دسترسی بدون کنترل به فضاهای مجازی؛ تهدید امروز نسل جوان

نگاهی به موضوع دوستی‌های مجازی

در جوامعی که به سمت ماشینی شدن می‌روند روابط عاطفی بین انسانها حتی در بین اعضای خانواده کم می‌شود. همانطور که تلویزیون گاهی به رقیب عاطفی افراد خانواده تبدیل می‌شود، رایانه نیز فرزندان را از خانواده جدا می‌کند. گاهی هم فرزندان در اثر مشکلات خانوادگی به رایانه پناه می‌برند. همچنین به دلیل جذابیت مسحور کننده اینترنت نوجوانان وقت زیادی را صرف آن می‌کنند. حتی گاهی از وقت تحصیل و درس خواندن خود را برای بازی کردن با کامپیوتر صرف می‌کنند.وقتی انرژی آنها بیشتر صرف بازیهای رایانه ای می‌شود، انرژی کمتری برای درس خواندن دارند. انرژی کم باعث از دست رفتن انگیزه و سپس افت تحصیلی می‌شود.

قرایی مقدم جامعه شناس با تاکید بر محاسن و معایب اینترنت می‌گوید: «از اینترنت می‌توان بهره برد و می‌توان از آن سوء استفاده نیز کرد. عواملی چون سطح تحصیلات پدر و مادر و میزان اعتقادات دینی بر چگونگی استفاده از اینترنت تاثیر دارد. نوع خاصی از چت کردن، تحریکات جنسی را به همراه دارد و در نتیجه آن جرایمی چون تجاوز به عنف و آدم ربایی واقع می‌شوند. گاهی اوقات فضای اینترنت باعث می‌شود که حجب و حیای جوانان و میزان معنویات در آنها کمتر شود. والدین باید بر فرزندان خود بویژه بعد از سنین بلوغ نظارت داشته باشند. اما این نظارت نباید به صورت کنترلی باشد. پدر و مادر باید دوست فرزندان خود باشند. باید آنها را از معایب و خطرات اینترنت آگاه کنند. به هیچ وجه نباید آنها را از استفاده از کامپیوتر و اینترنت منع کنند. چرا که تحقیقات نشان داده هر نوع سختگیری استبداد گونه، منجر به ایجاد روحیه شورشی در فرزندان می‌شود. هر چه بیشتر فرزندان را محدود کنند، آنها بیشتر به سمت مخالف هدایت می‌شوند». به راستی والدین در برخورد و مواجهه با یک چنین موضوعی چگونه باید عمل کنند؟ والدین باید وقت بیشتری را به فرزندانشان اختصاص دهند. نباید آنها را برای ساعت‌های طولانی در خانه تنها بگذارند. باید والدین همراه فرزندان خود به طبیعت بروند و آنها را به بازیهای جسمانی تشویق کنند. این کار باید به تدریج انجام شود و البته نتایج بسیار مهمی در برخواهد داشت. ولی الله صمدی راد آسیب شناس اجتماعی با تاکید بر اینکه باید عوامل دوستی‌های مجازی را در بین جوانان ایرانی ریشه یابی کرد و پیگیر حل آسیب‌های ناشی از آن شد می‌گوید:« این فضاها می‌توانند همچون تیغ جراحی کاربرد مثبت و منفی داشته باشند اما متاسفانه بدون هیچ آموزش و نظارتی مورد استفاده قشر نوجوان و جوان قرار می‌گیرند. در کشورهای طراح یاهو مسنجر و چت روم‌ها و... در کنار چنین فضاهایی نحوه استفاده و حتی کنترل آن برای به حداقل رسیدن آسیب‌های اجتماعی نیز فراهم می‌شود و همزمان در دسترس عموم قرار می‌گیرد در حالی که در کشورهای وارد کننده بدین شکل نیست.در کنار این موارد آموزشهای خانوادگی نیز وجود دارد تا نوجوانان و جوانان کمتر وقت خود را به بطالت و بیهودگی در این فضاها سپری کنند».

بعضی از پدر و مادرها وقتی از خطرات و اثرات منفی رایانه و اینترنت خبردار می‌شوند، سریع یک کارتن می‌آورند و کامپیوتر را جمع می‌کنند. این عمل عکس‌العمل شدید فرزندان را در بر دارد و آنان را حریصتر می‌کند. خانواده‌ها باید به فرزندان آگاهی بدهند و آنها را متوجه آثار منفی رایانه کنند و با توافق، استفاده از رایانه را محدود کنند. صمدی راد با بیان اینکه اکثر کشورهای خاورمیانه همچون هندوستان، پاکستان و عربستان دچار معضل استفاده نابه جا از فضاهای چت روم هستند می‌گوید: «باید ریشه این ارتباط غیرمنطقی را در جای دیگری جستجو کرد و سعی شود که راه حل منطقی برای آن پیدا کرد. نزدیک به دو هفته گذشته سایت گوگل نتایجی را از تحقیق خود درباره جستجوی کاربران در خصوص موارد مرتبط به فکر و معنویت منتشر کرده است که طبق آن مشخص شده که بیشتر جستجوگران در این باره از کشورهای غربی و پیشرفته هستند و متاسفانه کشورهای خاورمیانه و از جمله ایران جایگاهی در این رتبه بندی ندارند. همچنین همین تحقیقات نشان می‌دهد بیشترین جستجوگران سایت‌های مستهجن از کشورهای منطقه خاورمیانه هستند. ممانعت از استفاده از فضاهای مجازی همچون چت روم راه حل منطقی نیست. البته این مسائل تازگی نداشته و در کشور ما ریشه کهنه ای دارد. به طور مثال، وقتی که تلفن به عنوان یک وسیله ارتباط جمعی در کشور گسترده شد ما با موضوع مزاحمین تلفنی، عشق‌های تلفنی و... روبه رو بودیم تا اینکه شماره اندازها بر روی تلفن‌ها نصب شد و این موضوع فروکش کرد. بنده فکر می‌کنم کنترل فضاهای چت نیز می‌تواند تا حدودی موثر باشد». صمدی راد درباره اینکه آیا ارائه آموزش می‌تواند در این زمینه موثر باشد؟ می‌گوید:« آموزش در این‌باره همچون تیغ دو لبه است و پیامدهای مثبت و منفی را در کنار هم دارد. از یک سو برای کسانی که تا کنون گرایشی نسبت به این موضوع نداشته‌اند می‌تواند جذابیت ایجاد کند و از سوی دیگر می‌تواند به کاربران فعلی آگاهی لازم را ارائه دهد. آموزش‌ها در این زمینه بسیار دقیق و حساس بوده و مخاطب شناسی، نحوه آموزش، نوع تدریس، زمان تدریس در آن بسیار مهم است که غفلت در آن می‌تواند به جای منفعت آسیب جدی برساند».ناصر قاسم زاده دبیر انجمن حمایت از سلامت و بهداشت روان جامعه درباره عوارض دوستی‌های مجازی می‌گوید: «دوستی‌های مجازی بر پایه مبنای واقعی و صحیحی نیستند. برخی در این فضا سعی می‌کنند شخصیت قدیس، پاک و بدون نقصی از خود ارائه دهند که ممکن است بر عکس شخصیت واقعی آنها باشد. بخش قابل توجه‌ای از کاربران فضاهای مجازی همچون چت روم‌ها برای عقده گشایی‌های روانی خود اقدام به ارتباط گیری می‌کنند و صحنه‌های شدید عاطفی و احساسی و حتی جنسی از خود بروز می‌دهند». پیش از این رئیس پلیس مبارزه با جرایم رایانه‌ای از افزایش پرونده‌های ناشی از اغفال دختران و زنان از طریق فضاهای مجازی خبر داده و گفته بود: بیش از یک درصد از پرونده‌های مربوط به جرایم رایانه‌ای مربوط به این موضوع است. استفاده از فضاهای چت روم در بین جوانان ایرانی، عربستانی، پاکستانی و هندی در بین کشورهای آسیایی بیش از سایر کشورها است. متاسفانه عده‌ای از جوانان از این فضا برای آشنایی قبل از ازدواج استفاده می‌کنند که ما اصلا آن را به دلایلی که در بالا گفتم پیشنهاد نمی‌کنیم چرا که آشنایی برای ازدواج باید در فضای رو در رو، مستقیم و بدون واسطه صورت گیرد تا دو طرف به درستی یکدیگر را ببینند، رفتارهای یکدیگر را بررسی و حتی چهره، خانواده و عملکرد یکدیگر را ارزیابی کرده و بعد تصمیم گیری کنند. نمی‌توان با فیلتر کردن یا بستن چت روم‌ها از ارتباط گیری افراد ممانعت کرد تنها راه حل کاهش آسیبهای اجتماعی ناشی از چنین فضاهایی که در برخی از موارد حتی منجر به تجاوز عنفی و قتل هم می‌شود این است که جوانان را نسبت به این فضا و آسیبهای آن آشنا و این موارد را مدام به آنها گوشزد کنیم. استاد محمد حسین فرجاد آسیب شناس اجتماعی معتقد است، استفاده نادرست از فضاهای چت روم ناشی از برطرف نشدن نیازهای طبیعی نوجوانان و جوانان است که این پدیده از این نظر می‌تواند خطرناک باشد. باید مسئولان فرهنگی کشور تلاش کنند زمینه‌های برآورده شدن نیازهای نوجوانان و جوانان فراهم شود تا گرایش آنها به چنین فضاهای مخاطره آمیزی کاهش پیدا کند. خانواده و مدرسه به عنوان دو رکن اصلی نظام تعلیم و تربیت باید بتوانند در این زمینه نقش هدایت کننده را داشته باشند و جوانان را از خطرات ناشی از فضاهای مجازی اینچنینی که فواید کمتری نسبت به مضرات آن دارند آگاه کنند اما متاسفانه تا کنون نتوانسته‌اند نقش خود را به خوبی ایفا کنند. اما از سویی نباید از روشهای سلبی استفاده کرد و مانع استفاده جوانان از چنین فضاهایی شد چرا که این روش دقیقا همانند این است که ما جلوی رود آبی را با سنگ ببندیم و مانع از حرکت طبیعی اش شویم، بالاخره آن آب روان راهش را پیدا می‌کند که قطعا انحراف از مسیر اصلی است. آموزش درست، صحیح و به موقع به نوجوانان و جوانان در محیط‌های علمی و دانشگاهی می‌تواند در آگاه سازی آنها در زمینه استفاده از چنین فضاهایی موثر باشد.