مجلس شوراي اسلامي، فراكسيون ائتلاف بزرگ، فراكسيون هم نام، فراكسيون دفتر هماهنگي مردم با رئيس جمهوري، امام خميني، فاجعه ي 7 تير 1360، علوم سياس
نویسنده : محمد علی زندی
انتخابات اولین دورهی مجلس شورای اسلامی با حضور تمام نیروهای سیاسی موجود کشور در جمعه 24 اسفند 1358 برگزار شد که حدود 97 نفر اکثریت مطلق آرا را به دست آوردند و در مرحله‌ی دوم انتخابات روز جمعه 19 اردیبهشت 1359 برگزار و حدود 137 نفر حائز اکثریت نسبی شدند که در مجموع دو مرحله 234 نماینده انتخاب شدند. پس از حوادث 7 تیر و رخدادهای مشابه، به منظور تأمین نمایندگان برای جایگزینی نمایندگان شهید، مستعفی و... 4 دوره انتخابات میان دوره‌ای به ترتیب در تاریخ 5/4/1360، 2/5/1360، 10/7/1360 و 19/9/1361 برگزار شد و به این شکل تعداد نمایندگان مردم در دورهی اول مجلس شورای اسلامی به 264 نفر رسید.[1]
در میان ادوار مختلف مجلس، دورهی اول دارای شرایط خاص و حساسی بود. مجلس اول، اولین تجربه‌ی مجلس در جمهوری اسلامی بود. از این رو باید در جهت جاری کردن احکام قرآن و اسلام در ارکان نظام جمهوری، نقش موثر و سازنده‌ای ایفا می‌کرد و در عین حال مشکلات اساسی به جای‌مانده از حاکمیت طاغوت را یکی پس از دیگری حل و فصل می‌نمود.[2] با توجه به شرایط انقلابی جامعه‌ی ایران، این دوره به خاطر اختلاف‌نظر شدید نمایندگان که از طیف‌ها و گروه‌های مختلف سیاسی بودند، به تغییر قوانین و تصویب قوانین جدید مشغول شدند. همچنین وقوع جنگ در سال 1359، سال‌های پایانی دورهی اول مجلس را به خود مشغول کرد.[3]
گشایش مجلس
انتخاب‌شدگان در دو مرحله، پس از برگزاری جلسه‌ی معارفه با شورای انقلاب در روز 4 خرداد 1359، به حضور امام خمینی رسیدند و ایشان رهنمودهایی به آنان فرمودند و مجلس اول شورای اسلامی در روز 7 خرداد 1359 افتتاح شد.[4]
امام خمینی در روز افتتاح مجلس، پیامی را خطاب به نمایندگان مجلس دادند و فرمودند: «شما دوستان محترم، نماینده‌ی ملتی هستید، که جز به اسلام بزرگ و عدالت الهی اسلام فکر نمی‌کنید و انتخاب شما برای پیاده نمودن عدالت اسلامی است. امید آن است که رسیدگی به حال مستضعفین و مستمندان کشور، که قسمت اعظم ملت مظلوم را در بر می‌گیرد در رأس برنامه‌ها قرار گیرد... مجلس شورای اسلامی، همان سان که در خدمت مسلمین است و برای رفاه آنان فعالیت می‌کند، برای رفاه و آسایش اقلیت‌های مذهبی که در اسلام احترام خاصی دارند اقدام و فعالیت نمایند.»[5]
پس از افتتاح مجلس تا 20 خرداد 1359، بیش از 180 اعتبارنامه به تصویب رسید و به این ترتیب، جلسات مجلس رسمیت یافت. مجلس روز 26 خرداد هم شش حقوق‌دان شورای نگهبان را انتخاب کرد و جریان تصویب قوانین نیز رسمیت یافت.[6]
در نخستین جلسه‌ی رسمی مجلس، علاوه بر بحث کاندیداهای ریاست مجلس و نخست‌وزیری، بحثی در باب تغییر نام مجلس شورای ملی به شورای اسلامی نیز درگرفت.[7] مجلس در جلسه مورخ 31 تیر 1359، قانون تعیین نام مجلس (ماده واحده) را با قید دو فوریت تصویب نمود که نام مجلس، شورای اسلامی تعیین گردید.[8]
فراکسیون‌ها و طیف‌های سیاسی مجلس اول
در مجلس اول، چهار گروه نماینده داشتند: 1- جناح مذهبی به رهبری حزب جمهوری اسلامی و هم‌فکران آنان که اکثریت نمایندگان دورهی اول مجلس از این طیف بودند. 2- نهضت آزادی که تحت عنوان گروه هم‌نام به مجلس راه یافتند که رهبری جناح اقلیت را در مجلس بر عهده داشتند. 3- جناح طرفدار بنی‌صدر، رئیس‌جمهور که با عنوان دفتر هماهنگی مردم با رئیس‌جمهور در مجلس حاضر شدند. 4- نمایندگان مستقل که در تحولات بعدی مجلس هم‌گام با جناح‌های داخلی مجلس یا به طور مستقل عمل می‌کردند.[9]
در مجلس اول شورای اسلامی، چهار فراکسیون متعارض در سطحی نامتعادل شکل گرفت: 1- فراکسیون ائتلاف بزرگ با حدود 85 نماینده متعلق به جناح مذهبی که بزرگترین فراکسیون مجلس اول بود. البته از تعداد فوق 21 نفر توسط ستاد انتخاباتی دفتر هماهنگی مردم با رئیس‌جمهور و گروه هم‌نام و همچنین بعضی از گروه‌های دیگر نیز معرفی گردیده بودند. 2- فراکسیون هم‌نام متعلق به نهضت آزادی از نیروهای لیبرال با 20 نماینده. 3- فراکسیون دفتر هماهنگی مردم با رئیس‌جمهوری، متعلق به هواداران بنی‌صدر از نیروهای لیبرال با حدود 33 نماینده. 4- فراکسیون مستقل یا منفردها با 115 نماینده، که اکثر آنان در تصیمم‌گیری با ائتلاف بزرگ همکاری داشتند.[10]
مشخصات نمایندگان
وضعیت تحصیل و سن نمایندگان: توزیع نمایندگان دورهی اول مجلس شورای اسلامی بر حسب میزان تحصیلات حوزوی به شرح زیر بود: 12 نفر درس خارج، 41 نفر اجتهاد، 48 نفر سطح، 23 نفر مقدمات. از نظر تحصیلات کلاسیک و دانشگاهی عبارت بودند از: 32 نفر دکتری، 32 نفر فوق لیسانس، 46 نفر لیسانس و 61 نفر دیپلم و فوق دیپلم و 56 نفر زیر دیپلم بودند.[11]
در حدود 45 درصد نمایندگان مجلس، مهم و حدود 55 درصد غیر مهم بودند. یکی دیگر از خصوصیات مجلس اول، جوان بودن آن بود. میانگین سن نمایندگان کمتر از 41 سال بود. با توجه به این‌که حداقل سن نمایندگان 25 سال و حداکثر 75 سال است، اکثریت نمایندگان بین 40 تا 45 سال و سپس بین 30 تا 35 سال، سن داشتند. که بیش از 70 نفر از نمایندگان بین 31 تا 35 سال و 95 نفر بین 35 تا 45 سال سن داشتند که نشان‌دهنده‌ی آن بود که اکثریت مجلس را نیروهای جوان و زیر 50 سال تشکیل می‌دادند. اکثریت نمایندگان مجلس، مشاغل فرهنگی داشتند و بیشتر آنان معلم آموزش و پرورش بودند و یا در حوزه‌ی علمیه تدریس می‌کردند و تعداد کمی از آنان کارمند یا به شغل تجارت مشغول بودند.[12]
نمایندگان رد اعتبار شده: در بررسی اعتبارنامه‌های نمایندگان در دورهی اول مجلس، اعتبارنامه‌ی 12 نفر از منتخبین، مورد تصویب قرار نگرفت که عبارت بودند از: حسن بهروزیه، جعفر توکلی، اسدالله جوانمردی، ابوالقاسم حسینخانی، رحمان دادمان، خسرو ریگی، محمدجیم سعادتی، رامپور صدرنبوی، خسرو صولت قشقایی، اسحق فرهمند، سید احمد مدنی و علی مهیمی.[13]
نمایندگان مستعفی از طرف مجلس: سرگون بیت اوشانا، احمد سلامتیان، احمد غضنفرپور، محمدمهدی کرمی، علی گلزاده غفوری.[14]
نمایندگان مستعفی به اختیار خود: محمدزید بهبهانی، محمد شجاعی، حسین کرمانی، محمدتقی مطهری فریمانی.[15]
نمایندگان انتقالی به قوای دیگر: در مجلس اول حدود 17 نفر نیز به قوای مجریه و قضائیه انتقال پیدا کردند که عبارت بودند از: محمد امامی کاشانی، محمدجواد باهنر، سید اکبر پرورش، احمد توکلی، محمدصادق حائری شیرازی، غلامرضا حسنی بزرگ‌آباد، سیدعلی حسینی خامنه‌ای، سیدمحمد خاتمی، محمدعلی رجایی، حبیب‌الله عسگراولادی مسلمان، محمدعلی نژادساریخانی، سیدمحمد غرضی، حسن غفوری‌فرد، عبدالمجید معادیخواه، سیدحسین موسوی تبریزی، علی‌اکبر ناطق نوری، علی‌اکبر ولایتی.[16]
نمایندگان شهید و محرومین مجلس: در مجلس اول، حدود 32 تن از نمایندگان شهید شدند. که از میان آنها 27 نفر از نمایندگان مجلس در فاجعه‌ی 7 تیر 1360، در انفجار دفتر مرکزی حزب جمهوری اسلامی با بمب‌گذاری منافقین شهید شدند. 27 نفر عبارت بودند از: محمدتقی بشارت، سیدرضا پاک‌نژاد، علی‌رضا چراغزاده، دزفولی، سید محمدتقی حسینی طباطبایی، سید محمدباقر حسین لواسانی، شمس‌الدین حسینی نایینی، غلامحسین حقانی، محمدعلی حیدری، عباس حیدری، سید محمدکاظم دانش، غلامرضا دانش آشتیانی، علی‌اکبر دهقان، سید عبدالمجید دیالمه، سید فخرالدین رحیمی، سید محمدجواد شرافت، میربهزاد شهریاری، قاسم صادقی، محمدحسین صادقی، سید نورالدین طباطبایی‌نژاد، محمدحسن طیبی، سیف‌الله عبدالکریمی کومله، عبدالوهاب قاسمی، عمادالدین کریمی، بیژنی‌نژاد، محمدعلی منتظری، عباسعلی ناطق نوری، مهدی نصیری لاری، علی هاشمی سنجابی.
3 تن آنان، حسن آیت، رحمان استکی و مجتبی استکی به دست منافقین ترور شدند. مصطفی چمران و مهدی شاه‌آبادی در جبهه‌های جنگ به دست نیروهای بعث عراق به شهادت رسیدند. و 6 تن از نمایندگان نیز به علت تصادف رانندگی و سکته قلبی درگذشتند.[17]
اعضای هیئت رئیسه مجلس دورهی اول
هیئت رئیسهی دائم اول: رئیس علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی، نواب رئیس علی‌اکبر پرورش و سیدمحمد موسوی خوئینی‌ها، کارپردازان مرتضی کتیرایی، علی‌اکبر ولایتی و علی‌رضا یارمحمدی، منشی‌ها سیدمحمد کاوش، احمد توکلی، اسدالله بیات، مرتضی الویری، سیدحسن شاه‌چراغی و علی قائمی.
هیئت رئیسهی دائم دوم: رئیس هاشمی رفسنجانی، نواب رئیس موسوی خوئینی‌ها و حبیب‌الله عسگراولادی، کارپردازان کتیرایی، ولایتی و یارمحمدی، منشی‌ها بیات، الویری، جعفر سبحان‌اللهی، توکلی، قائمی و عطاءالله مهاجرانی.
هیئت رئیسهی دائم سوم: رئیس هاشمی رفسنجانی، نواب رئیس محمد یزدی و سیدمحمد خامنه‌ای، کارپردازان الویری، غلام‌عباس زائری و علی‌محمد بشارتی، منشی‌ها بیات، سبحان‌اللهی، قائمی، منوچهر متکی و سید فضل‌الله حسینی برمانی.
هیئت رئیسهی دائم چهارم: رئیس هاشمی رفسنجانی، نواب رئیس یزدی و موسوی خوئینی‌ها، کارپردازان کتیرایی، بشارتی و سیدجلیل سیدزاده، منشی‌ها حسینی برمانی، بیات، قائمی، سبحان‌اللهی، قائمی، متکی و الویری.[18]
کمیسیون‌های مجلس اول
تعداد کمیسیون‌های دائمی در نخستین دورهی مجلس شورای اسلامی طبق ماده‌ی 42 آئین‌‌نامه‌ی داخلی مجلس، 28 کمیسیون تعیین شد که عبارت بودند از: کمیسیون امور آموزش و پرورش، کمیسیون فرهنگ و تحقیقات و تعلیمات عالیه، کمیسیون دارایی و امور اقتصادی، کمیسیون برنامه و بودجه، کمیسیون امور نفت، کمیسیون امور صنایع و معادن، کمیسیون کار و امور اجتماعی، کمیسیون مسکن و شهرسازی، کمیسیون راه و ترابری، کمیسیون امور قضایی، کمیسیون سیاست امورخارجه، کمیسیون امور داخلی کشور، کمیسیون امور دفاعی، کمیسیون امور بهداری و بهزیستی، کمیسیون امور پست و تلگراف و تلفن، کمیسیون امور نیرو و آب و برق، کمیسیون امور بازرگانی، کمیسیون امور کشاورزی و امور روستاها، کمیسیون ارشاد اسلامی، کمیسیون امور اداری و استخدامی، کمیسیون سازمان‌های وابسته به نخست‌وزیری، کمیسیون امور اوقاف و خدمات کمیته‌های امداد و خیرات، کمیسیون امور جهاد سازندگی، کمیسیون امور شوراها، کمیسیون اصل 90 قانون اساسی، کمیسیون طرح‌های انقلاب، کمیسیون دیوان محاسبات و بودجه مجلس و کمیسیون رسیدگی به سوالات.[19]
کمیسیون‌های ویژه‌ی مهمی که در مجلس اول شورای اسلامی تشکیل شد عبارت بودند از: کمیسیون نظام بانکی، کمیسیون احیاء و واگذاری اراضی مزروعی، کمیسیون طرح اطلاعات و امنیت کشور، کمیسیون بررسی جاسوسان امریکایی، کمیسیون طرح خط مشی صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، کمیسیون لایحه‌ی ملی کردن بازرگانی خارجی، کمیسیون بررسی اساسنامه‌ی جهاد سازندگی، کمیسیون رسیدگی به برنامه‌ی 5 ساله‌ی توسعه‌ی اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران.[20]
استیضاح[21] وزرا در مجلس اول
در مجلس اول دو استیضاح انجام شد. ابتدا شهاب گنابادی وزیر مسکن و شهرسازی در 11 آبان 1361 در جلسه‌ی 369 مجلس استیضاح شد. دومین استیضاح علی‌اکبر ناطق نوری وزیر کشور در 15 آبان 1362 در جلسه‌ی 526 مجلس بود.[22] که هر دو وزیر رأی اعتماد گرفتند و ابقا شدند.[23]
سوالات و تذکرات نمایندگان مجلس از مسولین اجرایی
در مجلس اول، حدود 4615 تذکر از طرف نمایندگان مجلس به مسئولین اجرائی کشور داده شد. که عبارت بودند از: وزارت آموزش و پرورش 174 تذکر، امور اقتصادی و دارایی 76 تذکر، امورخارجه 15 تذکر، بازرگانی 262، بهداشت و درمان 422 تذکر، پست و تلگراف و تلفن 223 تذکر، جهاد سازندگی 58 تذکر، دادگستری 179 تذکر، دفاع 19 تذکر، راه و ترابری 549 تذکر، صنایع 107 تذکر، آموزش عالی 86 تذکر، ارشاد 58 تذکر، کار 20 تذکر، کشاورزی 398 تذکر، وزارت کشور 453 تذکر، مسکن 95 تذکر، معادن 19 تذکر، نفت 314 تذکر، نیرو 470 تذکر، رئیس جمهور 252 تذکر، صنایع سنگین 18 تذکر، سپاه 14 تذکر، سازمان برنامه و بودجه 24 تذکر، امور استخدامی 8 تذکر، تربیت بدنی 13 تذکر، صدا و سیما 205 تذکر.[24]
همچنین در مجلس اول، حدود 235 سوال، نمایندگان از مسئولین اجرایی کشور پرسیدند که 150 سوالی که در مجلس مطرح شد مجلس از پاسخ قانع نشد و ارجاع به کمیسیون مربوطه شد. که در نتیجه گزارش کمیسیون، 84 مورد پاسخ وزیر قانع‌کننده بود و 9 پاسخ وزیر قانع‌کننده نبود و 85 سوال در مرحله‌ی اعلام وصول باقی ماند.[25]
آمارنامه‌های وتحقیق و تفحص‌های مجلس
در طول مجلس اول، حدود 30 نامه در صحن علنی مجلس قرائت شد.[26] هیچ تحقیق و تفحصی از طرف نمایندگان مجلس اول تصویب نشد.[27] و همچنین کمیسیون اصل 90 مجلس شورای اسلامی دورهی اول با رسیدگی به 1307 فقره شکایت، نقش موثری در انتقال خواست مردم به دولت داشته است.[28]
مصوبات مجلس اول
این دوره مجلس از پرکارترین دوره‌های مجلس، و حتی در دنیاست.[29] در دوره چهارساله مجلس اول (خرداد 59 تا خرداد 63) 625 جلسه علنی[30] و 15 جلسه مخفی برگزار شد که مجموعا 2 هزار و 400ساعت وقت گذاشته شد و با توجه به 24 کمیسیون اصلی و چند کمیسیون فرعی، نمایندگان در 6 هزار و 536 جلسه شرکت کردند. در مجلس اول لوایح و طرح‌های بسیاری بررسی شد.[31] در این دوره، 816 لایحه (566) و طرح (250) در مجلس به طور رسمی مطرح شد که تعداد 370 لایحه (279) و طرح (91) تصویب و ابلاغ شد.[32] و 291 لایحه و طرح، قبل از بحث یا پس از بحث، استرداد شده یا مسکوت ماند و یا رد شد. و تعداد 147 لایحه و طرح، در کمیسیون‌ها باقی ماند که به دورهی دوم مجلس کشیده شد.[33] 31 بار بحث درباره‌ی اعضا و کابینه‌ی دولت مطرح شد و 102 وزیر، از مجلس رأی اعتماد گرفتند و 8 نفر نیز رأی اعتماد نیاوردند.[34]
مصوبات مجلس اول درباره جنگ تحمیلی و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
قانون ادغام سازمان بسیج ملی (مستضعفین) در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی مشتمل بر 3 ماده، اساسنامه‌ی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی مشتمل بر 5 فصل، 49 ماده و 16 تبصره، تامین بودجه و مخارج جنگ، قانون تأمین مبلغ 3 میلیارد ریال جهت مصارف ضروری و فوری مخصوصا کمک به مصدومین و جنگ‌زدگان، قانون اجازه‌ی تنظیم و تصویب بودجه‌ی سالانه‌ی بعضی از شهرداری مناطق جنگی بدون رعایت حد نصاب مقرر ماده‌ی 68 قانون شهرداری‌ها، انتزاع بنیاد شهید از سازمان بهزیستی، قانون بنیاد امور جنگ‌زدگان مشتمل بر 5 ماده و 3 تبصره، قانون ترمیم اعتبار هزینه‌های ناشی از جنگ تحمیلی و منابع اعتبار قانون بودجه سال 1360.
بخشی دیگر از مصوبات مجلس اول در ارتباط با جنگ، هرچند به طور مستقیم مربوط به جنگ نمی‌شد، تصویب قوانینی در جهت ایجاد تسهیلات برای افراد و مؤسساتی که در داخل و خارج از کشور می‌خواستند به جبهه‌های جنگ کمک کنند، بود و مجلس اول با وضع این قوانین موانع و مشکلات قانونی در این زمینه را بر طرف ساخت که دو نمونه آن عبارت بودند از: قانون مربوط به ترخیص و معافیت از پرداخت حقوق گمرکی، سود بازرگانی و عوارض و هزینه‌های گمرکی هدایایی که از جانب اشخاص، جمعیت‌ها و موسسات خیریه برای کمک به مردم جنگ‌زده و آسیب‌دیده از کشورهای خارج تاکنون وارد ایران شده یا خواهد شد. و قانون مربوط به کسر وجهی که به عنوان ترمیم خرابی‌های ناشی از جنگ و یا به منظور کمک به افراد مناطق جنگ‌زده به حسابی که از طرف دولت تعیین شده، از جمع درآمد مشمول مالیات، پرداخت شده یا بشود.
بخش دیگری از مصوبات مجلس اول در ارتباط با جنگ، تصویب قوانین حمایتی از نیروهای بسیجی و افراد غیرنظامی و خانواده‌های آنان بود که به صورت داوطلبانه به جبهه‌های جنگ اعزام می‌شدند تا با وضع این قوانین بخشی از مشکلات آنان برطرف شود که بعضی از آنها عبارت بودند از: قانون اجازه‌ی پرداخت حقوق و فوق‌العاده‌های مستمر کارکنان دولت که به اسارت رژیم مزدور عراق درآمده و یا در مناطق اشغالی و جنگ باقی مانده‌اند به عائله‌ی تحت تکفل آنها مشتمل بر ماده‌ی واحده و 2 تبصره، قانون راجع به توزیع رایگان مراسلات پستی نیروهای مسلح و افرادی که در مناطق جنگی با رژیم بعث عراق درگیر جنگ هستند، قانون برقراری مستمری درباره‌ی بیمه‌شدگانی که به علت همکاری با نیروهای مسلح، شهید یا معلول شده یا می‌شوند مشتمل بر ماده‌ی واحده و 9 تبصره.
مصوبات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی مجلس اول
قانون اراضی شهری مشتمل بر 17 ماده و 14 تبصره، قانون اداره‌ی صدا و سیمای جمهوری اسلامی مشتمل بر 9 ماده و 3 تبصره، قانون تعیین خط مشی کلی و اصولی برنامه‌های سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی مشتمل بر 9 فصل و 65 ماده، اساسنامه‌ی سازمان صدا و سیما جمهوری اسلامی مشتمل بر 6 فصل، 30 ماده و 15 تبصره، قانون تأسیس وزارت معادن و فلزات مشتمل بر 5 ماده و 4 تبصره، قانون تأسیس وزارت صنایع سنگین مشتمل بر 3 ماده و 8 تبصره، قانون تشکیل وزارت جهادسازندگی مشتمل بر 3 فصل، 11 ماده و 5 تبصره، قانون تشکیل سازمان بازرسی کل کشور و دیوان عدالت اداری، قانون مجازات اسلامی، قانون دیوان محاسبات کشور، تأسیس وزارت اطلاعات، قانون تعیین سرپرستی وزارت‌خانه‌های بی‌وزیر، قانون فعالیت احزاب و جمعیت‌ها و انجمن‌های سیاسی و صنفی و انجمن‌های اسلامی یا اقلیت‌های دینی، قانون تشکیل شوراهای اسلامی مشتمل بر 53 ماده و 26 تبصره، قانون عملیات بانکی بدون ربا مشتمل بر 5 فصل، 27 ماده و 3 تبصره، تصویب آزادی گروگان‌های امریکایی، قانون حل اختلافات مالی و حقوقی ایران و امریکا، تصویب طرح عدم کفایت سیاسی بنی‌صدر (رئیس‌جمهور) با اکثریت قاطع 177 رأی موافق و یک رأی مخالف و تعدادی ممتنع، قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی مشتمل بر 98 ماده و 51 تبصره.
مصوبات مجلس اول درباره روابط فرهنگی و... با کشورهای دوست و عضویت در مجامع بین‌المللی
قانون مبادله‌ی کالا، بین دو دولت جمهوری اسلامی ایران و جمهوری عربی سوریه برای سال‌های 1982 تا 1991 مشتمل بر 4 ماده، قانون قرارداد همکاری اقتصادی، ملی و فنی بین دولت جمهوری اسلامی ایران و جماهیر عربی، مردمی، سوسیالیستی لیبی، قانون موافقت‌نامه‌ی فرهنگی بین دولت جمهوری اسلامی ایران و دولت لیبی، قانون موافقت‌نامه‌ی بلندمدت بازرگانی بین دولت جمهوری اسلامی ایران و دولت پاکستان.
علاوه بر همکاری مجلس با کشورهای دوست ایران، مجلس اول به دولت اجازه‌ی عضویت در سازمان‌ها و مجامع بین‌المللی را نیز داده است. طبق ماده‌ی واحده به وزارت امورخارجه و سازمان حفاظت از محیط زیست اجازه داده شده است که عضو برخی از سازمان بین‌المللی، نظیر صندوق محیط زیست سازمان ملل متحد، رفع تبعیض‌های نژادی سازمان ملل متحد، کمیته‌ی رفع تبعیض‌های نژادی سازمان ملل متحد و صندوق مبارزه با استعمار وابسته به سازمان وحدت افریقا شوند. و طبق ماده‌ی واحده دیگر به وزارت نفت اجازه‌ی عضویت در سازمان ایپیکا، کنگره‌ی جهانی نفت و اوپک داده است.[35]