نظر سیّد محمّدباقر خوانسارى درباره ملا محمد خواجویی

سیّد محمّدباقر خوانسارى چنین نوشته است:

عالم جلیل مولانا اسماعیل خواجویى، عالمى است بارع و حکیمى است جامع و ناقدى است بصیر و محققى است نحریر. از اجلاّى متکلّمین و فقهاى اذکیا است. داراى هوش سرشار، فطرتى شریف، نفسى سلیم، هیبتى عظیم و روحى قوى استو نیز قلبى پاک، درونى تزکیه شده، زهدى فراوان و اخلاقى پسندیده دارد و مستجاب الدّعوة و بى ادّعا مى باشد و در دیده پادشاهان و اعیان عظیم و سربلند است.

نادرشاه با آن سطوت و صولتى که داشت به کسى از علماى عصر خود اعتنایى نداشتامّا در مقابل شخصیّت والاى علاّمه خواجویى خاضع بود و اوامر و دستورات وى را بى چون و چرا اجرا مى کرد. این خود نتیجه زهدى بود که از خوراک و نوشیدنى و لباس، به اندکى بسنده مى کرد و از غیر خدا قطع نظر داشت و در آنچه مى کرد، قصد قربت مى نمود.

این شیخ جلیل القدر متأسفانه در نابسامانى مى زیستهزمانى که به جهت استیلاى افغانها بر ایران، علم و دین یارى نمى شد و روزگارى بود که ناموس و خون و اموال شیعیان در همه جا مخصوصاً اصفهان حلال شمرده مى شد و احترامى نداشت. این امور سبب شد که نام این مرد بزرگ در میان اصحاب به فراموشى سپرده شود و بدین جهت تاریخ ولادت، استادان و شاگردان ایشان نامعلوم بماند و آثار ارزشمندش مفقود گردد.^([8])

منبع:فرهیختگان تمدن شیعه