كلمات كليدي : جامعه روحانيت مبارز، جمعيت مؤتلفۀ اسلامي، مجمع روحانيون مبارز، شهيد رجايي، شهيد بهشتي، شهيد مطهري، شهيد مفتح، آيت الله مهدوي كني، سيدرضا
نویسنده : مهدی نظرپور , لطفعلی لطیفی
در سال 1356 شهیدان آیت الله دکتر بهشتی، آیت الله مطهری، آیت الله مفتح به فکر سازماندهی وانسجام روحانیت در منطقۀ شمیران ومناطق دیگر تهران افتادند وبه آماده سازی مقدمات آن پرداختند؛ سال بعد، عده‌ای از روحانیون با تأیید حضرت امام (ره) توسط شهید آیت الله مطهری وبا شرکت عده‌ای از اعضای جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم گرد آمده جامعۀ روحانیت مبارز تهران را تشکیل دادند.
این جامعه هیچ‌گونه مجوز رسمی از وزارت کشور نگرفته است؛ زیرا اعضای آن معتقدند که روحانیت بازوی رهبری است واین مجموعه، تشکلیحزبی وصنفی نیست وتا زمانی که در این حوزه کار کند، نیاز به مجوز از وزارت کشور ندارد.(1)
در حال حاضر، دبیر کل این گروه، آیت الله محمدرضا مهدوی‌کنی وسخنگوی آن حجت الاسلام سیدرضا تقوی است. اعضای شورای مرکزی آن شامل آقایان امامی کاشانی، هاشمی رفسنجانی، ناطق نوری، حسن روحانی، موحدی کرمانی، غیوری نجف‌آبادی، عمید زنجانی، سید رضا تقوی، انواری، مصباحی و... می‌باشند.
تشکل‌های همسو با جامعۀ روحانیت مبارز عبارتند از: جمعیت مؤتلفۀ اسلامی، جامعۀ اسلامی مهندسین، جامعۀ زینب، انجمن اسلامی پزشکان، جامعۀ اسلامی کارگران، انجمن اسلامی اصناف وبازار تهران، جامعۀ‌اسلامی دانشجویان ودانشگاهیان، جامعۀ وعاظ تهران، جامعۀ فرهنگیان و...
برخی از اعضای این جامعه، نظیر آیت الله بهشتی، آیت الله مطهری، حجت الاسلام هاشمی رفسنجانی، آیت الله موسوی اردبیلی وآیت الله مهدوی‌کنی با شرکت در شورای انقلاب، که توسط امام (ره) تشکیل شد، سهم بسزایی در پیشبرد اهداف انقلاب داشتند.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز که جامعۀ روحانیت مبارز به طور رسمی تشکیل شد، برخی از آنان، حزب جمهوری اسلامی را نیز تشکیل دادند. جامعۀ روحانیت مبارز در سال 1358 ه.ش ودر اولین دورۀ ریاست جمهوری از نامزدی ابوالحسن بنی‌صدر حمایت کرد که با اکثریت قاطع آرا به پیروزی رسید.
سپس در انتخابات مجلس اوّل در سال 1358 ه.ش و انتخاب شهید محمدعلی رجایی در سال 1360 ه.ش و سپس آیت الله خامنه‌ای به ریاست جمهوری در همان سال، پیروزی‌های چشمگیری به دست آورد.(2)
پس از وقایع 1360 ه.ش وعزل بنی‌صدر وترورهای کور سازمان مجاهدین خلق (منافقین)، تقریباً تمام احزاب سیاسی منحل یا جلوی فعّالیّت‌های آنان گرفته شد وتنها جامعۀ روحانیت مبارز فعال بود که اکثر مقام‌های کلیدی کشور را در دست داشت.(3)
در دورۀ دوم مجلس شورای اسلامی نیز نامزدهای این جامعۀ اکثریت آرا را به خود اختصاص داده وبه مجلس راه یافتند. ولی بیشتر این افراد بعدها، جناج چپ را تشکیل دادند. از این رو در اوایل سال 1367 ه.ش ودر انتخابات سومین دورۀ مجلس دو فهرست جداگانه در تهران ارائه دادند، که بیشتر افراد در دو فهرست مشترک بودند. ومجمع روحانیون مبارز به پیروزی قابل توجّهی دست یافت.
در بین سال‌های 1360 تا 1368 ه.ش که دورۀ ریاست جمهوری آیت الله خامنه‌ای ونخست وزیری آقای میرحسین موسوی بود، بیشتر اعضای دولت از جناح چپ یا مجمع روحانیون مبارز بودند.(4)
سال 1368 ه.ش هر دو گروه از نامزدی آقای هاشمی رفسنجانی حمایت کردند. در نتیجه، ایشان با کسب بیش از 90 درصد آرا به ریاست جمهوری انتخاب شد. (5)
اما آقای هاشمی بیشتر چهره‌های وابسته به جامعۀ روحانیت وجمعیت مؤتلفۀ اسلامی در کابینۀ وارد نمود واز جناح مقابل، تنها به سید محمد خاتمی، مصطفی معین، عبدالله نوری و غلامرضا آقازاده اکتفا نمود. (6) این عمل وسپس انتخاب آقای کروبی به ریاست مجلس شورای اسلامی پس از ریاست جمهوری آقای هاشمی، و نیز وجود دیدگاه‌های متفاوت وسرانجام در آستانۀ انتخابات مجلس چهارم (1371) ردّ صلاحیت عدۀ زیادی از اعضای جناح چپ اختلافات را به اوج خود رساند. در هر حال جامعۀ روحانیت مبارز وتشکل‌های همسو توانست اکثریت آراء را به دست آورد. (7) ومجمع روحانیون مبارز تقریباً از صحنه کنار رفت.
در انتخابات سال 1372 در دولت دوم آقای هاشمی، فرد شاخصی از جناح چپ حضور نداشت. (8) با فشار بیش از حد مجلس چهارم به آقای هاشمی در کنار گذاشتن افراد وابسته به جناح چپ واستیضاح وزیر بهداشت، وعدم رأی اعتماد به وزیر اقتصاد ودارایی اختلاف نظر بین دولت وجامعۀ روحانیت مبارز و تشکل‌های همسو روز به روز بیشتر شد وسرانجام دومین انشعاب به نام «کارگزاران سازندگی» که در واقع طرفداران آقای هاشمی بودند، در جامعۀ روحانیت مبارز پدید آمد. (9) در سال 1375 مجلس پنجم با اکثریت جناح راست (ارزش‌گرا) به همراه جناح کارگزاران سازندگی وچپ یا فراکسیون «مجمع حزب الله» کار خود را آغاز کرد. (10)
در اواخر سال 1375 جناح چپ وکارگزاران متحد شده، سید محمد خاتمی را به عنوان نامزد ریاست جمهوری معرفی کردند که با رأی اکثریت در دوم خرداد 1376 به پیروزی رسید. در مجلس ششم نیز جناح راست در اقلیت قرار گرفت. (برگرفته از کتاب جریان شناسی، مهدی نظرپور و لطفعلی لطیفی)