حجت الاسلام موسوی هشترودی در گفت و گو با قدس آنلاین:
قدس آنلاین- آمنه مستقیمی: اصل زیارت امام حسین (ع) امری مستحب و دارای ثواب و حسنات است اما در عین حال برخی علما به دلیل برخی روایاتی که مومنان را ملزم به زیارت امام حسین (ع) می کند، جایگاه آن را در حد واجب می دانند به ویژه در روز اربعین.
به گزارش قدس آنلاین، با توجه به نزدیک شدن به اربعین حسینی و شدت گرفتن پیاده روی ها به سمت کربلای معلی برای انجام زیارت اربعین اباعبدالله الحسین (ع)، با حجت الاسلام والمسلمین سیدطاها موسوی هشترودی، مدرس حوزوی و عضو مجمع عمومی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم درباره اسرار اربعین به گفت و گو پرداخته ایم که مشروح آن را می‌خوانید:
چه اسراری در زیارت اربعین امام حسین (ع) نهفته است که به فرموده امام عسکری (ع) این زیارت از نشانه های مؤمن به شمار می رود؟
درباره اربعین و واژه اربعین که به معنای چهل است رموز بسیاری در اسلام مورد بررسی قرار گرفته و در قرآن نیز این عدد دارای جایگاهی خاصی است، از جمله این رموز بعثت پیامبر خاتم (ص) در سن 40 سالگی است.
اما درباره زیارت امام حسین (ع) در اربعین مسئله بازگشت کاروان اسراء به کربلا مطرح است که البته برخی قائل به این بازگشت در اربعین نخستِ شهادت امام حسین (ع) هستند و برخی قائل به اربعین سال دوم؛ که البته اینجا مسئله زیارت معروف جابربن عبدالله انصاری، صحابی پیامبر اکرم (ص) و عطیه کوفی از سیدالشهداء (ع) در اربعین نیز مطرح است که چه در اربعین نخست چه دوم از اهمیت بالایی برخوردار است.
باید توجه داشت بنابر حدیث امام عسکری (ع) علائم مومن پنج چیز است:« 51 رکعت نماز روزانه، سجده بر خاک کردن، انگشتر به دست راست انداختن، بلند بسم الله گفتن و انجام زیارت اربعین».
باید توجه داشت اینجا تأکید بر زیارت اربعین است وگرنه زیارت عاشورا توصیه می شد، یعنی رازی در زیارت اربعین است که آن را همردیف نماز قرار می دهد، بنابراین، اربعین امام حسین (ع) هم موضوعیت دارد به نشانه بندگی در درگاه خدا و هم طریقیت یعنی قرب الی الله و دستیابی به ولایت خدا.
البته فضایل دیگری نیز برای زیارت اربعین امام حسین (ع) بیان شده که هم در روایات هم در سیره علما دیده می شود.
باید توجه داشت اصل زیارت امام حسین (ع) امری مستحب و دارای ثواب و حسنات است اما در عین حال برخی علما به دلیل برخی روایاتی که مومنان را ملزم به زیارت امام حسین (ع) می کند، جایگاه آن را در حد واجب می دانند به ویژه در روز اربعین؛ یعنی بر کسانی که توانایی دارند حداقل یک بار در عمرشان واجب است همچون وجوب حج که علامه مجلسی هم پدر و هم پسر هر دو به علت کثرت روایاتی که وجوب زیارت امام حسین (ع) را بیان می‌کند، به این طریق متمایل اند!
بنابراین، زیارت امام حسین (ع) از امر استحباب گذشته و قریب به واجب شده است.
با توجه به آنکه علاقه و استقبال مردم از پیاده روی اربعین به گونه ای است که حتی دوربین ها نمی توانند عظمت آن را به تصویر بکشند چه چیز سبب بروز چنین شوری در زن و مرد، پیر و جوان، کودک و بزرگ از اقوام و ملیت ها برای حضور در آن علی رغم همه سختی ها می شود؟
اولاً مردم می دانند هر حرکتی در راستای شعائر دینی انجام دهند، هر چه سخت تر باشد ثواب بیشتری خواهند داشت برای همین سختی این پیاده روی را به هر گونه تحمل می‌کنند.
علاوه بر این، روایات کثیری داریم که بر پیاده روی در مسیر زیارت امام حسین (ع) تاکید می کنند برای مثال امام صادق (ع) می فرمایند: اگر کسی پیاده به زیارت سیدالشهداء (ع) قدم بردارد در هر قدمی گناهی از او محو شده و حسنه ای برایش نوشته می شود تا جایی خداوند دو ملک را بر او می گمارد تا اعمال نیکش را نوشته و بهشت را بر او واجب کنند و می فرماید: ای مؤمن! تو روی آتش را نخواهی دید و آتش نیز روی تو را نخواهد دید!
به نظر می رسد سیره ائمه (ع) برای رسیدن به ثواب به گونه ای است که در زیارات به رفتن با پای پیاده اهتمام داشته اند تا جایی که امام حسن مجتبی (ع) از 25 مرتبه ای که به حج مشرف شدند، بعضا پیاده مشرف می شدند! نه اینکه مرکب نداشته باشند خیر! خود پیاده راه می رفتند پیاده رفتن آنها برای کسب ثواب و درجات مضاعف بود و از سوی دیگر برای احترام به خانه خدا.
آیت الله شبیری زنجانی از آیت الله محسنی ملایری نقل کردند که زمانی آیت الله عبدالهادی شیرازی از بزرگان نجف به قم آمد در حالی که بیمار بود و حتی چشمانش نمی دید، قرار شد ایشان را با درشکه نزد مرحوم آیت الله بروجردی ببریم، نزدیک منزل که شدیم ایشان درخواست کردند تا باقی مسیر را پیاده برویم چراکه می خواستند با این کار احترام خود را نسبت به آیت الله بروجردی نشان دهند!
بنابراین، پیاده رفتن به زیارت شخصی، نشانه احترام به او است و کسانی که پیاده به کربلا می روند، احترام امام حسین (ع) را به جای می آورند.
با توجه به آنکه بهترین اعمال سخت ترین آنها است اصل پیاده روی برای زیارت امام حسین (ع) این است که ما کمی این آرزوی خود درباره همراهی امام حسین (ع) را عملی کنیم چراکه همیشه خطاب به امام (ع) عرض کرده ایم: «یا لیتنا کنّا معک» یعنی ای کاش بودیم و در مصائب شما سهیم می شدیم.
پس این مشی پیاده روی نوعی اعلام آمادگی جانفشانی در راه امام حسین (ع) است چه جانی و مالی، چه قدمی و چه قلمی؛ آنها که فرصت می کنند در این ایام به زائران حسینی خدمت کنند و از جان و مالشان بذل می کنند آمادگی دارند اگر امام حسین (ع) به این دنیا آمده و نیاز به کمک داشتند جانی و مالی ایشان را یاری کنند همانطور که منتظر ظهور فرزند ایشان و یاری آن حضرت (عج) هستند.
پس زائران اربعین حسینی اعلام می کنند اگر نرسیدیم در رکاب امام حسین (ع) باشیم امروز ارادت خودمان را با پای پیاده آمدن به زیارت شما ثابت می کنیم.
از این رو، در روایات در حد بالایی به زیارت امام حسین (ع) توصیه شده است چنان که روایت است امام سجاد (ع) در سجده می گریستند و زائران امام حسین (ع) و آنان که در راه ایشان جان و مالشان را بذل می کنند، دعا می کردند.
بنابراین، مسئله زیارت امام حسین (ع) یعنی قیام حسینی را زنده نگاه داشتن چنان که بنابر روایات کسی که در مصائب ایشان گریه کند، بگریاند و حتی تباکی کند (حالت گریه داشته باشد)، هدف حسینی را شناسانده و یاد ایشان را زنده نگاه داشته است.
لذا این پیاده روی 20 میلیونی و کم نظیر خود بهترین راه برای این مهم است، اگر نسبت جمعیت شیعه به کل جمعیت جهان را در نظر بگیریم، بسیار کم است اما همین جمیعت، بزرگترین تجمع جهان در طول تاریخ بشریت را تشکیل می دهد و این نیست مگر برافراشتن پرچم سیدالشهداء (ع) در میان همه قومیت ها، پیروان ادیان و مذاهب به عبارت بهتر این پیاده روی تظاهرات اندیشه حسینی و اعلام پیام ایشان به جهانیان است.
بعضاً سؤال می شود آیا پیاده روی اربعین رسمی جدید است که شیعه بر اثر شدت علاقه به سیدالشهداء (ع) اجرایش می کند یا سنتی است که از زمان معصومان علیهم السلام و بزرگان بر جای مانده است؟
آنچه در بررسی های تاریخی به دست آمده این است که ائمه (ع) برای زیارتِ پیاده خانه خدا هم توصیه کرده اند و هم عمل، علاوه بر این، روایات متعددی درباره پیاده رفتن (ماشیاً) به زیارت امام حسین (ع) وجود دارد و جالب آنکه این رسم از همان بدو وقوع واقعه عاشورا مرسوم شده که زیارت جابر و عطیه کوفی و بعد کاروان اسراء شاهدی است بر این مدعا.
بعد از آن تا زمان مرحوم محدث نوری این امر تقریبا مسکوت ماند و مرسوم نبود تا چهار پنج قرن قبل که سنت پیاده رفتن از نجف به کربلا در ایام اربعین احیاء شد و علمای حوزه های علمیه نجف، کاظمین و سامرا این امر را رسم کردند به گونه ای که شب های جمعه در طول سال حوزه های علمیه برای زیارت سیدالشهداء (ع) تعطیل می شد.
از جمله این علما شیخ انصاری، آخوند خراسانی و ... اند تا می رسد به علمای معاصری که اکنون در قم حضور دارند غالبا سابقه زیارت اربعین با پای پیاده را دارند.
خاطره ای از آیت الله مکارم شیرازی در جایی خواندم که گفته بودند در سال هایی که در نجف تحصیل می کردیم برای زیارت اربعین راهی شدیم و تعجیل داشتیم برای رسیدن به کربلا، در راه به جایی که محل میزبانی از مهمانان بود رسیدیم و میزبان تاکید داشت که ما آنجا بمانیم در حالی که این توقف با برنامه ریزی ما همخوانی نداشت، نهایتا میزبان برای نگاه داشتن ما به زور متوسل شد!!
بنابراین، این پیاده روی امر جدیدی نیست و سابقه طولانی دارد، گرچه عظمت امروزی که روشنگری جهانی را به برکت انقلاب اسلامی همراه با خود دارد شاید نداشته است چراکه امروز دیگر همه دنیا اعم از مسلمان و غیرمسلمان و اربعین را می شناسند!
این سبک زندگی ای که در طول چند روز پیاده روی اربعین رخ می نمایاند اگر به برنامه همیشگی ما تبدیل شود آیا می تواند نگاه جهان را نسبت به اسلام و شیعه تغییر دهد؟
خوشبختانه اسلام همان طور که به زیارت توصیه دارد آداب آن را نیز بیان می کند برای مثال در آداب زیارت امام مجتبی (ع) داریم که مستحب است زائر پیاده مشغول ذکر باشد و کمتر سخن بگوید و با دیگران مجادله نکند.
همچنین است توصیه درباره کمی توشه راه، رعایت بهداشت و ...
پیام مهم پیاده روی اربعین این است که انسان خود را برای سفر آخرت آماده کند آنهم با کوله باری سبک چراکه انسان هرچه کوله بارش سنگین تر باشد سخت تر حرکت می کند چنان که امیرمومنان امام علی (ع) فرمودند: «خدا را! خدا را! از کمی توشه و طولانی بودن راه و دور بودن مقصد»
بنابراین، آنچه در این مسیر می توان یاد گرفت و تجربه کرد حضور همه مردم از اقشار مختلف است حتی افراد بی بضاعتی که در زندگی شهری امروزه وسعشان کم باشد اما ایمان و اخلاص و باورشان بالا است.
غبطه می خوریم وقتی می بینیم افراد معلول و روی ویلچیر در این مسیر قرار می گیرند.
مسئله بعدی در این پیاده روی اتحاد و یکپارچگی است یعنی در میان مردمی زندگی می‌کنیم با قومیت، رنگ و نژادهای مختلف.
جذابیت زیارت اربعین به قدری زیاد است که نه فقط در میان شیعه بلکه در میان اهل سنت و حتی مسیحیان هم استقبال را می بینیم که حتی کلیمیان و مسیحیان موکب برپا کرده و به زائران امام حسین (ع) خدمت می کنند و عظمت عشق حسینی را تصویر می کشند.
سبک زندگی دینی به معنای گذشتن از مال برای برادران و خواهران دینیِ دیگر در موکب‌های ایرانی و عراقی به زیبایی به تصویر کشیده می شود
وقتی می توان چند روز اینطور بو،د باقی سال هم می توان چنین شد و این پیاده روی در واقع تمرین است برای رسیدن به مقام عالی انسانی که با زیارت امام حسین (ع) محقق می‌شود.