حکمت 318 نهج البلاغه : مهلت پذيرش توبه

متن اصلی حکمت 318 نهج البلاغه

318 وَ قَالَ عليه السلام الْعُمْرُ الَّذِي أَعْذَرَ اللَّهُ فِيهِ إِلَى ابْنِ آدَمَ سِتُّونَ سَنَةً

موضوع حکمت 318 نهج البلاغه

مهلت پذيرش توبه

(معنوى)

ترجمه مرحوم فیض

318- امام عليه السّلام (در باره پذيرفتن بهانه) فرموده است 1- عمر و زندگى كه خداوند عذر و بهانه پسر آدم را در آن مى پذيرد شصت سال است (هر گاه شخص پيش از شصت سالگى به غلبه خواهش نفس بر خود و تسلّط قواى جسمانيّه بر عقلش عذر بياورد بعد از شصت سالگى با از دست دادن قوا و نزديك شدن اجل هر گاه از هواى نفس پيروى نمايد عذرش پذيرفته نيست).

( . ترجمه وشرح نهج البلاغه(فیض الاسلام)، ج 6 ، صفحه ی 1241)

ترجمه مرحوم شهیدی

326 [و فرمود:] ساليانى كه پسر آدم در آن نزد خدا- از پيروى هوا- معذور است، شصت سال است.

( . ترجمه نهج البلاغه شهیدی، ص 419)

شرح ابن میثم

310- و قال عليه السّلام:

الْعُمُرُ الَّذِي أَعْذَرَ اللَّهُ فِيهِ إِلَى ابْنِ آدَمَ سِتُّونَ سَنَةً

اللغة

أعذر إليه: أتاه بالعذر

المعنى

و إعذار اللّه إليه: إمهاله إيّاه المدّة المذكورة الّتي هى مظنّة تحصيل الزاد ليوم المعاد فإنّ ما بعد الستّين يضعف فيه القوى النفسانيّة و البدنيّة و تكلّ عن العمل فمن قصّر إلى تلك الغاية فقد توجّه اللوم عليه و انقطعت حجّته بالإعذار إليه.

( . شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج 5، ص 404 و 405)

ترجمه شرح ابن میثم

310- امام (ع) فرمود:

الَّذِي أَعْذَرَ اللَّهُ فِيهِ إِلَى ابْنِ آدَمَ سِتُّونَ سَنَةً

ترجمه

«عمرى كه خداوند بهانه فرزند آدم را در آن مى پذيرد، همان شصت سال است».

شرح اعذر اليه:

بهانه او را پذيرفت، اعذار اللّه اليه يعنى: او را تا مدّت معيّن كه امكان كسب توشه را براى روز قيامت است، مهلت داده است، زيرا پس از شصت سال، قواى نفسانى و جسمانى كاسته مى شود، و ناتوان از عمل مى شود. پس هر كس به آن حد از عمر برسد و كوتاهى كند جاى سرزنش دارد و بهانه اى در پيشگاه خداوند ندارد.

( . ترجمه شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج 5، ص 685 و 686)

شرح مرحوم مغنیه

326- العمر الّذي أعذر اللّه فيه إلى ابن آدم ستّون سنة.

المعنى

أبدا لا عذر لمن يتجرأ على الحرام و معصية اللّه، لا بعد الستين و لا قبلها.. و ما أراد الإمام بقوله هذا إلا توبيخ العاصي إذا بلغ الستين.. و ان تعلل قبلها بالهوى و الشباب فبما ذا يتعلل بعد أن وهن العظم، و اشتعل الرأس شيبا قال رسول اللّه (ص): ان اللّه تعالى ينظر في وجه الشيخ صباحا و مساء و يقول له: كبرت سنك، و دق عظمك، و رقّ جلدك، و قرب أجلك، و حان قدومك عليّ فاستح مني.

( . فی ضلال نهج البلاغه، ج 4، ص 410)

شرح شیخ عباس قمی

166- العمر الّذي أعذر اللّه فيه إلى ابن آدم ستّون سنة.«» «أعذر اللّه فيه» أي سوّغ لابن آدم أن يعتذر، يعني أنّ ما قبل الستّين هي أيّام الصبا و الشبيبة و الكهولة، و قد يمكن أن يعذر الإنسان فيه على اتّباع هوى النفس لغلبة الشهوة، و شره الحداثة، فإذا تجاوز الستّين دخل في سنّ الشّيخوخة، و ذهبت عنه غلواء شهرته، فلا عذر له في الجهل.

و قد قالت الشعراء نحو هذا المعنى في دون هذه الّتي عيّنها عليه السلام.

قال بعضهم:

إذا ما المرء قصّر ثمّ مرّت عليه الأربعون عن الرجال

و لم يلحق بصالحهم فدعه

فليس بلا حق أخرى الليّالي

«» و قال الشيخ الشيرازيّ بالفارسيّة:«»

چو دوران عمر از چهل درگذشت مزن دست و پا كابت از سر گذشت

نزيبد مرا با جوانان چميد

كه بر عارضم صبح پيرى دميد

( . شرح حکم نهج البلاغه، ص141 و 142)

شرح منهاج البراعة خویی

(315) و قال عليه السّلام: العمر الّذي أعذر اللَّه فيه إلى ابن آدم ستّون سنة.

اللغة

(أعذر اللَّه فيه): أتاه بالعذر، سوّغ لابن آدم أن يعتذر.

المعنى

على ما في الشرح المعتزلي: يعنى أنّ ما قبل الستّين هي أيّام الصبا و الشبيبة و الكهولة، و قد يمكن أن يعذر الانسان فيه على اتّباع هوى النفس لغلبة الشّهوة و شره الحداثة، فاذا تجاوز السّتين دخل في سنّ الشيخوخة و ذهبت عنه غلواء شرته فلا عذر له في الجهل.

أقول: و الظاهر أنّ المراد شمول المغفرة للمعاصي دون السّتين، فاذا تجاوز عنه كان المؤاخذة أشدّ.

الترجمة

عمرى كه خداوند آدميزاده را در آن عذرپذير است تا شصت سال است.

• عذر گنه خويش طلب كن ز خداوندتا شصت نشد عمر تو عذر تو پذيرد

( . منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج 21، ص 414)

شرح لاهیجی

(362) و قال (- ع- ) العمر الّذى اعذر اللّه فيه الى ابن ادم ستّون سنة يعنى و گفت (- ع- ) ان عمر آن چنانى كه سلب عذر كرده است خدا در ان از براى ولد ادم يعنى مجال عذر از براى او وانگذاشته است در فرمان بردن شصت سالست

( . شرح نهج البلاغه نواب لاهیجی، ص 321)

شرح ابن ابی الحدید

332 وَ قَالَ ع: الْعُمُرُ الَّذِي أَعْذَرَ اللَّهُ فِيهِ إِلَى ابْنِ آدَمَ سِتُّونَ سَنَةً أعذر الله فيه أي سوغ لابن آدم أن يعتذر- يعني أن ما قبل الستين- هي أيام الصبا و الشبيبة و الكهولة- و قد يمكن أن يعذر الإنسان فيه- على اتباع هوى النفس لغلبة الشهوة و شرة الحداثة- فإذا تجاوز الستين دخل في سن الشيخوخة- و ذهبت عنه غلواء شرته فلا عذر له في الجهل- . و قد قالت الشعراء نحو هذا المعنى- في دون هذه السن التي عينها ع- . و قال بعضهم

إذا ما المرء قصر ثم مرت عليه الأربعون عن الرجال

و لم يلحق بصالحهم فدعه

فليس بلاحق أخرى الليالي

( . شرح نهج البلاغه (ابن ابی الحدید) ج 19، ص 238)

شرح نهج البلاغه منظوم

[317] و قال عليه السّلام:

العمر الّذى أعذر اللّه فيه إلى ابن ادم ستّون سنة.

ترجمه

عمرى كه خداوند در آن عذر و بهانه فرزند آدم را مى پذيرد شصت سال است (كه مى تواند عرض كند خداى من وساوس شيطانى و هواجس نفسانى مرا بگمراهى كشيدند ولى در زمان ما كه كمتر كسى عمرش از شصت تجاوز ميكند انسان بايد ملاك كار را روى پايه چهل گذاشته بتوبه و تدارك برخيزد، چنانچه احاديث بسيارى نيز همين معنى را حاكى است).

نظم

• هلا عمرى كز آن فرزند آدمتواند زد ز عذر از گنه ده
• بدان آن زندگى تا شصت سال استچو شصت از شصت شد عذرت محالست
• كجا عذر گنه ديگر پذيرند سر راه از گناهت سخت گيرند
• چو حق مى نشنود از تو بهانهبزن تير مرادى بر نشانه
• ز چل چون بگذرد دور جوانى بگمراهى نشايد اسب رانى
• قوا در چل همه گردند كاملسزد در چل نمائى توشه حاصل
• به چل گر رو بطاعتها نيارى نخواهى ديد روى رستگارى
• مده بيهوده فرصت را تو از دستمگو تا شصت باقى وقت من هست
• بهفتاد و بشصت اشخاص بستند دل و پس بار در پنجاه بستند
• گرفتم تا بهشتادت شود زيستبهشتاد و نود اين زندگى نيست
• گر احيانا رسيدت عمر بر صد عبادت را نيابى ره بمقصد
• قوايت جملگى افتاده از كار به يك دستت عصا دستى بديوار
• نه در پا قوّت رفتار دارىنه در پيكر توان كار دارى
• دو چشمت را نياز افتد بعينك دو گوشت هم شود محتاج سمعك
• بسختى گر بچنگ افتد دو نانتجويدن را نه دندان در دهانت
• سپيدى در سر و ريشت عيان است همه برف آب از چشمت روان است
• عزيزانت بتو گرديده دشمنز خدمت كردنت بى زار و تن زن
• زده هستى تو بر دستشان بند ز جان بر مردن تو آرزومند
• بدون تاب و توش و زور و قوّتخدا را كى تواند برد طاعت

( . شرح نهج البلاغه منظوم، ج 10، صفحه ی 1103 - 105)