آخرت سازی در دنیا

آخرت سازی در دنیا

روزنامه کیهان

تاریخ انتشار: 9 اسفند ماه 1396

شناخت آخرت به ما کمک می‌کند تا وضعیت خود را در دنیا نسبت به آن بهبود بخشیم. اگر بپذیریم که آخرت اصل است و دنیا فرع، هنگام تردید میان دنیا و آخرت به طور طبیعی باید اصل را بر فرع ترجیح دهیم. اگر بپذیریم که دنیا مزرعه آخرت است، باید در دنیا چیزی را بکاریم که در آخرت به درد ما بخورد.

خداوند در آیه 197 سوره بقره با خطاب قراردادن خردمندان که مغز مطلب را می‌شکافند و درک می‌کنند، می‌فرماید: وَتَزَوَّدُواْ فَإِنَّ خَیْرَ الزَّادِ التَّقْوَى وَاتَّقُونِ یَا أُوْلِی الأَلْبَابِ؛ ره توشه بردارید؛ زیرا بهترین ره توشه سفر آخرت تقوا است و از من تقوا پیشه کنید ‌ای خردورزان؛ زیرا این تقوا است که معیار اکرام اخروی بشر است؛ چنانکه خداوند می‌فرماید: إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِندَاللَهِ أَتْقَاکُمْ؛ گرامی‌ترین شما در نزد خدا با تقواترین شماست.(حجرات، آیه 13)

بر اساس آموزه‌های اسلام، آخرت سرزمینی است که اعمال آدمی در دنیا آن را می‌سازد. پس نباید نقش دنیا را نسبت به آخرت کم اهمیت دید. اگر انسان در سیر نزولی خویش به دنیا نمی‌رسید و در این سرزمین خسران و زیان از سرمایه وجودی (عصر، آیه1) و اسفل السافلین (تین، آیه3) فرود نمی‌آمد و گرفتار شقاوت گرسنگی، تشنگی، گرمازدگی و عریانی نمی‌شد (طه، آیات 117 تا 120)، هرگز نمی‌توانست بهشتی برای خود بسازد؛ چنانکه دوزخ نیز به سبب انتخاب نادرست خود انسان در دنیا ساخته می‌شود. پیامبر(ص) در‌باره بهشت می‌فرماید: «الجنةً قیعان و غراسها سبحان ربی العظیم و بحمده؛ بهشت، سرزمینی بیابانی است و نهال‌های آن با ذکر سبحان ربی العظیم و بحمده کشت می‌شود.»(عوالی ‏اللآلی، ج4، ص 8)  امیرمؤمنان علی(ع) نیز درباره آخرت سازی انسان با اعمالش می‌فرماید: إنّ الْیَوْمَ عَمَلٌ وَلا حِسابَ، وَغَداً حِسابٌ وَ لا عَمَل؛ امروز، زمان عمل، بدون حساب است و فرداى قیامت، حساب و بررسى اعمال و دریافت پاداش است، و دیگر زمان عمل نیست.(شرح نهج‌البلاغه ابن عبده: ج 1، ک 41)  در روایتی دیگر است: إنَّمَا هِیَ أعْمَالُکُمْ تُرَدُّ إِلَیْکُم؛ آخرت همان اعمال خودتان است که به خودتان باز می‌گردد. (بحارالانوار، ج 3، ص 90)

بنابراین، آخرت چیزی جز درو کردن کشت دنیا نیست. از همین رو خداوند می‌فرماید: آخرت جهانی متفاوت است. از جمله این تفاوت‌ها این است که دو اصل دنیا یعنی داد و ستدهای مبادله‌ای و روابط خویشاوندی در آنجا نیست. اگر در دنیا انسان‌ها نیازهای خود را با مبادله‌های قانونی و خرید و فروش یا از راه مبادله‌های عاطفی و خویشاوندی با احسان و اکرام انجام می‌دهند، در آخرت « لاَّ بَیْعٌ فِیهِ وَلاَ خُلَّةً؛ خرید و فروش و دوستی و مانند آنها» نیست. (نگاه کنید: ابراهیم، آیه 31)

در آخرت بر خلاف دنیا دیگر نسبت و نسبی نیست. اگر در دنیا اصل آدم از خاک و گل است که در آن روح الهی دمیده شده (حجر، آیات 28 و 29؛ رحمن، آیه 14) و فرع آن یعنی فرزندان آدم نیز از نطفه‌ای که روح در آن دمیده شده است.(سجده، آیه 9)، در آخرت دیگر خویشاوندی نیست؛ زیرا همه انسان‌ها جسم خود را از سرزمین آخرت خواهند داشت و از آنجا چون گیاهی می‌رویند و رشد می‌کنند و از گورشان بیرون می‌آیند و دیگر نیازی به زهدان و رحم مادر و پشت و اصلاب پدری ندارند.(نوح، آیه 17؛ یس، آیه 61) از همین رو خداوند می‌فرماید: فَإِذَا نُفِخَ فِی الصُّورِ فَلَا أَنسَابَ بَیْنَهُمْ یَوْمَئِذٍ وَلَا یَتَسَاءلُونَ؛ چون در صور دمیده شود، هیچ رابطه خویشاوندی‌ای میانشان نماند و هیچ از حال یکدیگر نپرسند.(مؤمنون، آیه 101)

آیت جوادی آملی می‌فرماید: آنجا اصلاً سخن از نسل نیست که با توالد و تولید افراد به دنیا بیایند، همه دفعتاً از خاک سر برمی‌دارند لذا مسئله نَسَب و مسئله نژاد و قبیله و خانواده در قیامت اصلاً مطرح نیست برای اینکه همه دفعتاً از خاک زنده می‌شوند و اگر درباره آیات معاد آمده است که پدر از پسر فرار می‌کند یا برادر از برادر فرار می‌کند این به علاقه «ما کان» است یعنی کسی که در دنیا برادر دیگری بود امروز از او فرار می‌کند، کسی که در دنیا پدر بود امروز از پسر فرار می‌کند و بالعکس نه اینکه در آنجا پدری و پسری مطرح است.