آشنایی با بیت الحرام

آشنايي با بيت الحرام

مرتضی کریمی‌نیا

بیت‌الحرام، کعبه یا خانه خدا در شهر مکه قرار دارد.

واژه بیت همراه با الف و لام عهد به سبب کاربرد زیاد کلمه، نام خاص کعبه شده است. پیش از اسلام، این واژه در سخنِ مردم به همین معنی به کار می‌رفته، از جمله در گفته مشهور عبدالمطلّب خطاب به ابرهه. همچنین در معلّقه معروف زهیربن‌ابی سَلمی، بدان سوگند یاد شده است.

این واژه در نخستین آیات مکّی قرآن به صورت «هذَا البَیْتِ» و در آیات مدنی 6 بار به صورت «البیت» و 2 بار با وصفِ العَتِیق و در آخرین آیات مدنی 2 بار با وصفِ الحَرام آمده است.

مراد از تمامی این صورت‌ها و نیز منظور از «بَیْتِکَ المُحَرَّم» و «بَیْتی»خانه کعبه است که آن را پیش و پس از اسلام بیت‌اللّه نیز خوانده‌اند. برخی منظور از «البَیت المَعمور» را نیز خانه کعبه دانسته‌اند.

بنابر آیات قرآن، حضرت ابراهیم و فرزندش اسماعیل (ع) این خانه را در مکان فعلی ساخته‌اند. این نخستین خانه‌ای است که برای مردمان بنا نهاده شده و خداوند آن را مکان امن، محلّ اجتماع مردمان و مایه قوام ایشان قرار داده است.

بیت‌الحرام، پیش از اسلام و مقارن آن، در میان مشرکان از احترام بسیاری برخوردار بوده است و ایشان نیز آن را خانه خدا می‌دانسته‌اند و در حرم مکه مجرمان را تعقیب و قصاص نمی‌کرده‌اند.

درباره وجه توصیف کعبه به البیت‌الحرام آمده است که ورود مشرکان به آنجا و پاره ای اعمال در آنجا که در دیگر مکان‌ها جایز است، حرام می‌باشد. صید حیوانات و قطع درختانش نیز حرام است و شرافت و حرمت بسیار دارد.

درباره البیت العتیق نیز گفته‌اند: خانه‌ای قدیمی است که از طوفان نوح در امان مانده است، از سیطره جبّاران خارج است، هیچکس مالک آن نیست، هیچ مخلوقی مدعی آن نیست، در عام الفیل از تجاوز حبشیان در امان مانده است و خانه‌ای شریف و اصیل است.

با این همه، اغلب مفسران معاصر همچون طباطبائی، مغنیه، مراغی، قاسمی و حجازی تعبیر البیت‌العتیق را به معنای خانه قدیم دانسته و گفته‌های دیگر را موجّه یا اساساً قابل ذکر ندانسته‌اند.