قَدِ اصْطَلَحْتُمْ عَلَى الْغِلِّ فِيمَا بَيْنَكُمْ وَ نَبَتَ الْمَرْعَى عَلَى دِمَنِكُمْ وَ تَصَافَيْتُمْ عَلَى حُبِّ الْآمَالِ وَ تَعَادَيْتُمْ فِي كَسْبِ الْأَمْوَالِ لَقَدِ اسْتَهَامَ بِكُمُ الْخَبِيثُ وَ تَاهَ بِكُمُ الْغُرُورُ وَ اللَّهُ الْمُسْتَعَانُ عَلَى نَفْسِي وَ أَنْفُسِكُمْ
لغات
دمن جمع دمنة: آثار خانه و زندگانى مردم كه در زمينى باقى مانده و كهنه شده باشد، و نيز به معناى مزبله يا جايى كه در آن خاكروبه ريزند. غلّ: كينه و دغلكارى
ترجمه
شما در كينه ورزى و دغلكارى ميان خودتان همداستان شده ايد، و اين همدستى و اتّفاق شما مانند گياهى است كه بر سرگين حقد و حسد روييده باشد، شما در دلبستگى به آرزوهاى دور و دراز با يكديگر به دوستى، و در به دست آوردن مال و منال با همديگر به دشمنى پرداخته ايد، بى شكّ شيطان پليد شما را شيفته و دلباخته كرده، و غرور و فريب، شما را گمراه و سرگردان ساخته است، و من براى خود و شما از خداوند يارى مى طلبم.»
شرح
فرموده است: قد اصطلحتم... تا آخر.
عبارات مذكور دلالت بر نكوهش شنوندگان به سبب ارتكاب كارهاى ناپسند دارد، واژه اصطلاح (سازش كردن) براى سكوت آنها در برابر كسانى كه مرتكب كارهاى زشت مانند دغلكارى و كينه توزى و حسادت مى شوند، و خود نيز در اين كارها با آنها مشاركت مى كنند استعاره شده است.
فرموده است: و نبت المرعى على دمنكم.
اين مثل براى كسانى كه در ظاهر با يكديگر سازش و آشتى، و در دل كينه همديگر را دارند آورده مى شود، مطابقت اين مثل با احوال شنوندگان از اين روست كه چنين صلح و سازشى مانند گياهى كه در مزبله مى رويد و بزودى خشك مى شود، گذرا و ناپايدار است.
فرموده است: تصافيتم على حبّ الآمال،
يعنى: به داشتن آرزوهاى دور و دراز با يكديگر همدلى داريد.
اين عبارت اشاره است به انگيزه سازش آنها كه در پيش ذكر فرموده و بدين سبب واو عطف در اين جا آورده نشده است.
فرموده است: و تعاديتم فى كسب الأموال
يعنى: براى به دست آوردن مال و منال با يكديگر دشمنى مى ورزيد.
اين جمله علّت كينه ورزى و دغلبازى آنها را بيان مى كند. توضيح داده مى شود كه در مورد جمله نخست روشن است كه آنچه مردم را در ظاهر به هم نزديك مى گرداند، اغراض و مطامع مادّى و يا نيازمنديهايى است كه براى دست يافتن به مقاصد و آمال دنياى خود به يكديگر دارند، هر چند درون آنها آكنده از دشمنى و كينه و خيانت باشد، چنان كه معمول روزگار ما همين است. و در باره عبارت دوّم نيز مى دانيم كه انگيزه پيدايش دشمنيها و كينه ها و كشمكشها غالبا به سبب مال و منال دنيا و رسيدن به خوشيها و لذّات آن است.
فرموده است: لقد استهام بكم الخبيث
يعنى: شيطان شما را شيفته و دلباخته كرده و از شما جدا نمى شود، و مراد از خبيث، شيطان است، و اين گفتار مشعر بر سرزنش آنهاست، كه آثار وسوسه هاى شيطان در آنها نمايان است و از آنچه منع مى شوند دست باز نمى دارند، در باره اين كه فرموده است: وتاة بكم الغرور يعنى: شيطان شما را غافلگير كرده و در نتيجه از راه راست منحرف، و در وادى گمراهى سرگردان مانده ايد، مراد از غرور، شيطان است چنان كه خداوند متعال فرموده است: «وَ لا يَغُرَّنَّكُمْ بِاللَّهِ الْغَرُورُ«»».
امام (علیه السلام) در پايان سخنان خويش، براى خود و آنان در غلبه بر نفس امّاره، از خداوند درخواست يارى مى كند، دعاى آن حضرت در باره خودش براى دوام مقهوريّت نفس او در برابر عقلش مى باشد و در مورد آنان براى اين است كه به آنها قدرت دهد تا نفس امّاره را سركوب و انحراف را ريشه كن سازند. و توفيق از خداست.
|