لوازم سفر معنوی

بصیرت و بینایى

و همچنان که در سفر صورى جسمانى، کسى که راه نداند به مقصد نمى‌رسد، در سفر معنوى روحانى نیز کسى که بصیرت در عمل ندارد به مقصد نمى‌رسد؛ چنان که در حدیث آمده:

«الْعَامِلُ عَلَى غَیْرِ بَصِیرَةٍ کَالسَّائِرِ عَلَى غَیْرِ الطَّرِیقِ لاَ یَزِیدُهُ کَثْرَةُ السَّیْرِ[1] إِلاَّ بُعْداً»[2]؛ یعنى مَثَل کسى که عبادت کند و بینایى نداشته باشد در آنچه مى‌کند، مَثل کسى است که بر غیر راه رود؛ هر چند مى‌رود از مطلوب دورتر مى‌شود.

مرکب راهوار

و همچنان که اگر کسى در سفر جسمانى مَرکب[3] را سر دهد تا خودسر مى‌چریده باشد، راه او طى نمى‌شود، در سفر روحانى نیز اگر بدن و قوا را ـ که به منزله مَرکب است ـ و روح را بگذارد تا هر چه مشتهیات آن‌هاست به فعل آورند و به اعمال حسنه شرعیه و سنن سنیّه نبویّه مقید نگرداند و لِجام[4] هر یک را در دست نداشته باشد، راه حق طى نمى‌شود.

رهنمایان راه

و راهنمایان این راه پیغمبراناند ـ سلام اللّه‌ علیهم ـ که راه نموده‌اند و سنن و آداب وضع کرده‌اند و از مصالح و مفاسد راه خبر داده‌اند و خود به این راه رفته‌اند و امت را به پیروى خود امر فرموده‌اند.

حق‌تعالى مى‌فرماید: «لَقَدْ کانَ لَکُمْ فی رَسُولِ اللّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ »[5]؛ یعنى: به تحقیق شما راست در شأن رسول خدا پیروى نیکو. و مى‌فرماید: «قُلْ إِنْ کُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللّهَ فَاتَّبِعُونی یُحْبِبْکُمُ اللّهُ »[6]؛ یعنى: بگو اى محمد به امت که اگر شما خدا را دوست مى‌دارید پس پیروى من کنید تا خداى، شما را دوست داشته باشد. و مى‌فرماید: «أَنَّ هذا صِراطی مُسْتَقیماً فَاتَّبِعُوهُ وَ لا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِکُمْ عَنْ سَبیلِهِ »[7]؛ یعنى: به درستى که این راه من است در حالتى که راست است، پس پیروى کنید آن را و پیروى مکنید راه‌هاى دیگر را که شما را از راه حق متفرّق و جدا مى‌سازد.

مصاحبت با عالمان ربانى

و راهنمایان بعد از پیغمبران، امامان معصوماند  علیهم‌السلام. و بعد از ایشان، علما که به علم خود عمل کنند و از خدا و آخرت سخن گویند و محبت دنیا در دل ایشان نباشد ـ رضوان اللّه‌ علیهم ـ . اگر کسى با ایشان صحبت دارد و از ایشان سؤال و استفاده کند و علمى بر علم خود فزاید و به اشارت ایشان بر عیوب خود مطلع گردد، این راه را زود طى تواند کرد. و اگر چنین عالمى یابد، باید که صحبت او را غنیمت شمرد و از امر او تجاوز نکند. و اگر چنین کسى یافت نشود، با کتاب صحبت دارد و با مردم نیکو سیرت که از ایشان کسب اخلاق حمیده کند. و هر صحبت که او را خوش‌وقت گرداند و یاد خداى و آخرت آورد از دست ندهد.