دانشنامه پژوهه بزرگترین بانک مقالات علوم انسانی و اسلامی

خطبه 133 نهج البلاغه بخش 7 : علل سقوط مردم

خطبه 133 نهج البلاغه بخش 7 موضوع "علل سقوط مردم" را مطرح می کند.
No image
خطبه 133 نهج البلاغه بخش 7 : علل سقوط مردم

موضوع خطبه 133 نهج البلاغه بخش 7

متن خطبه 133 نهج البلاغه بخش 7

ترجمه مرحوم فیض

ترجمه مرحوم شهیدی

ترجمه مرحوم خویی

شرح ابن میثم

ترجمه شرح ابن میثم

شرح مرحوم مغنیه

شرح منهاج البراعة خویی

شرح لاهیجی

شرح ابن ابی الحدید

شرح نهج البلاغه منظوم

موضوع خطبه 133 نهج البلاغه بخش 7

علل سقوط مردم

متن خطبه 133 نهج البلاغه بخش 7

قَدِ اصْطَلَحْتُمْ عَلَى الْغِلِّ فِيمَا بَيْنَكُمْ وَ نَبَتَ الْمَرْعَى عَلَى دِمَنِكُمْ وَ تَصَافَيْتُمْ عَلَى حُبِّ الْآمَالِ وَ تَعَادَيْتُمْ فِي كَسْبِ الْأَمْوَالِ لَقَدِ اسْتَهَامَ بِكُمُ الْخَبِيثُ وَ تَاهَ بِكُمُ الْغُرُورُ وَ اللَّهُ الْمُسْتَعَانُ عَلَى نَفْسِي وَ أَنْفُسِكُمْ

ترجمه مرحوم فیض

(و با داشتن چنين راهنماى بزرگ در دسترس مع ذلك) شما متّفق شده ايد بر كينه ورزى در بين خودتان و روييده گياه روى سرگينهاى چهار پايان شما (دوستى شما با هم مانند روييدن گياه است بروى سرگين كه بظاهر سبز و خرّم و در باطن متعفّن و رنج آور است و كسيرا بآن ميل و رغبتى نيست) و براى دوستى آرزوها با يكديگر دوست شديد، و در بدست آوردن دارائيها با هم دشمنى ورزيدند، شما را شيطان ناپاك حيران و سرگردان نموده، و فريب (خوردن از نفس امّاره) گمراه كرده است، و براى خود و شما (نجات و رهائى از شرّ شيطان و نفس امّاره را) از خدا يارى مى جويم.

ترجمه مرحوم شهیدی

شما كين يكديگر را در دل مى داريد، و با هم ساخته ايد و خود را دوست هم مى شماريد. همچون سبزه پارگين- درون سو گنده، و برون سو رنگين- ، در دوستى آرزوها همرنگيد، و در به دست آوردن مال با هم در جنگ. شيطان فريفته تان ساخته است، و غرور شما را به سرگردانى در انداخته. - در اين پيكار كه بر پاست- خداوند يارى خواسته من و شماست.

ترجمه مرحوم خویی

بتحقيق كه متفق شده ايد بر حقد و حسد كه در ما بين شما است، و رسته است گياه بر روى حسد شما، و با صفا ميباشد در محبت اميدهائى كه از يكديگر داريد، و با عداوت مى باشيد در كسب نمودن مالها، بتحقيق كه شما را متحيّر كرده است إبليس خبيث، و بضلالت افكنده است شما را شيطان لعين، و خداوند تعالى يارى خواسته شده است از او بر نفس من و بر نفسهاى شما در جميع كارها.

شرح ابن میثم

قَدِ اصْطَلَحْتُمْ عَلَى الْغِلِّ فِيمَا بَيْنَكُمْ وَ نَبَتَ الْمَرْعَى عَلَى دِمَنِكُمْ وَ تَصَافَيْتُمْ عَلَى حُبِّ الْآمَالِ وَ تَعَادَيْتُمْ فِي كَسْبِ الْأَمْوَالِ لَقَدِ اسْتَهَامَ بِكُمُ الْخَبِيثُ وَ تَاهَ بِكُمُ الْغُرُورُ وَ اللَّهُ الْمُسْتَعَانُ عَلَى نَفْسِي وَ أَنْفُسِكُمْ

اللغة

أقول: الدمن: ما تلبّد من آثار الناس و ما اسوّد و هو جمع دمنة: و الغلّ: الغشّ و الحقد.

المعنى

و قوله: قد اصطلحتم. إلى آخره. توبيخ للسامعين على ارتكاب رذائل الأخلاق، و استعار لفظ الاصطلاح لسكوتهم عن إنكار بعضهم على بعض ما يصدر عنه من المنكر كالغشّ و الحقد و الحسد، و اشتراكهم في تلك الرذائل. و قوله: و نبت المرعى على دمنكم. يضرب مثلا للمتصالحين في الظاهر مع غلّ القلوب فيما بينهم، و وجه مطابقة المثل أنّ ذلك الصلح سريع الزوال لا أصل له كما يسرع جفاف النبات في الدمن. و قوله: تصافيتم على حبّ الآمال. إشارة إلى وجه الصلح الّذي ذكره و لذلك اسقط حرف العطف هنا.

و قوله: و تعاديتم في كسب الأموال. إشارة إلى وجه الغلّ الّذي أشار إليه: أمّا الأوّل: فلأنّ الجامع للناس في الظاهر هو ما يؤمّل كلّ من صاحبه من الانتفاع به أو دفع شرّه فيما هو بصدده من المأمولات الدنيويّة و إن انطوى له على غلّ كما هو المتعارف في زماننا، و أمّا الثاني: فلأنّ الأحقاد و العداوات أغلب ما تكون على مجاذبة أموال الدنيا و قيناتها. و قوله: لقد استهام بكم الخبيث. أى اشتدّ عشقه لكم و لازمكم، و أراد بالخبيث إبليس، و ذلك تنبيه على ما يظهر منهم من آثار وسوسته و ملازمتهم لما ينهون عنه، و كذلك قوله: و تاه بكم الغرور: أى استغفلكم فتهتم في استغفاله لكم عن سواء سبيل اللّه، و الغرور هو الشيطان كما قال تعالى «وَ لا يَغُرَّنَّكُمْ بِاللَّهِ الْغَرُورُ»«». ثمّ ختم باستعانة اللّه تعالى له و لهم على النفوس الأمّارة بالسوء: أمّا في حقّه عليه السّلام ففي دوامها مقهورة لعقله، و أمّا في حقّهم قهرها و قمعها. و باللّه التوفيق.

ترجمه شرح ابن میثم

قَدِ اصْطَلَحْتُمْ عَلَى الْغِلِّ فِيمَا بَيْنَكُمْ وَ نَبَتَ الْمَرْعَى عَلَى دِمَنِكُمْ وَ تَصَافَيْتُمْ عَلَى حُبِّ الْآمَالِ وَ تَعَادَيْتُمْ فِي كَسْبِ الْأَمْوَالِ لَقَدِ اسْتَهَامَ بِكُمُ الْخَبِيثُ وَ تَاهَ بِكُمُ الْغُرُورُ وَ اللَّهُ الْمُسْتَعَانُ عَلَى نَفْسِي وَ أَنْفُسِكُمْ

لغات

دمن جمع دمنة: آثار خانه و زندگانى مردم كه در زمينى باقى مانده و كهنه شده باشد، و نيز به معناى مزبله يا جايى كه در آن خاكروبه ريزند. غلّ: كينه و دغلكارى

ترجمه

شما در كينه ورزى و دغلكارى ميان خودتان همداستان شده ايد، و اين همدستى و اتّفاق شما مانند گياهى است كه بر سرگين حقد و حسد روييده باشد، شما در دلبستگى به آرزوهاى دور و دراز با يكديگر به دوستى، و در به دست آوردن مال و منال با همديگر به دشمنى پرداخته ايد، بى شكّ شيطان پليد شما را شيفته و دلباخته كرده، و غرور و فريب، شما را گمراه و سرگردان ساخته است، و من براى خود و شما از خداوند يارى مى طلبم.»

شرح

فرموده است: قد اصطلحتم... تا آخر.

عبارات مذكور دلالت بر نكوهش شنوندگان به سبب ارتكاب كارهاى ناپسند دارد، واژه اصطلاح (سازش كردن) براى سكوت آنها در برابر كسانى كه مرتكب كارهاى زشت مانند دغلكارى و كينه توزى و حسادت مى شوند، و خود نيز در اين كارها با آنها مشاركت مى كنند استعاره شده است.

فرموده است: و نبت المرعى على دمنكم.

اين مثل براى كسانى كه در ظاهر با يكديگر سازش و آشتى، و در دل كينه همديگر را دارند آورده مى شود، مطابقت اين مثل با احوال شنوندگان از اين روست كه چنين صلح و سازشى مانند گياهى كه در مزبله مى رويد و بزودى خشك مى شود، گذرا و ناپايدار است.

فرموده است: تصافيتم على حبّ الآمال،

يعنى: به داشتن آرزوهاى دور و دراز با يكديگر همدلى داريد.

اين عبارت اشاره است به انگيزه سازش آنها كه در پيش ذكر فرموده و بدين سبب واو عطف در اين جا آورده نشده است.

فرموده است: و تعاديتم فى كسب الأموال

يعنى: براى به دست آوردن مال و منال با يكديگر دشمنى مى ورزيد.

اين جمله علّت كينه ورزى و دغلبازى آنها را بيان مى كند. توضيح داده مى شود كه در مورد جمله نخست روشن است كه آنچه مردم را در ظاهر به هم نزديك مى گرداند، اغراض و مطامع مادّى و يا نيازمنديهايى است كه براى دست يافتن به مقاصد و آمال دنياى خود به يكديگر دارند، هر چند درون آنها آكنده از دشمنى و كينه و خيانت باشد، چنان كه معمول روزگار ما همين است. و در باره عبارت دوّم نيز مى دانيم كه انگيزه پيدايش دشمنيها و كينه ها و كشمكشها غالبا به سبب مال و منال دنيا و رسيدن به خوشيها و لذّات آن است.

فرموده است: لقد استهام بكم الخبيث

يعنى: شيطان شما را شيفته و دلباخته كرده و از شما جدا نمى شود، و مراد از خبيث، شيطان است، و اين گفتار مشعر بر سرزنش آنهاست، كه آثار وسوسه هاى شيطان در آنها نمايان است و از آنچه منع مى شوند دست باز نمى دارند، در باره اين كه فرموده است: وتاة بكم الغرور يعنى: شيطان شما را غافلگير كرده و در نتيجه از راه راست منحرف، و در وادى گمراهى سرگردان مانده ايد، مراد از غرور، شيطان است چنان كه خداوند متعال فرموده است: «وَ لا يَغُرَّنَّكُمْ بِاللَّهِ الْغَرُورُ«»».

امام (علیه السلام) در پايان سخنان خويش، براى خود و آنان در غلبه بر نفس امّاره، از خداوند درخواست يارى مى كند، دعاى آن حضرت در باره خودش براى دوام مقهوريّت نفس او در برابر عقلش مى باشد و در مورد آنان براى اين است كه به آنها قدرت دهد تا نفس امّاره را سركوب و انحراف را ريشه كن سازند. و توفيق از خداست. 

شرح مرحوم مغنیه

قد اصطلحتم على الغلّ فيما بينكم، و نبت المرعى على دمنكم. و تصافيتم على حبّ الآمال، و تعاديتم في كسب الأموال. لقد استهان بكم الخبيث، و تاه بكم الغرور، و اللّه المستعان على نفسي و أنفسكم.

اللغة:

الدمن: جمع الدمنة، و هي المزبلة.

المعنى:

(قد اصطلحتم على الغل إلخ).. ظاهركم مشرق، و باطنكم مظلم تماما كخضرة الدمن.. لين و زهد و تعاطف في الظاهر، أما الباطن فغش و حقد و تناحر على الحرام، استحوذ عليكم الشيطان، فتماديتم في الغي، و استسلمتم الى التهلكة.

شرح منهاج البراعة خویی

قد اصطلحتم على الغلّ فيما بينكم، و نبت المرعى على دمنكم، و تصافيتم على حبّ الآمال، و تعاديتم في كسب الأموال، لقد استهام بكم الخبيث، و تاه بكم الغرور، و اللّه المستعان على نفسي و أنفسكم.

اللغة

(الدّمن) بالكسر ما يتلبّد من السّرجين، و الدّمنة موضعه و الدّمنة آثار الدّار و النّاس و ما سوّدوه، و الحقد القديم و جمع الكلّ دمن كسدر و دمن كعدد (الغرور) بالفتح الشيّطان

الاعراب

قوله: استهام بكم الخبيث، الباء للتّعدية أى جعلكم هائمين كما تقول في استنفرت القوم إلى الحرب استنفرت لهم أى جعلتهم نافرين، و يحتمل أن تكون بمعنى من، أى طلب منكم أن تهيموا.

المعنى

قال الشارح المعتزلي إنّ هذا الكلام فصل آخر مقطوع عما قبله و متّصل بما لم يذكره جامع نهج البلاغة، و كذلك قال في قوله (قد اصطلحتم على الغلّ فيما بينكم) أنّه إلى آخر الفصل كلام مقطوع أيضا.

أقول: إن ثبت التقطيع فهو و إلّا فجهة ارتباط هذا الكلام بما قبله هو أنّه لما وصف كتاب اللّه سبحانه بأوصاف الكمال تنبيها على وجوب اتباعه و الاعتصام به للاشارة إلى الحقّ و هدايته إلى مكارم الأخلاق، أردفه بتوبيخ السّامعين و تقريعهم على ارتكاب رذائل الأخلاق و اتّباع الشيطان، و المراد أنّكم اتّفقتم على الحقد و الحسد بحيث لم ينكره منكم أحد.

(و نبت المرعى على دمنكم) يحتمل أن يكون المراد بالدّمن الحسد فيكون قوله: نبت المرعى جاريا مجرى المثل اشارة إلى طول الزّمان أى طال حقدكم و حسدكم و دام حتّى صار بمنزلة الأرض الجامدة التي ينبت عليها النّبات، و يجوز أن يكون المراد بها المزابل و مواضع البعرة فاستعير للقلوب باكتنافها بالخباثة الباطنيّة و تضمّنها الضغائن و الأحقاد كما يكتنف المزابل بالكثافات و الخباثات الظاهرة فيكون قوله: نبت المرعى، أيضا مثلا لأنّ المقصود به الاشارة إلى عدم الانتفاع بذلك المرعى لأنّه لا وقع له و لا يرغب إليه كما قال رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله و سلّم: إيّاكم و خضراء الدّمن.

و قال الشّارح البحراني: قوله: نبت المرعى آه، يضرب مثلا للمتصالحين في الظاهر مع غلّ القلوب فيما بينهم، و وجه مطابقة الممثّل أنّ ذلك الصّلح سريع الزّوال لا أصل له كما يسرع جفاف النّبات في الدّمن، و الأظهر ما قلناه.

(و تصافيتم على حبّ الآمال) أى كنتم في مقام الصّفا ظاهرا على محبّة ما يأمل و يرجو كلّ منكم من صاحبه من جلب نفع أو دفع ضرّ (و تعاديتم في كسب الأموال) لأنّ عمدة الخصومات و العداوات إنّما تكون في مال الدّنيا و متاعها فكلّ من أهلها يجذبه إلى نفسه و يضنّ به على غيره.

(لقد استهام بكم الخبيث) أى طلب منكم أن تهيموا و تتحيّروا أو جعلكم هائمين متحيّرين أو اشتدّ عشقه و محبّته لكم (و تاه بكم الغرور) أى أضلّكم الشّيطان اللّعين و جعلكم تائهين ضالّين (و اللّه المستعان) في كلّ حال (على نفسي و أنفسكم) من سوء الأعمال.

شرح لاهیجی

قد اصطلحتم على الغلّ فيما بينكم و نبت المرعى على دمنكم و تصافيتم على حبّ الامال و تعاديتم فى كسب الاموال يعنى بتحقيق كه صلح كردند با يكديگر بر حسد در ميان شما و روئيده سبزه بر موضع پئين و پشگل گاو و گوسفند و شتر شما يعنى اين مصالحه شما مثل خضراء دمن است گر چه بظاهر سبز و خرمست امّا در باطن مضرّ چارپايان و تلخ است و باندك مدّتى خشك مى شود و باين جهة اين كلمه مثل گرديده است از براى متصالحين در ظاهر با كينه در باطن و حال آن كه با يكديگر صاف و خالص شديد بر دوستى آرزوهاى دنيائى و دشمنى ورزيديد در تحصيل كردن مالها لقد استهام بكم الخبيث و تاه بكم الغرور و اللّه المستعان على نفسى و انفسكم يعنى بتحقيق حيران گردانيده است شما را شيطان و گمراه كرده است شما را فريب دنيا و خدا است يارى خواسته شده بر تسلّط بر نفس خودم و نفسهاى شما

شرح ابن ابی الحدید

قَدِ اصْطَلَحْتُمْ عَلَى الْغِلِّ فِيمَا بَيْنَكُمْ وَ نَبَتَ الْمَرْعَى عَلَى دِمَنِكُمْ وَ تَصَافَيْتُمْ عَلَى حُبِّ الآْمَالِ وَ تَعَادَيْتُمْ فِي كَسْبِ الْأَمْوَالِ لَقَدِ اسْتَهَامَ بِكُمُ الْخَبِيثُ وَ تَاهَ بِكُمُ الْغُرُورُ وَ اللَّهُ الْمُسْتَعَانُ عَلَى نَفْسِي وَ أَنْفُسِكُمْ

المعنی

فأما قوله قد اصطلحتم على الغل إلى آخر الفصل فكلام مقطوع أيضا عما قبله و الغل الحقد و الدمن جمع دمنة و هي الحقد أيضا و قد دمنت قلوبهم بالكسر أي ضغنت و نبت المرعى عليها أي دامت و طال الزمان عليها حتى صارت بمنزلة الأرض الجامدة الثابتة التي تنبت النبات و يجوز أن يريد بالدمن هاهنا جمع دمن و هو البعر المجتمع كالمزبلة أو جمع دمنة و هي آثار الناس و ما سودوا من الأرض يقال قد دمن الشاء الماء و قد دمن القوم الأرض فشبه ما في قلوبهم من الغل و الحقد و الضغائن بالمزبلة المجتمعة من البعر و غيره من سقاطة الديار التي قد طال مكثها حتى نبت عليها المرعى قال الشاعر

و قد ينبت المرعى على دمن الثرى  و تبقى حزازات النفوس كما هيا

قوله ع لقد استهام بكم الخبيث يعني الشيطان و استهام بكم جعلكم هائمين أي استهامكم فعداه بحرف الجر كما تقول في استنفرت القوم إلى الحرب استنفرت بهم أي جعلتهم نافرين و يمكن أن يكون بمعنى الطلب و الاستدعاء كقولك استعلمت منه حال كذا أي استدعيت أن يعلمني و استمنحت فلانا أي طلبت و استدعيت أن يعطيني فيكون قوله و استهام بكم الخبيث أي استدعى منكم أن تهيموا و تقعوا في التيه و الضلال و الحيرة قوله و تاه بكم الغرور هو الشيطان أيضا قال سبحانه وَ غَرَّكُمْ بِاللَّهِ الْغَرُورُ و تاه بكم جعلكم تائهين حائرين ثم سأل الله أن يعينه على نفسه و عليهم و من كلام بعض الصالحين اللهم انصرني على أقرب الأعداء إلي دارا و أدناهم مني جوارا و هي نفسي

شرح نهج البلاغه منظوم

قد اصطلحتم على الغلّ فيما بينكم، و نبت المرعى على دمنكم، و تصافيتم على حبّ الآمال، و تعاديتم فى كسب الأموال، لقد استهام بكم الخبيث، و تاه بكم الغرور، و اللّه المستعان على نفسى و أنفسكم

ترجمه

شما در بين خودتان بكين توزى و رشك اتّفاق كرده و سبزه و گياهتان در موضع سرگين و پشگل گاو و گوسفندتان روئيد (همانطورى كه سبزه روى مبال و كثافات ظاهرش سبز و باطنش متعفّن و بد بو است شما هم در ظاهر با هم دوست و در باطن با هم دشمنيد) در حبّ آرزوها با هم در حال صفا و دوستى و در بدست آوردن اموال با يكديگر دشمنيد، شيطان نا پاك شما را مات و سرگردان كرده، و فريب جهان مست و گمراهتان ساخته است، من براى خود و شما از خدا يارى مى جويم (تا مرا دچار آن فتنه ها نسازد، و شما را از آنها رهائى بخشد).

نظم

  • همه با يكديگر در كينه توزىتمام اندر پى آتش فروزى
  • چو آن خرّم گياه روى سرگين كه روئيده است با سبزى و تزيين
  • و ليكن باطنش پر كند و بد بو استبديگر سوى از آن بوينده را رواست
  • بظاهر جملگى با هم برادربباطن دشمنيد و خصم منكر
  • بهم اندر صفا در حبّ آمالبهم اندر جفا در كسب اموال
  • براى مشتى از دنيا رو در هم برادرها شكافندى سر از هم
  • شما را كرده آن نا پاك شيطانچنين از راه سر گردان و حيران
  • شده پابند دست نفس سركش كشاند نفس انسان را در آتش
  • خدا ماو و شما را عون و يار استبهر درد و بهر غم غمگسار است
  • از او خواهم كه از چنگال شيطان كند يارى رهاندمان بآسان

منبع:پژوهه تبلیغ

این موضوعات را نیز بررسی کنید:

جدیدترین ها در این موضوع

رفتار و منش امام خمینی (ره) با دختران

رفتار و منش امام خمینی (ره) با دختران

در همۀ جوامع بشری، تربیت فرزندان، به ویژه فرزند دختر ارزش و اهمیت زیادی دارد. ارزش‌های اسلامی و زوایای زندگی ائمه معصومین علیهم‌السلام و بزرگان، جایگاه تربیتی پدر در قبال دختران مورد تأکید قرار گرفته است. از آنجا که دشمنان فرهنگ اسلامی به این امر واقف شده‌اند با تلاش‌های خود سعی بر بی‌ارزش نمودن جایگاه پدر داشته واز سویی با استحاله اعتقادی و فرهنگی دختران و زنان (به عنوان ارکان اصلی خانواده اسلامی) به اهداف شوم خود که نابودی اسلام است دست یابند.
تبیین و ضرورت‌شناسی مساله تعامل مؤثر پدری-دختری

تبیین و ضرورت‌شناسی مساله تعامل مؤثر پدری-دختری

در این نوشتار تلاش شده با تدقیق به اضلاع مسئله، یعنی خانواده، جایگاه پدری و دختری ضمن تبیین و ابهام زدایی از مساله‌ی «تعامل موثر پدری-دختری»، ضرورت آن بیش از پیش هویدا گردد.
فرصت و تهدید رابطه پدر-دختری

فرصت و تهدید رابطه پدر-دختری

در این نوشتار سعی شده است نقش پدر در خانواده به خصوص در رابطه پدری- دختری مورد تدقیق قرار گرفته و راهبردهای موثر عملی پیشنهاد گردد.
دختر در آینه تعامل با پدر

دختر در آینه تعامل با پدر

یهود از پیامبری حضرت موسی علیه‌السلام نشأت گرفت... کسی که چگونه دل کندن مادر از او در قرآن آمده است.. مسیحیت بعد از حضرت عیسی علیه‌السلام شکل گرفت که متولد شدن از مادری تنها بدون پدر، در قرآن کریم ذکر شده است.
رابطه پدر - دختری، پرهیز از تحمیل

رابطه پدر - دختری، پرهیز از تحمیل

با اینکه سعی کرده بودم، طوری که پدر دوست دارد لباس بپوشم، اما انگار جلب رضایتش غیر ممکن بود! من فقط سکوت کرده بودم و پدر پشت سر هم شروع کرد به سرزنش و پرخاش به من! تا اینکه به نزدیکی خانه رسیدیم.

پر بازدیدترین ها

No image

خطبه 27 نهج البلاغه بخش 3 : مظلوميّت امام عليه السّلام، و علل شكست كوفيان

خطبه 27 نهج البلاغه بخش 3 به تشریح موضوع "مظلوميّت امام عليه السّلام، و علل شكست كوفيان" می پردازد.
No image

خطبه 182 نهج البلاغه بخش 7 : ياد ياران شهيد

خطبه 182 نهج البلاغه بخش 7 به تشریح موضوع "ياد ياران شهيد" می پردازد.
No image

خطبه 11 نهج البلاغه : آموزش نظامى

خطبه 11 نهج البلاغه موضوع "آموزش نظامى" را بررسی می کند.
No image

خطبه 228 نهج البلاغه : ويژگى‏ هاى سلمان فارسى

خطبه 228 نهج البلاغه موضوع "ويژگى‏ هاى سلمان فارسى" را مطرح می کند.
No image

خطبه 83 نهج البلاغه بخش 4 : وصف رستاخيز

خطبه 83 نهج البلاغه بخش 4 موضوع "وصف رستاخيز" را بررسی می کند.
Powered by TayaCMS