دانشنامه پژوهه بزرگترین بانک مقالات علوم انسانی و اسلامی

وقتی سریال تاریخی می بینیم، چه می بینیم؟ | نگاهی به روایت تاریخ، از دریچه تلویزیون

صحبت از رویکردی است که رسانه ملی، و در نتیجه مخاطبان این رسانه نسبت به این سریال تاریخی، و سریال های تاریخی مشابه دارند. رویکردی که با سریال تاریخی، به مانند تاریخ، و نه فقط تاریخ، بلکه به مثابه واقعیت برخورد می کند. انگار مخاطبان سریال، پخش مستقیم قیام مختار را از شبکه یک تماشا می کنند!
وقتی سریال تاریخی می بینیم، چه می بینیم؟ | نگاهی به روایت تاریخ، از دریچه تلویزیون
وقتی سریال تاریخی می بینیم، چه می بینیم؟ | نگاهی به روایت تاریخ، از دریچه تلویزیون

نوسينده: مرتضی صفایی

سریال تاریخی، ترکیبی وصفی است که مخاطبان تلویزیون، بارها شنیده اند و بیشتر دیده اند! از طرفی ما با سریال طرف هستیم. پس با داستان طرفیم، با درام، با کشمکش و ماجرا. با شخصیت هایی که زاده ی ذهن نویسنده و کارگردان هستند و هر کدام نقش خود را در داستان ایفا می کنند. از طرف دیگر، با تاریخ مواجه هستیم. تاریخ الزاماً تمام واقعیت نیست. اما روایت هایی است از آنچه که رخ داده، یا ممکن است رخ داده باشد. وقتی درباره بیش از هزار سال پیش صحبت می کنیم، پیدا کردن واقعیت از میان روایت های ضد و نقیض تاریخی، امری دشوار است. اما اگر روشی تحلیلی در پیش بگیریم و روایت ها را با شرایط اجتماعی آن روزگار محک بزنیم و با یکدیگر مقایسه کنیم، شاید بتوانیم تصویر کم رنگی از واقعیت را نمایان کنیم.
در یک سریال تاریخی، داستانی در بستر تاریخ تعریف می شود که تعدادی از شخصیت هایش، از دل تاریخ انتخاب شده اند و بخشی از داستان مطابق روایت های تاریخی است. بقیه ماجرا، تخیل نویسنده است و الزام های دراماتیک و کشمکشی که بین شخصیت ها، چه تاریخی و چه تخیلی، رخ می دهد و داستان را به پیش می برد. وقتی موضوع سریال ما، مختار ثقفی و قیامش باشد، کار دشوارتر هم می شود. چرا که با مراجعه به تاریخ، با شخصیتی پیچیده مواجه می شویم، که روایت های ضد و نقیضی درباره او وجود دارد. روایت هایی که گاه کوتاه و یا مبهم هستند و معلوم نیست توسط دوستان و شیفتگان مختار پرداخته شده اند، یا به وسیله دشمنان و حسودانش. بالاخره آقای میرباقری از میان این روایت ها، بخشی را برگزیده و داستانش را بر مبنای آن بنا کرده، و سریالش را ساخته است. مختارنامه، روایت تاریخ نیست، انتخاب آقای میرباقری از میان روایت های تاریخی، و داستان پردازی اوست.
در اینجا نمی خواهم کار ایشان را به تیغ نقد بسپارم، یا درباره درستی و صحت آنچه نمایش داده شده، قضاوت کنم. صحبت از رویکردی است که رسانه ملی، و در نتیجه مخاطبان این رسانه نسبت به این سریال تاریخی، و سریال های تاریخی مشابه دارند. رویکردی که با سریال تاریخی، به مانند تاریخ، و نه فقط تاریخ، بلکه به مثابه واقعیت برخورد می کند. انگار مخاطبان سریال، پخش مستقیم قیام مختار را از شبکه یک تماشا می کنند! در نتیجه، تمام مناسبات دراماتیک، شخصیت های تخیلی، و اتفاقاتی را که فقط در سناریو تعریف شده و در تاریخ از آنها نشانی نیست، واقعیت انگاشته و از فردا، شروع به تطبیق و تحلیل می کنند. واحد مرکزی خبر هم فرصت را غنیمت شمرده و به میان مردم می رود و از آنها درباره سریال مختارنامه، و لابد تطبیق آن با امروز جامعه می پرسد. و نتیجه آن می شود که شنیده ایم و دیده ایم، که با ابن زبیرهای امروز چه کنیم و وظیفه ما نسبت به قیام مختار چیست؟!
گرچه پس از نمایش سریال، برنامه ای با عنوان هنگام درنگ پخش می شد، اما روشن است که درصد کمی از مخاطبان سریال مختارنامه، به تماشای تحلیل های تاریخی کارشناسان، تا پاسی از شب نشسته اند. و مثلاً شنیده اند که شبث بن ربعی، آن گونه که در سریال نمایش داده شد، کشته نشده و بلکه زنده مانده و مرگ مختار را دیده و در حکومت کوتاه بعدی، رئیس شرطه های کوفه هم شده است. در نهایت، گفت و گو از این نیست که تطبیق تاریخ و حتی سریال های تاریخی با امروز ما غلط است. نکته در اینجاست که مخاطبان تلویزیون، روایت داستانی یک شخص را از تاریخ، به مانند واقعیت می پذیرند و تحلیل ها و قضاوت هایشان را بر آن بنا می کنند. در حالی که دیگرانی نیز می توانند مختارنامه های دیگری بسازند، بنا به آنچه که از تاریخ برگزیده اند، و روایت داستانی که خود پرداخته اند. داستانی که واقعیت نیست، تاریخ هم نیست، داستانی تاریخی است که می تواند مشابه ها، و حتی متناقض هایی نیز داشته باشد که هر کدام، تحلیل ها را متناسب با خود جهت بدهد و نتیجه های متفاوتی با آنچه امروز گفته می شود، در پی داشته باشد.

منبع:فیلم نوشتار

مقاله

نویسنده مرتضی صفایی

این موضوعات را نیز بررسی کنید:

جدیدترین ها در این موضوع

No image

ذكر مصیبت امام هادی علیه السلام : تشییع بدن مبارک امام هادی(ع)

ذکر مصیبت امام هادی علیه السلام با موضوع تشییع بدن مبارک امام هادی(ع)
No image

ذكر مصیبت امام حسن عسكری علیه السلام : ذکر مصیبت امام حسن عسکری(علیه السلام)

ذکر مصیبت امام حسن عسكری علیه السلام با موضوع ذکر مصیبت امام حسن عسکری(علیه السلام)
No image

ذكر مصیبت امام حسن عسكری علیه السلام : ذکر مصیبت امام حسن عسکری(ع)

ذکر مصیبت امام حسن عسكری علیه السلام با موضوع ذکر مصیبت امام حسن عسکری(ع)
No image

روضه وفات حضرت خدیجه (س)

ذکر مصیبت متفرقه با موضوع وفات حضرت خدیجه(س)
No image

منزلت خدیجه (علیها السلام) هنگام مرگ

ذکر مصیبت متفرقه با موضوع منزلت خدیجه(علیها السلام) هنگام مرگ

پر بازدیدترین ها

No image

ذكر مصیبت امام حسین علیه السلام : لحظات وداع امام حسین(ع) با اهل بیت خود

ذکر مصیبت امام حسین علیه السلام با موضوع لحظات وداع امام حسین(ع) با اهل بیت خود
No image

ذكر مصیبت امام حسین علیه السلام : امام حسین(ع) تنها در صحرای کربلا

ذکر مصیبت امام حسین علیه السلام با موضوع امام حسین(ع) تنها در صحرای کربلا
No image

ذكر مصیبت امام حسین علیه السلام : نامه امام حسین(ع) به حبیب بن مظاهر و مسلم بن عوسجه

ذکر مصیبت امام حسین علیه السلام با موضوع نامه امام حسین(ع) به حبیب بن مظاهر و مسلم بن عوسجه
No image

ذكر مصیبت امام حسین علیه السلام : ذکر مصیبت وداع امام حسین(ع) با علی اکبر(ع)

ذکر مصیبت امام حسین علیه السلام با موضوع ذکر مصیبت وداع امام حسین(ع) با علی اکبر(ع)
No image

ذكر مصیبت امام حسین علیه السلام : روضه خوانی حضرت زینب(س)

ذکر مصیبت امام حسین علیه السلام با موضوع روضه خوانی حضرت زینب(س)
Powered by TayaCMS