علیه السلام) مى رسد.[3]
در دوره هاى مختلف بزرگانى از این سلسله برخاسته اند که در علوم و فضایل اخلاقى سر آمد بوده اند و طى چند سده عنوان پیشوایى دینى و مرجعیت اجتماعى و سیاسى مردم را بر عهده داشته و به جهات یاد شده نزد عوام و خواص از احترام ویژه اى برخور دار بوده اند.
از ستارگان فروزان این خانواده که در آسمان علم و عمل در سده اخیر درخشش داشته و زبانزد حوزه هاى قم و نجف بوده اند، فقیه و اصولى بلند مرتبه آیت الله میر سید على یثربى و آیت الله آقا سید مهدى یثربى است که در این نوشتار با زندگانى و آثارش آشنا مى شویم.
پدر و مادر
آیت الله سید محمد رضا پشت مشهدى یثربى(1282 - 1347 ق) فرزند سید اسماعیل(1302 ق) در کاشان متولد و در 65 سالگى وفات یافت و در آنجا مدفون گردید.
آیت الله آقا سید محمد رضا تحصیلات مقدماتى و سطح را در کاشان و دوره هاى عالى و خارج فقه و اصول را در حوزه هاى نجف و کربلا و سامرا گذراند و از اعلام و بزرگانى همچون آیات عظام آقایان سید محمد فشارکى طباطبایى(1316 ق) میرزا حسین محدّث نورى(1320ق) سید اسماعیل صدر کاظمینى (1339 ق.) و بویژه از محضر مجدد قرن میرزا محمد حسن شیرازى (1312ق.) بهره هاى علمى فراوان برد و به درجه اجتهاد رسید.
وى در سال 1316ق به کاشان بازگشت و مورد استقبال گرم مردم زادگاهش قرار گرفت.
مسجد محله اش را سنگر فعالیتهاى دینى قرار داد. به اقامه نماز جماعت، برگزارى مجالس ارشاد و مراسم سوگوارى و تدریس علوم دینى پرداخت. درب خانه اش براى پاسخگویى به سئوالات و مراجعان مردمى باز بود.
او بر کرسى قضاوت نشست و حدود شرعى را جارى نمود.
مادر آقا سید مهدى بانو سیده دختر عموى پدرش بود که از زنان شایسته محل و متصف به فضایل اخلاقى به شمار مى رفت. وى فرزند خردسال و یتیمش را با زحمت فراوان تربیت کرد.
تولد و تحصیلات
سید مهدى یثربى آخرین فرزند پسر آیت الله سید محمدرضا در روز عید غدیر سال 1343ق 1304ش) در محله پشت مشهد کاشان، دیده به جهان گشود. در سه سالگى نعمت پدر را از دست داد و از آن پس مادرش به مراقبت و تربیت وى پرداخت.
برادر بزرگش آیت الله میر سید على یثربى[4]کفالت وى را عهده دار شد و با حمایت دیگر برادرش حجت الاسلام و المسلمین آقا سید ابوالحسن یثربى رشد نمود.
در هفت سالگى به مدرسه ملى میرزا محمد على مدرس رفت و دوره هاى ابتدایى و پس از آن متوسطه را، در حالى که براى امرار معاش کارگرى مى نمود، با موفقیت به پایان برد.
علاقه به فراگیرى دروس حوزوى در شرایط سختى که رضاخان براى حوزه هاى علوم دینى و طلاب به وجود آورده و آنان را در تنگناهاى گوناگون قرار داده بود، او را در شهریور ماه سال 1320ش و همزمان با سقوط رضاخان به حوزه علمیه کشانید، سید مهدى مقدمات را نزد برادر بزرگش خواند و آنگاه به قم رفت.
یک سال در مدرسه فیضیه اقامت نمود و مقدارى از دروس و متون سطح را آموخت. در سال 1332ش که آیت الله میر سید على حجرات صحن امامزاده حبیب موسى(علیه السلام) را براى تحصیل و اسکان طلاب بومى مُهیّا ساخت، از قم به کاشان بازگشت و با برخى از طلاب همشهرى از جمله حجت الاسلام و المسلمین آقا شیخ مرتضى عامرى بیدگلى دروس سطح را نزد برادر و آیت الله شیخ محمود نجفى تبریزى(1385ق) و دیگران ادامه داد. در سال 1328ش حوزه جدیدالتاسیس تعطیل شد و آقا سید مهدى و دیگران به قم مهاجرت کردند.
سید مهدى پس از سکونت در قم، دروس سطح عالى را نزد استادان مشهور حوزه آیات سید محمد باقر سلطانى طباطبایى(1418 ق)، شیخ عبدالجواد اصفهانى (1407 ق) و نجفى مرعشى (1411 ق) خواند.
سپس در حقله درس خارج فقه و اصول آیات محترم سید حسین بروجردى (1380 ق) سید محمد محقق داماد (1388 ق، امام خمینى(140 ق) محمد على اراکى (1415 ق) سید محمدرضا گلپایگانى (1414ق) حضور یافت و همزمان در درس تفسیر علامه سید محمد حسین طباطبایى (1402ق) حاضر شد و در این دوره یازده ساله سرمایه هاى علمى و معنوى لازم را گرد آورد در ضمن بخشى از مباحث فقه و اصول آیات عظم بروجردى و محقق داماد را به رشته تحریر در آورد که به صورت مخطوط باقى است.
وى در این دوره، در مناسبتهاى تبلیغى و ایام محرم و صفر و ماه مبارک رمضان به شهرها و روستاهاى شمال کشور و اطراف کاشان سفر مى کرد و به تبلیغ و ارشاد مى پرداخت.
در درسهاى اخلاق هفتگى و جلساتى که در مناسبتهاى مختلف براى طلاب و فضلا در مدرسه علمیه و بیت ایشان تشکیل مى شد، براى دوستان و طلاب از خاطرات تجربیات تبلیغى خود حکایتها مى گفت.[5]
بازگشت به کاشان
آیت الله یثربى پس از ارتحال آیت الله آقا میر سید على (1379 قمرى 1338ش) به در خواست اهالى کاشان و به امر آیت الله بروجردى براى اقامت دائمى به کاشان بازگشت و به جاى برادر و پدرش که محور فعالیتهاى دینى و اجتماعى منطقه بودند، نشست.
آیت الله یثربى با برخوردارى از دانش لازم و اخلاق جذاب در طول چهل و هشت سال (1385 ـ 1338 شمسى) منشأ آثار بسیارى شد و نام و یاد خود را در زمره چهره هاى ماندگار کاشان ثبت نمود. در این قسمت با بخشهایى از فعالیت و خدمات وى آشنایى شویم.
خدمات اجتماعى
در سنگر مسجد:
آیت الله یثربى با استقرار در زادگاهش امامت مسجد حاج شعبانعلى پشت مشهدى (مسجد زیارت حبیب بن موسى(علیه السلام)) را به عهده گرفت مسجدى که سالها برادر، و پدر و جدّش امامت آن را بر عهده داشتند.
او همه ساله مراسم سوگوارى و عزادارى ایام محرم و شبهاى احیا را در مسجد و صحن زیارتگاه یاد شده بر پا مى نمود.
در روز تاسوعا و عاشورا و بیست و یکم ماه مبارک رمضان همچون برادر و پدر ساعتها به موعظه و ارشاد مى پرداخت و سخنرانى را با ذکر مصایب اهل بیت(علیهم السلام)، به سبک و حالتى خاص که انبوه شرکت کنندگان را به شدت تحت تأثیر قرار مى داد، به پایان مى رساند.
پس از پیروزى انقلاب اسلامى نیز این مسجد محل برگزارى نماز جمعه شد.
احیاى حوزه
سابقه حوزه هاى علمیه و مدارس دینى در کاشان به سده چهارم هجرى برمى گردد[6] در قرون بعد به ویژه در عصر حاکمان صفویه و قاجار که بزرگانى همچون ملامحسن فیض، ملامحمد مهدى نراقى حیات داشتند، حوزه هاى علمیه این شهر از رونق قابل توجهى برخوردار شد و مدارس جدیدى نیز با توصیه و سرپرستى عالمان وقت ساخته شد و علما و فضلاى بسیارى از شهرهاى مجاور و دور دست براى استفاده و بهره هاى علمى و معنوى به کاشان مهاجرت کردند.
در سال 1322 شمسى حوزه تأسیس یافته آیت الله آقا میر سید على در سال به مدت شش ماه دایر بود و بر اثر تضییقات رژیم پهلوى تعطیل شد و طلاب متفرق شدند. آیت الله سید مهدى یثربى در سال 1347ش به منظور احیاى حوزه یاد شده زمین مناسبى را در نزدیکى آستانه حبیب بن موسى (علیه السلام) خرید و با همکارى نیکوکاران در مدت زمانى کوتاه چند حجره و مدرس و سالن بزرگ سخنرانى ساخت و براى آغاز سال تحصیل آماده کرد.
این مدرسه کوچک در همان سال (1388 ق) با نام و یاد آیت الله آقا میر سید على یثربى افتتاح شد و حدود بیست نفر جوان به تحصیل دروس مقدماتى نزد مدرسان و فاضلان بومى که از دوستان و همدوره اى هاى آیت الله سید مهدى یثربى بودند، مشغول شدند.
سالهاى بعد مدرسه توسعه یافت و برنامه تحصیلى آن به طور قابل ملاحظه اى پیش رفت. پس از پیروزى انقلاب اسلامى نیز عده اى از پذیرفته شدگان از سوى شوراى مدیریت حوزه علمیه قم براى تحصیل به این مدرسه معرفى مى شوند.
در این حوزه که از مقدمات تا سطوح عالى تدریس مى شود، آیت الله یثربى از سال 1355ش براى طلاب و اساتیدى که قصد ادامه تحصیل و تحقیق داشتند و گرماى شدید تابستان کاشان مانع کارشان مى شد. به رغم مخالفتهاى شدید رژیم شاه حوزه علمیه تابستانى مختصر را با نام حضرت ولى عصر(عج) آماده ساخت و امکانات و تسهیلات لازم را براى ادامه تحصیل در تمام فصول سال فراهم نمود که همچنان دایر است.
مدرسه علمیه امام کاظم(علیه السلام) کاشان نیز با مساعدت و همکارى ایشان تکمیل و راه اندازى شد و از آن پس برنامه هاى درسى آن تحت پوشش مدرسه آیت الله یثربى قرار گرفت که هم چنان فعال است.
به دنبال در خواست عده اى از خواهران منطقه در سال 1363ش مکتب کوثر را با تعدادى اندک از خواهران داوطلب راه اندازى مى کرد که این مرکز در سالهاى بعد با مدیریت و کادر آموزشى و تربیت یافتگان خود اداره گردید و هم اکنون در سطحى وسیع و فعالیت هاى آموزشى و تبلیغى خود را ادامه مى دهد.
تعداد قابل توجهى از طلاب و فضلاى مدرسه علمیه آیت الله یثربى در قبل و بعد پیروزى انقلاب اسلامى در مراکز متعدد و سطوح مختلف تعلیم و تربیت حوزوى و دانشگاهى، مناصب قضایى، امامت جمعه و سایر نهادها و ارگانهاى دولتى و مردمى مشغول فعالیت مى باشند.
در دوران دفاع مقدس تعدادى از طلاب مدارس یاد شده در جبهه هاى جنگ به فیض شهادت رسیدند.
آیت الله سید مهدى یثربى ضمن اشراف کامل بر سه مدرسه (آیت الله میر سید على یثربى - ولى عصر (عج) - امام کاظم (علیه السلام)) و مکتب کوثر و اداره آنها از آغاز تا قبل از بیمارى منجر به وفات، از نخستین کتاب درسى تا دوره خارج را درس گفت. وى طلاب و فضلاى مدارس و خواهران مکتب کوثر را هر هفته و در روزهاى معین از مواعظ اخلاقى و سیره عملى پیامبر(صلى الله علیه وآله) و اهل بیت(علیهم السلام) و علماى گذشته بهره مند مى ساخت.
اعزام مبلغ
آیت الله یثربى در نخستین سال اقامت در کاشان و در راستاى فعالیتهاى تبلیغى خود تک شد، روستاها و آبادیهاى منطقه را شناسایى کرد. از جمعیت آنها آمار گرفت و نیازهاى مذهبى و کیفیت تبلیغات دینى هر یک را مورد بررسى قرار داد[7] و در ایام محرم و صفر و ماه مبارک رمضان همان سال براى تبلیغ و ارشاد مردم با مسئولیت خود روحانى اعزام نمود.
استقبال خوب مردم از مبلغان اعزامى در آن سال و ادامه و گسترش آن در سالهاى بعد موجب شد ایشان دفترى را بدین منظور اختصاص دهد. با تشکیل این دفتر در آغاز دهه سالهاى (1360 - 1350ش) همه ساله تقاضاو در خواست روحانى از سوى مردم این منطقه و حتى شهرهاى استانهاى همجوار بیشتر مى شد.
این روند تا زمان تأسیس دفتر تبلیغات اسلامى حوزه قم و سازمان تبلیغات اسلامى و بعد از آن ادامه یافت. در سراسر کشور تنها منطقه اى که همه روستاهاى آبادش ها، شهرها و بخشهاى آن در ایام تبلیغى روحانى و مبلغ داشت، کاشان بود و به طور قطع مى توان گفت نخستین دفتر اعزام مبلغ در سطح کشور به وسیله آیت الله یثربى در کاشان تأسیس گردید.
از جمله فعالیتهاى این دفتر در سال 1354ش و بعد از آن طرح پر کردن اوقات فراغت نوجوانان و جوانان منطقه کاشان در تعطیلات تابستانى بود.
براى اجراى این طرح در سال یاد شده نخستین دوره تشکیل کلاسهاى آموزش و روخوانى قرآن به وسیله طلاب و مبلغان جوان کاشان در تمامى مساجد و تکایاى محلى شهر و روستایى برگزار گراید.
دانش آموزان مقاطع مختلف تحصیلى با ذوق و شوق در این کلاسها شرکت کردند و ضمن یاد گرفتن و خواندن قرآن، احکام شرعى مورد نیاز خود را آموختند. در پایان اولین دوره تعلیم یافتگان و مربیان مورد تشویق و تقدیر آیت الله یثربى قرار گرفتند.
یکى از فواید این دوره این بود که برخى از آموزش دیدگان در سالهاى بعد هر یک در محله خود کلاسهاى یاد شده را دایر کردند و آموزشهاى خود را در طول سال و به صورت هفتگى ادامه دادند.
ارتباط مستقیم نوجوانان و جوانان با روحانیان جوان در آن شرایط از دیگر فواید این دوره بود که موجب گردید از هر روستا و منطقه اى در کاشان یک یا چند نفر از دانش آموزان پس از اتمام دوره هاى تحصیلى راهنمایى یا متوسطه براى تحصیل علوم دینى به حوزه هاى علمیه کاشان یا قم روى آوردند.[8]
دیگر آنکه بیشتر دانش آموزانى که در تظاهرات سال هاى (56 و 1357ش) شرکت مى کردند و در بخش اطلاعیه ها و فعالیت داشتند و در زمان جنگ در جبهه ها حاضر شدند، از تربیت شدگان آن کلاسهاى قرآن بودند.
در میان مردم
آیت الله یثربى پس از استقرار در کاشان از نخستین ساعات روز تا پاسى از شب به غیر از ساعاتى در ایام تحصیلى را به پاسخگویى به اقشار مختلف اختصاص داد.
مراجعات مردم بیشتر براى استخاره، دعا و عریضه، صلح نامه، قسّامه، وصیت نامه، اجراى صیغه عقد، اذان و اقامه نوزادان، سفارش بیماران به مراکز درمانى و پزشکان، ارجاع افراد جویاى کار به ادارات و کارخانجات، رفع اختلافات خانوادگى و محلى، اختلافات کاسبان و تاجران، کمک مالى به فقر، دریافت وجوهات شرعى، صدقات و کفارات و مصرف آنها تعیین روحانى براى مسجد و جلسات سخنرانى مهم و غیره بود.
از خدمات شایسته ایشان تأسیس صندوق قرض الحسنه جاوید در سال 1351ش است. این صندوق به انگیزه ى فراهم آوردن تسهیلات مادى براى ازدواج جوانان و پرداخت وام به طبقات متوسط و فقیر تشکیل شد و با جذب سرمایه هاى مردمى به کار خود ادامه داد.
هم اکنون این صندوق و شعبات آن در منطقه کاشان براى خدمت رسانى دایر است تأسیس درمانگاه با کمک برخى مؤمنان در شهر کاشان که مورد استفاده همگان مى باشد، از دیگر فعالیتهاى اوست. آیت الله یثربى در سال 1357ش براى اسکان موقت زائران مستمند زائر سراى رضویه در شهر مشهد مقدس را آماده پذیرایى کرد و در سالهاى بعد بناهاى دیگرى را به آن افزود که هم اکنون نیز مهیاى پذیرایى است.
براى رفاه حال دانشجویان کاشانى با یارى نیکوکاران قطعه زمینى را براى احدات خوابگاه دانشجویى تهیه نمود و در سال 1370ش کلنگ احداث بناى آن را با نام و یاد مرحوم فیض کاشانى به زمین زد و سال بعد ساخت ساختمان آن شروع شد و از سال 1375 مورد بهره بردارى قرار گرفت.
احداث گورستان دارالسلام در خارج از شهر، اداره و صرف عواید موقوفات متعدد و پراکنده در جاهاى تعیین شده آن از جمله موقوفات آیت الله حاج شیخ محمود نجفى، آستانه حبیب موسى(علیه السلام)، چند مسجد، حمام و مدرسه نیز بخشى از فعالیتها و خدمات این عالم خدمتگزار بود[9].
اقدامات و فعالیتهاى سیاسى
آیت الله یثربى پس از رحلت مرجع عالیقدر آیت الله بروجردى تلاش رژیم براى کم کردن قدرت و نفوذ روحانیت، روابط خود را با مراجع تقلید قم به ویژه امام خمینى تقویت کرد.
و با رهنمودهاى ایشان مبارزه منفى علیه رژیم را در قالب اعتصابات ائمه جماعات مساجد، تشکیل مجالس رسمى و غیر رسمى براى اتخاد تصمیمات و مواضع روحانیت و صدور بیانیّه هایى شروع کرد.
همگام با انقلاب
آیت الله یثربى در پى وقوع حادثه مدرسه فیضیه در خرداد ماه 1342، در کاشان مجلس سوگوارى بر پا نمود. وى اعتراض شدید خود نسبت به برگزارى جشن هاى منحوس 2500 ساله شاهنشاهى را ابراز کرد.
با تغییر تاریخ هجرى شمسى به تاریخ شاهنشاهى و انتخابات مجلس فرمایشى طاغوت مخالفت ورزید. در سخنرانیهاى خود از مظاهر فساد و عوامل ترویج فرهنگ غرب در کشور که بیشتر از طریق سینما و ایجاد مراکز فساد در شهرهاى مذهبى فعالیت مى نمودند پرده بر داشت و عواقب خطرناک آن را گوشزد کرد.[10]
از نمونه اقدام هاى عملى وى جریان، کلبه و میخانه اى است که یکى از دست نشاندگان رژیم در راه فین کاشان دایر نموده بود. این مرکز فساد مورد اعتراض آیت الله یثربى قرار گرفت. سپس ایشان در اجتماع انبوه مردم سخنرانى کرد و با گرفتن تأیید از حاضران مبنى بر تعطیل شدن این مرکز فساد با یارى مردم محل و دیگر نیکوکاران آن جا را از صاحبش خرید و به مسجد سید الشهدا(علیه السلام) نمود.
در سالهاى خفقان براى ارشاد جوانان بویژه قشر تحصیل کرده و روشنفکر و جلب آنان به مکتب انقلابى اسلام - در برابر تبلیغات مارکسیسم، هر هفته در روز جمعه مجلس با شکوهى در سالن اجتماعات مدرسه علمیه برگزار مى کرد و از دانشمندان و فضلاى برجسته حوزه علمیه قم نظیر حضرات آیات آقایان شهید مطهرى، مکارم شیرازى، سبحانى، نورى همدانى، ابوالقاسم خزعلى، سید عبدالکریم هاشمى نژاد، سید على محقق داماد و... دعوت مى نمود و آنان با بیانات مفید خود شرکت کنندگان و حاضران در مجلس را ارشاد و بهره مند مى ساختند و به پرسشهاى جوانان پاسخ مى گفتند.
در طول انقلاب بیانیه ها و اعلامیّه هاى فراوانى از سوى علما و روحانیان، مدارس و حوزه هاى منطقه کاشان به حمایت از امام خمینى و نهضت، اعتراض به برنامه ها و لوایح و قوانین ضد اسلامى دولت طاغوت، دفاع از مظلومان فلسطین و لبنان و سایر مناسبتها صادر شد که اغلب متن آنها به قلم و انشاى ایشان بود.
نمونه اى از آن ها چنین است:
هو الله تعالى محضر مبارک حضرات آیات عظام و مراجع تقلید حوزه مقدمه علمیه قم (مدّ ظلالهم)
جامعه روحانیت کاشان از قلمهاى مسموم عده اى از مطبوعات کشور که حقایق اسلامى را واژگون جلوه مى دهند و از تهمت هاى ناروا به حضرات علماء و مراجع عظام دامت برکاتهم مخصوصا از مندرجات روزنامه اطلاعات مورخه 17 دى ماه مبنى بر اهانت به حضرت آیت الله العظمى آقاى خمینى (مدّ ظلّه) شدیداً متأثر و مراتب انزجار خود را بدینوسیله اعلام نموده و همچنین حمله مسلّحانه به اعتراض کنندگان را که منجر به قتل عده کثیرى از آن بیگناهان و تبعید تعدادى از مدرسین عالى مقام گردید، جداً تقبیح مى نمایند و به عنوان اعتراض و همدردى چهار روز اقامه جماعات در سراسر کاشان و حومه تعطیل گردید.
از خداوند متعال (جلت عظمته) نصرت اسلام و مسلمین را مسئلت مى نماییم و السلام علیکم و رحمة الله و برکاته[11]
حق صبورى - سید مهدى یثربى ـ سید محمد باقر مصطفوى ـ «لاحق احمد اسلامى ـ الاحق اعتمادى على نجفى ـ سید رضا علم الهدى، سید مهدى مکى، سید اسدالله خراسانى و...
آنچه علماى اعلام و حجة اسلام مرقوم داشته مطابق با واقع است الاحقر رضا المدنى
نمونه جواب و تشکر امام خمینى از تلگراف تسلیت آیت الله یثربى به مناسب شهادت استاد مطهرى[12]
باسمه تعالى
14/ج 2/1399
جناب مستطاب حجت الاسلام آقاى حاج سید مهدى یثربى - دامت افاضاته
تلگراف تسلیت جنابعالى و جامعه روحانیت شهر کاشان در مورد شهادت جانگذار مرحوم حجت الاسلام و المسلمین استاد مطهرى (قدس سره الشریف) و اصل گردید مراتب تشکر و سلام اینجانب را به عموم آقایان محترم ابلاغ نمائید از خداى تعالى سلامت و موفقیت همگان را در راه خدمت به اسلام و مسلمین خواستارم. و السلام علیکم و رحمة الله، روح الله الموسوى الخمینى
جواب امام خمینى به مناسبت تبریک استقرار جمهورى اسلامى خطاب به آیت الله یثربى[13]
بسمه تعالى
27 / 1 / 1399 برابر با 5 اردیبهشت 1358
خدمت جناب مستطاب حجت الاسلام آقاى حاج سید مهدى یثربى - دامت افاضاته
طومارى حاوى امضاى بسیار در مورد تبریک استقرار جمهورى اسلامى از طرف اصناف و کارگران محترم شهرستان کاشان و اصل گردید، بدین وسیله مراتب تشکر اینجانب را به عموم آقایان محترم ابلاغ نمایید و تذکر دهید که ان شاء الله تعالى سعى داشته باشند این همبستگى و اتحاد را پیوسته محفوظ نگه دارند از خداى تعالى ادامه توفیقات همگان را خواستارم.
و السلام علیکم و رحمة الله روح الله الموسوى الخمینى
نامه امام خمینى به آیت الله یثربى به مناسبت ماجراى انجمن هاى ایالتى و ولایتى در سال 1341ش/1382ق
بسم الله الرحمن الرحیم
به عرض عالى مى رساند، مرقومه محترم که حاکى از سلامت وجود محترم بود موجب تشکر گردید.
توفیق و سعادت جنابعالى را از خداوند تعالى خواستار است. اگر صلاح مى دانید از خود آقایان روحانیون و سایر طبقات، نشریه اى مبنى بر پشتیبانى از قم و اظهار تأثّر از واقعه فاجعه، منتشر فرمایید. امید است انشاء الله بتوانیم جلو این مفاسد را که مى خواهند اجرا کنند بگیریم. امید است از مظانّ استجابت دعوات، منظور نظر شریف باشم و السلام علیکم و رحمة الله روح الله الموسوى الخمینى
***
هو المنعم
این بود معناى مسلح
باز... اسرائیل غاصب توسعه طلب بعوض رد کردن اراضى فلسطین با حمله وحشیانه دیگرى جنوب لبنان را به تصرّف درآورد و ده ها نفر از مردم مسلمان را با آتش کشید و یکصد و پنجاه هزار نفر زن و مرد و کودک مسلمان بى گناه را که اکثر آنان شیعه امامى بودند از خانه و کاشانه خود آواره نمود این بود معناى صلح دوستى
اگر اسرائیل متجاوز صهیونیسم بین المللى قصد انتقام از رزمندگان فلسطینى را داشت و آن محرومین بى خانمان را گناهکار مى دانست تقصیر مردم جنوب لبنان و زنان و کودکان آنها چه بود هنوز جراحات حادثه فجیعه قم و تبریز التیام نیافته بود که این مصیبت عظمى قلوب ما را مجدداً داغ دار نمود.
اى خداى منتقم و اى پروردگار فریادرس، ما به غیر از تو پناهى نداریم و نه به غیر از تو دادرسى! بدین مناسبت مجلس دعائى از ساعت 9 الى 11 صبح جمعه چهارم فروردین ماه 14 ربیع الثانى در مسجد زیارت حبیب بن موسى علیه السلام (کاشان) براى نصرت اسلام و مسلمین عموماً و براى پیروزى مسلمانان لبنان و قطع ایادى عمّال استعمار از بلاد مسلمین، تشکیل مى گردد.
مناسب است مؤمنین با آماده گى قبلى شرکت نمایند تابند ازى مراجع بزرگوار تقلید ـ مدّت اظلالهم ـ مبنى بر کمک به آسبب زدگان لبنان جواب مثبت بدهند.
ان تنصر الله ینصرکم و یثبّت اقدامکم.
سید مهدى یثربى
13 ربیع الثانى 898[14]
آیت الله یثربى در مرداد ماه سال 1358 همزمان با اقامه نماز جمعه در تهران از سوى امام خمینى مأمور که اقامه نماز جمعه در شهر کاشان گردید متن حکم چنین است[15]:
بسمه تعالى
12 رمضان 1399
جناب ستطاب حجت الاسلام حاج سید مهدى یثربى دامت افاضاته
مرقومه محترم واصل و از اظهار محبت آن جناب نسبت به اینجانب تشکر حاصل گردید. در مورد اقامه نماز جمعه در شهر کاشان که سئوال کرد بودید مقتضى است خود جنابعالى اقدام نموده و نماز جمعه را اقامه نمائید.
از خداى تعالى ادامه توفیقات همگان را در انجام وظایف الهى خواستارم. و السلام علیکم و رحمة الله روح الله الموسوى الخمینى
با قبول این مسئولیت از همان تاریخ تا چند ماه قبل از وفات، نزدیک به 27 سال در این سنگر به اقامه نماز جمعه و ارشاد نماز گزاران پرداخت.
او در تمامى انتخابات مجلس شوراى اسلامى، خبرگان رهبرى، ریاست جمهورى مردم را به حضور و شرکت در انتخابات و دادن رأى تشویق و ترغیب کرد.
در نخستین دوره تشکیل مجلس خبرگان رهبرى که در آذر ماه سال 1361ش انجام شد و در دوره هاى دوم و سوم از سوى مردم استان اصفهان با بیشترین آراء به عنوان نماینده به این مجلس راه یافت و تا زمان حیاتش در این مجلس انجام وظیفه نمود.[16]
در اردیبهشت ماه سال 1362 نیز طى حکمى از سوى امام خمینى به عنوان نماینده ولى فقیه در منطقه کاشان که متن حکم این است.
بسم الله الرحمن الرحیم
جناب حجت الاسلام.. حاج سید مهدى یثربى امام جمعه محترم کاشان (دامت برکاته) بدین وسیله جنابعالى را به سمت نماینده خود در منطقه کاشان منصوب مى نمایم که انشاء الله تعالى در رفع نیازمندى هاى مذهبى و مشکلات دینى اهالى آن سامان اهتمام نموده و در امورى هم که نیاز به اذن ولى فقیه دارد جنابعالى از طرف اینجانب مجاز در تصدى و تصرف مى باشید.
امید است اهالى محترم، ارگانها و نهادهاى انقلابى در هم آهنگى و همکارى با ایشان کوشش نمایند. دوام توفیقات آن جناب را از خداى تعالى مسئلت دارم.[17]
و السلام علیکم و رحمة الله و برکاته
10 رجب 1403، اردیبهشت 1362 روح الله موسوى الخمینى
حضور در جبهه هاى مقاومت
با شروع جنگ تحمیلى عراق علیه ایران در شهریور ماه 1359 شمسى آیت الله یثربى جوانان را براى دفاع از میهن اسلامى و مردم را در جهت پشتیبانى و کمک ترغیب و تشویق نمود و خود طى هشت سال جنگ هراز چند گاهى در جبهه ها حضور مى یافت و بارزمندگان ملاقات مى نمود.
در جهت پشتیبانى و بازسازى مناطق آسیب دیده خدمات قابل توجهى کرد. سخنرانى ها، پشتیبانهاى مادى مستقیم و آنچه به دستور ایشان به جبهه ها تقدیم مى شد، از خدمات به یاد ماندنى اوست و به قول:
سردار شهید حاج احمد کاظمى فرمانده وقت لشکر نجف اشرف، «از مسئوالانى که به این منطقه آمده اند، هیچ کدام به مانند آیت الله یثربى این قدر کمک مالى نکرده اند.»[18]
ستاد بازسازى مناطق جنگى که از سوى ایشان در کاشان تشکیل شد، نقش ویژه اى در بازسازى مناطق آسیب دیده داشت و در سطح کشور به عنوان مسؤول اولین ستاد پشتیبانى جبهه انتخاب شد[19].
آیت الله یثربى پس از شهادت هر یک از رزمندگان منطقه کاشان براى تسلى خاطر بازماندگان به بیت آنان مى رفت و در مراسمى که به مناسبت یاد بود آنان برگزار مى شد، حضور مى یافت و از بستگان دلجویى و از ایثارگران و محرومان عیادت مى کرد.
پس از جنگ در اکثر مجامع و همایشهاى علمى، فرهنگى و عمرانى حاضر مى شد و در سخنرانهایش به مسئولان رهنمودهایى ارائه مى داد. بر وحدت و همدلى نیروهاى انقلاب و بقاى همه در خط رهبرى تأکید کرد.
تلاشى بى وقفه اى براى توسعه منطقه کاشان مى نمود همواره براى مسئوالان و خدمتگزاران نظام در این سامان مایه امید و پشتیبانى مطمئن بود و این آرمان را داشت که روزى منطقه کاشان در شمار یکى از استانهاى کشور در آید.
ویژگیهاى اخلاقى
آیت الله یثربى علاوه بر سیادت و اصالت خانوادگى و فضل و دانش و به تعبیر امام خمینى اتصاف به فضایل نفسانیه و صلاح و سداد، از ویژگیهاى دیگرى نیز برخوردار بود که فرزند ارشدش آیت الله آقا میر سید محمد یثربى چنین شرح مى دهد:
1 - حرمت بزرگان
«در زمان استقرار پدرم در کاشان در محله هاى دیگر شهر بزرگانى همچون آیت الله آقا سید محمد حسین رضوى (1385ق.)، آیت الله حاج آقا رضا مدنى (1412 ق)، آیت الله شیخ محمد سلیمانى (1388ق.) آیت الله شیخ جعفر صبورى قمى (1424 ق).
و در مرتبه بعد حضرات آقایان حاج شیخ على آیت نجفى (1406 ق.) حاج سید محمد باقر مصطفوى، حاج سید اسدالله خراسانى به خدمات دینى، تدریس و امامت جماعت اشتقال داشتند. در مسائل مهم و تصمیماتى که منوط به حضور و شرکت علماى یاد شده بود، اغلب مجالس مشورتى در بیت شیخ العلما و عالم کهن سال شهر آیت الله رضوى تشکیل مى شد.
آنچه مورد تصویب همه قرار مى گرفت، متن آن را آیت الله یثربى مى نوشت و پس از امضاى بزرگ ترها ایشان امضاء مى کرد. در جلسات عمومى و خصوصى و به هنگام ورود و خروج پدرم بزرگ ترها را بر خود مقدم مى داشت. نسبت به بازاریان متدین و معمر این احترام را رعایت مى کرد.»
2 - مفید براى مردم
«... آیت الله یثربى اغلب اوقاتش را در شبانه روز صرف خدمت به مردم مى کرد. در غم و شادى، عروسى و عزا با مردم بود. هر گونه اختلاف ونزاع و مشکلى را حلّ و فصل مى نمود. او گاهى از دادگسترى هم زودتر به مسائل رسیدگى مى کرد و اختلافات را خاتمه مى داد.
هیچ مسائلى را دست خالى رد نمى کرد. به آسیب دید گانى و فقرایى که از جاهاى دیگر به ایشان مراجعه و در خواست کمک مى نمودند، مساعدت مى کرد. اوقات سه گانه براى اقامه نماز جماعت به مسجد مى رفت و چنانچه حال مساعد و یا فرصت داشت، براى نمازگزاران سخن مى گفت، در اعیاد مذهبى و ملى پذیراى ملاقات کنندگان بود در مراسم ترحیم و یاد بودها، افتتاحیه ها، بازگشایى مدارس و دانشگاهها و... شرکت مى کرد.
میزبانى مسئولان و شخصیت هاى مملکتى را بر عهده داشت و...
در ارائه خدمات در هر کجا و به هر کس هیچ گونه عوضى نخواست و بر امرى منت نگذاشت.»
3 - توجه به مسائل تربیتى
«... با آنکه پدرم مشاغل فراوان داشت، از توجه به خانه و فرزندان غافل نبود. صداقت و راستى را با گفتار و رفتارش به ما یاد داد. از گفتن سخنان ناشایست به شدت پرهیز مى کرد و در جلسه اى که از دیگران سخن به میان مى آمد و به غیبت و امثال آن مى کشید، موضوع جلسه را تغییر مى داد. توصیه فراوان به با سواد شدن داشت و ما را در انتخاب راه و شغل آزاد مى گذاشت. سفارش کلى او این بود که بهترین اسوه هاى تربیت شده دینى اهل بیت عصمت و طهارت(علیهم السلام) و نمونه هاى عالى تربیت عملى در خانه اهل بیت(علیهم السلام) است و در جاى دیگر خبرى نیست. ایشان پدرى مهربان، مربى دلسوز و معلمى عملى براى ما بود.»
4 - صبر و بردبارى
«آیت الله یثربى در برابر ناملایمات، مخالفتها و اتهاماتى که در حضور یا غیاب مى شنید، چون کوه مقاوم بود، با حوصله و خوشرویى نظرات مخالفان را مى شنید و تحمل مى کرد و بسیارى از آنها را جواب نمى داد. عقیده اش این بود که برخى از مخالفتها احساساتى و زودتر گذر است و زمان خود پاسخگوى آنهاست. هیچگاه در صدد انتقاجویى و حتى غیبت مخالفان بر نیامد و اصرار داشت آبروى اشخاص حفظ شود. به ما هم توصیه مى کرد با آبروى کسى بازى نکنید .بلکه در حفظ آن بکوشید..»
5 - اعتدال
«آیت الله یثربى در طول سالهاى خدمت به مردم در برابر جریانات سیاسى روش اعتدال را در پیش گرفت و تحت تأثیر قرار گرفت. استقلال فکرى و روش میانه روى را تا روزهاى آخر عمرش حفظ کرد. او هیچ نوشته اى را در مخالفت و یا موافقت با مسائل شخصى امضا نمى کرد.»
6 - پذیرش عمومى
«پدرم نزد عوام و خواص از پذیرش عمومى بر خوردار بود و توانست پاپشتوانه اخلاق و منش معتدل نزدیک به نیم قرن به مردم خدمت کند و در قلب مردم خاطراتى خوش از خود به یادگار بگذارد.»[20]
فرزندان
آیت الله یثربى در اردیبهشت 1331ش مطابق با ماه رجب سال 1371ق در بیست و هفت سالگى با دختر آیت الله آقاى حاج شیخ عبدالله آل آقا کرمانشاهى (1355 ش.) که آن وقت در قم ساکن بود، ازدواج کرد. حاصل این ازدواج فرزند شایسته (4 پسر و 3 دختر) شد.
فرزندان پسر ایشان آقایان آیت الله آقا میر سید محمد از فضلا و مدرسان دروس خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم و رئیس حوزه علمیه کاشان است، دکتر سید محمد رضا شاغل در سازمان تأمین اجتماعى و مهندس سید على شغل آزاد دارد.
حجت الاسلام سید محمد حسن از فضلاى حوزه علمه قم است که در زمان حیات و دوران بیمارى پدر سمت امامت جمعه موقت و جماعت مسجد محل را بر عهده داشت. دختران آیت الله یثربى داراى مراتب عالى تحصیلى در علوم جدید و قدیم هستند و در مکتب کوثر به تدریس اشتغال دارند و یکى از آنان مدیریت آنجا را برعهده دارد.
وفات و مدفن
آیت الله یثربى پس از چند ماه ابتلاء به بیمارى ریوى در شامگاه روز شنبه ششم ماه مبارک رمضان سال 1427 (هشتم مهر ماه سال 1385 ش) در یکى از بیمارستانهاى تهران دعوت حق را لبیک گفت و در جوار آبا و اجداد طاهرینش جاى گرفت.
با انتقال پیکر پاک آن مرحوم به کاشان انبوه جمعیت داغدار و نمایندگانى از سوى مقامات بلندپایه کشورى تابوت وى را با زبان روزه و با شکوه و احترام از بیت تا قبرستان دارالسلام (چند کیلومتر) تشییع کردند و پس از اداى نماز توسط فرزندش در مکان مناسبى که هم اکنون مزار مشتاقان و مؤمنان است به خاک سپرد.
از سوى مقام معظم رهبرى، مراجع و آیات عظام حوزه علمیه قم، ریاست مجمع تشخیص مصلت نظام، خبرگان رهبرى، مجلس شوراى اسلامى، ریاست جمهورى و قوه قضائیه طى پیامهاى کتبى و شفاهى این ضایعه بزرگ را به حوزه هاى علمیه و اهالى کاشان و بازماندگان تسلیت گفتند.
همچنین از سوى اهالى محله هاى شهرستان کاشان و حومه، مسئولان حوزه هاى علمیه قم، اصفهان، تهران و جامعه مدرسین مجالس یاد بود متعددى برگزار شد و از خدمات و فعالیتهاى این عالم ربانى تجلیل و قدر دانى به عمل آمد.
پیام تسلیت مقام معظم رهبرى.بسم الله الرحمن الرحیم
با تأسف و تأثر، در گذشت عالم خدوم و بزرگوار مرحوم آیت الله آقاى حاج سید مهدى یثربى (رحمة الله علیه) را به علماى اعلام و حوزه هاى علمیه و مردم شریف و مؤمن کاشان و نیز به بیت محترم و بازماندگان، مخصوصا آقا زادگان مکرم آن مرحوم تسلیت مى گویم.
ایشان از جمله علما و روحانیون خدمتگزار و دلسوزى بودند که از سالیان دور و بویژه در دوران انقلاب و دفاع مقدس و پس از آن، منشأ برکات و خدمات فراوانى گردیدند و براى مردم و حوزه هاى علمیه پدرى مهربان و ناصحى مشفق و راهنمایى خبیر محسوب مى شدند.
خداوند روح ایشان را مشمول رحمت و مغفرت قرار داده با اجداد طاهرینشان محشور فرماید.
سید على خامنه اى
10/7/85.
[1]. تاریخ قم، حسن بن محمد بن حسن قمى، ص 78.
[2]. معجم البلدان، یاقوت حموى، ج 4، ص 275 و 296.
[3]. سید مهدى بن سید محمد رضا بن سید اسماعیل بن سید میرعبد الرزاق بن المیرسید عبد الحى بن سید ابراهیم بن سید عبدالماجد بن سید ابراهیم بن سید ماجد الکبیر بن سید ما جد الکبیر بن سیدیه لطیف بن سیدیه محمد بن سید على المرتضى (اشرف شمس الدین) بن سید فخر الدین بن سعد الدین مرتضى بن سید فخر الدین محمد بن سید امیر بن سید عماد الدین بن سید معین الدین بن سید شمس الدین بن سید امیر بن سید شمس الدین بن سید علاء الدین مرتضى بن سید ابوالقاسم علاء الدین على بن ابوالقاسم عز الدین یحیى بن سید ابوالفضل محمد شرف الدین بن سید ابوالقاسم على(نقیب رى) بن عز الاسلام محمد بن سید مطهر (ذوالفخرین) بن سید ابوالحسن على الزکى (نقیب رى) بن سید ابوالفضل محمد (سلطان شریف) بن سید اجل مرتضى ابوالحسن المطهر ابوالقاسم على(ذوالفخرین نقیب النضاء) بن سید ابوجعفر (نقیب قم) بن سید ابوالقاسم على (رئیس قم) بن سید ابوجعفر محمد النقیب (رئیس قم) بن سید حمزه قمى بن سید احمد الدخ بن سید محمد بن سید اسماعیل بن محمد الارقط بن عبدالله الباهر بن على بن الحسین بن على بن ابى طالب (علیهم السلام).
[4]. شرح حال او در گلش ابرار، ج 6، ص 164.
[5]. مجله پیام انقلاب، ش 126 و 128 مصاحبه با آیت الله یثربى , پیام حوزه س اول، ش 3، ص 137 و...
[6]. تاریخ اجتماعى کاشان، حسن نراقى، ص 53.
[7]. پیام حوزه اش 3، سال اول ص 145.
[8]. همان،
[9]. جزوه نگاهى به زندگانى و شخصیت نماینده ولى فقیه و امام جمعه کاشان، آیت الله سید مهدى یثربى.
[10]. دانشنامه ائمه جمعه کشور، ج 2، ص 994.
[11]. نگاهى به زندگانى و شخصیت... آیت الله مهدى یثربى، بخش اسناد.
[12]. صحیفه امام، ج 7، ص 242.
[13]. همان، ص 121.
[14]. انقلاب اسلامى در کاشان، ج 2، ص 810
[15]. همان 2، ج 9، ص 266.
[16]. خبرگان ملت، دفتر اول، ص 577.
[17]. صحیفه امام، ج 17، ص 409.
[18]. نگاهى به زندگانى و شخصیت... آیت الله یثربى.
[19]. سیماى کاشان، ص 88، بنابر نقل حجت الاسلام لار رحمانى مسئول ستاد پشتیبانى جنگ.
[20]. مصاحبه نویسنده با آیت الله سید محمد یثربى.
منبع:فرهیختگان تمدن شیعه